FIRAT-KARASU KAYNAKLARI ÇEVRESİNDEKİ KIRSAL YERLEŞMELERİN BAŞLICA SOSYO-EKONOMİK SORUNLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI - Erzurum Merkez İlçesi ve Çevresi -

Yıl 1990, Sayı: 18, 193 - 229, 03.03.2024

Ramazan Özey

Öz

Araştırma konusunu, Fırat-Karasu kaynaklan çevresinde
ve aynı zamanda Erzurum ili-Merkez ilçesi sınırlan içersinde
yer tutan kırsal yerleşmelerin başlıca sosyo-ekonomik sorunlan
teşkil etmektedir.
Araştırma sahası. Fizikî Coğrafya özellikleri bakmamdan
sınırlandırıldığında, kuzeyden Dumlu dağlan (3250 m.), doğudan
Kargapazan dağlan (3288 m.) ve Deveboynu geçidi, güneyden
Palandöken dağlan (3124 m.) ve batıdan Dumlu dağlan ile
Palandöken dağlannm batısındaki tepelik alanlar ve Karasu
oluğu çevreler. Hidrografik açıdan ise saha, tamamen Karasu
ırmağının yukan kesimindeki kollarının su toplama havzasına
tekabül eder. Söz konusu bu havza, aynı zamanda yönetim
taksimâtı bakımından ele alındığında açıkça görülür ki,
Erzurum ili-Merkez ilçesinin sınırlarım kapsar.
Yönetim birimleri bakımından sahanın, kuzeyinde İspir
ve Tortum, doğusunda Pasinler, güneyinde Tekman ve Çat.
batısmda Aşkale ilçeleri ile kuzeybatısında Gümüşhane İli'nin
Bayburt ilçesi yer alır. (Şekil 1).
Çalışma sahasının yüzölçümü, yaklaşık 2.982 km^.
tutmaktadır. Bunun yaklaşık % 28’ini (825 km^.J Erzurum
Ovası oluşturur. Bugün için sahada (1987 yılı) Erzurum şehir
yerleşmesi ile birlikte bir adet kasaba (Dumlu) ve 125 adet köy
yerleşmesi vardır. Aynca 12 adet kom, 12 adet yayla olmak üzere
24 adet faal kıraltı yerleşmesi bulunmaktadır. 1985 yılı itibariyle
Erzurum ili-Merkez ilçesinin toplam nüfusu, 307.411 kişi
kadardır. Bu toplam nüfusun yaklaşık % 20'si (61.358 kişi)
kırsal kesimde, % 80'i ise (246.053 kişi) Erzurum şehrinde
yaşamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Karasu Kaynakları, Kırsal Yerleşme, Sosyo-Ekonomik Sorunlar, Fırat

Kaynakça

• AFETİNAN., 1972, Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti'nln Birinci Sanayi Planı-1933. Türk Tarih Kurumu Yayınlarından XVI, Seri-Sa. 14, s. 130-131, ANKARA.
• ATALAY, İ., 1978, Erzurum Ovası ve Çevresinin Jeoloji ve Jeomorfolojisi. Atatürk Üniv.Yay.No.543, Edebiyat Fak.Yay. No.91, Araş. Seri, 81, ERZURUM.
• ATALAY, İ., 1983, "Erzurum Ovası ve Çevresinin Topraklan". Ege Coğrafya Dergisi, Sayı. 1, s.68-99, İZMİR.
• BİLGİN, A., 1983, Serçeme (Erzurum) Deresi ve Dolayının Jeolojik Petrografik İncelemesi. TÜBİTAK Temel Bilimler Araştırma Grubu, Proje No. TBAG -450, ANKARA.
• DOĞANAY, H., 1983, Erzurum’un Şehirsel Fonksiyonlan ve Başlıca Planlama Sorunlan. Atatürk Üniv. Fen-Ede.Fak. Coğrafya Bölümü, Doçentlik Tezi, ERZURUM.
• DOĞANAY, H., 1985, "Erzurum'da Sanayileşme ve Şehirsel Arazi Kullanılışı". Dünya Şehircilik Günü Kolokyumları- 9. Kentleşme - Sanayileşme Etkileşim, s. 106 - 127, ESKİŞEHİR,
• DOĞANAY, H., 1986, "Erzurum'da Yeni Oluşan Bir Sanayi Fonksiyon Bölgesi -Erzurum-Ihca Aksı Çevresi-". Fırat Üniv. Fırat Havzası Coğrafya Sempozyumu, 14-15 Nisan 1986, ELAZIĞ.
• DOĞANAY, H., 1986, Erzurum'da Bugünkü ve Gelecekteki Su Sorunu". Atatürk Üniv. Fen-Ed.Fak. Araştırma Dergisi, Cilt. 15. s.23-42, ERZURUM.
• DOĞANAY, H., 1986, "Erzurum’da Yeşil Alan Varlığı". A.g. derginin aynı cüdi, s.43-63, ERZURUM.
• DOĞANAY, H., 1986, "Çevre Sorunları Açısından Erzurum'da Şehir İçi Hayvancılık Faaliyetleri". A.g.Derginin aynı cildi, s.239-246, ERZURUM.
• KOKSAL, A., 1973, "Doğu Anadolu'nun Turizm Coğrafyası'na Dair". A.Ü D.T.C.F Coğrafya Araş. Derg. Sayı.5-6, s. 127- 139, ANKARA
• ÖZEY, R., 1985, Dumlu ve Çevresi -Bölgesel Coğrafya Açısından Bir Etüd- . Atatürk Üniv. Fen-Ed.Fak. Coğrafya Bölümü, Doktora Tezi, ERZURUM.
• ÖZEY, R., 1985, "Güzelyayla Köyü Yaylası". Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 34, Şubat-85, s.204-216, İSTANBUL.
• ÖZEY, R., 1987, "Dumlu ve Çevresinde Kom Yerleşmeleri". Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 49, Ağustos-87. s. 119-126, İSTANBUL.
• ÖZTÜRK.A., 1977, Erzurum İli'nin Veronica'ları Üzerinde Taksonomlk Bir Araştırma. Atatürk Üniv. Fen-Ed. Fak. Biyoloji Bölümü, Doktora Tezi, ERZURUM.
• SÜR, A., 1961, "Erzurum ve Çevresinde Kar Yağışlı ve Karla Örtülü Günler". Türk Coğrafya Dergisi Yıl. XVII, Sayı, 21, s.97-112, ANKARA.
• D.S.Î., 1978, Erzurum Kuzgun-Daphan Projesi Yapılırlık Raporu, Mühendislik Jeolojisi. Eneıji ve Tabii Kay. Bkn. D.S.İ VIII, Bölge Md. Planlama Amirliği, ERZURUM.
• D.S.İ., 1978, Erzurum Ovası Hidrojiolojik Etüd Raporu. Enerji ve Tabii Kay. Bkn. D.S.İ. Gnel Md. ANKARA.
• TOPRAK-SU., 1978, Erzurum İli Toprak Kaynağı Envanter Raporu. Köy İşi. ve Koop. Bkn. Yay. No.211, Genel Md. Yay. 294, Raporlar Serisi. 78, ANKARA.
• 1967, Erzurum İl Yıllığı, ANKARA.
• 1973, Cumhuriyetin 50.Yılında Erzurum İl Yıllığı, Kervan Kitapçılık 1974, İSTANBUL.