İstanbul'un Gözde Caddelerinin Şehir Dinamikleri Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Sayı: 73, 99 - 116, 15.12.2024

Furkan Taha Çobanlı , Mehmet Akif Ceylan

https://doi.org/10.55590/literatureandhumanities.1516142

Öz

Caddeler farklı uzunluk ve genişliklerinin yanı sıra farklı fonksiyonlarıyla şehirlerin temel bileşenlerinin başında gelmektedir. Türk coğrafya literatüründe şehirlerin caddelerine yönelik çalışmalar oldukça azdır. Şehir bileşeni olarak caddeleri inceleyen bu çalışma, İstanbul'a odaklanarak şehir coğrafyası perspektifinden “gözde cadde” terimini tanımlamayı ve tanıtmayı amaçlamaktadır. Bu amaca yönelik olarak daha önce caddelere yönelik yapılan çalışmalar incelenmiş ve İstanbul’un en gözde iki caddesi belirlenmiştir. Ayrıca İstanbul’un cadde morfolojisinin genel özelliklerine de çalışmada temas edilmektedir. Çalışma, saha gözlemleri ve açık kaynaklı coğrafi verilerin kullanımı yoluyla gözde caddelerin tarihi önemini, fiziki yapısını ve güncel fonksiyonel kullanım özelliklerini araştırmaktadır. Bu bağlamda İstanbul’da İstiklal ve Bağdat caddelerinin en bilinen gözde caddeler olduğu ve her ikisinin de tarihi açıdan süreklilik taşıdığı, kullanım açısından ise alışveriş fonksiyonunun ağırlık kazandığı ve bunlar içerisinde giyim sektörünün her iki caddede de yaygın sektör olarak ön plana çıktığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şehir Coğrafyası, Gözde Cadde, İstanbul, İstiklal Caddesi, Bağdat Caddesi

Evaluation of İstanbul's Popular Streets in the Context of Urban Dynamics

Öz

Streets are essential components of cities, varying in length, width, and function. Despite limited studies in Turkish geography literature, this research focuses on streets as crucial urban elements, aiming to introduce the concept of a "popular avenue" in urban geography, particularly in Istanbul. The study reviews previous research on streets and identifies the two most popular avenues in Istanbul. It also discusses the general characteristics of avenue morphology in Istanbul. By conducting field observations and utilizing open-source geographical data, the study explores the historical significance, physical structure, and current functional use of these popular avenues. The research distinguishes Istiklal and Baghdad avenues as the most renowned in Istanbul, noting their historical continuity. Furthermore, it highlights the predominance of shopping activities on these avenues, particularly in the clothing sector.

Anahtar Kelimeler

Urban Geography, Popular Avenue, Istanbul, Istiklal Avenue, Bagdat Avenue

Kaynakça

• AASHTO. (2018). A Policy on Geometric Design of Highways and Streets (7th edition). American Association of State Highway and Transportation Officials.
• Ahıska, M. (2008). Bağdat caddesi (II). İçinde P. Derviş, B. Tanju, & U. Tanyeli (Ed.), İstanbullaşmak: Olgular, sorunsallar, metaforlar (ss. 44-46). İstanbul Garanti Galeri.
• Akan, E. (2022, Haziran 7). X’te Erkan AKAN. X (formerly Twitter). https://x.com/ekoakan/status/1534413654006845440
• Akın, N. (2011). 19. Yüzyılın ikinci yarısında Galata ve Pera (2. basım). Literatür Yayıncılık.
• Aliağaoğlu, A. (2003). Afyon’da Şehi̇r Morfoloji̇si̇ni̇n İki̇ Unsuru: Cadde-Sokak Si̇stemi̇ ve Konutlar. Coğrafi Bilimler Dergisi, 1(2), 63-83. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000032
• Aliağaoğlu, A., & Yiğit, Y. (2013). Balıkesir’de Şehirsel Toponimi: Cadde Adları. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(30), 313-330. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.31330
• Anonim. (1960). Bağdad Caddesi, Bağdad Yolu. İstanbul Ansiklopedisi, 4, 1811-1813..
• Ay Ak, B. R., & Aktaş, N. K. (2021). The Effect of Social Change and Popular Culture in Historical Places: the Case of Istiklal Avenue. Türkiye Peyzaj Araştırmaları Dergisi, 4(2), 129-145. https://doi.org/10.51552/peyad.1023070
• Belge, R., & Siyavuş, A. E. (2024). Kentsel Heterotopya: İstanbul’un Farklı ve Öteki Mekânları. Coğrafya Dergisi, 48, 175-192.
• Carmona, M. (2015). London’s local high streets: The problems, potential and complexities of mixed street corridors. Progress in Planning, 100, 1-84. https://doi.org/10.1016/j.progress.2014.03.001
• Çamlıca [İstanbul ve çevresi] [1/25.000]. (1917). Erkân-ı Harbiye-i Umumiye (EHU) Matbaası; İstanbul, 1333. Ceylan, M. A. (2011). Vize’de (Kırklareli) Yerleşmenin Gelişimi. Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 53-92.
• Ceylan, M. A. (2015). Üsküdar Şehrinde Adı Değiştirilen Cadde Sokak ve Fonksiyon Alanları. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu VIII (21 - 23 Kasım 2014), 3, 341-365.
• Ceylan, M. A. (2022). Beykoz’da Cadde ve Sokak Adlarının Değerlendirilmesi. Beykoz 2021 Sempozyumu (19-21 Kasım 2021), 621-657.
• Çelik, Z., Favro, D., & Ingersoll, R. (Ed.). (1996). Streets: Critical perspectives on public space (1. paperback print). Univ. of California Press.
• Dawson, J. A. (1988). Futures for the High Street. The Geographical Journal, 154(1), 1-12. https://doi.org/10.2307/633470
• De Amicis, E. (1993). İstanbul: 1874 (B. Akyavaş, Çev.). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Dibble, J., Prelorendjos, A., Romice, O., Zanella, M., Strano, E., Pagel, M., & Porta, S. (2019). On the origin of spaces: Morphometric foundations of urban form evolution. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 46(4), 707-730. https://doi.org/10.1177/2399808317725075
• Dökmeci, V., & Çıracı, H. (1990). Tarihsel gelişim sürecinde Beyoğlu. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu. De Amicis, E. (1905). Costantinopoli. Milano : Fratelli Treves.
• Ergin, O. N. (1934). İstanbul Şehri Rehberi. İstanbul Cumhuriyet Matbaası.
• Eyice, S. (1992). Bostancıbaşı Köprüsü. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi (C. 6, ss. 309-311).
• Eyice, S. (1994). Bağdat caddesi. İçinde İstanbul Ansiklopedisi (ss. 528-531). Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, T.C. Kültür Bakanlığı.
• Fahri, A. (2018). İstanbul’un 100 Cadde ve Sokağı (2. bs). Kültür A.Ş.
• Gültiken, T. (2005). Yayalaştırılmış sokakların kentsel mekânda başarısının değerlendirilmesi İstanbul- Beyoğlu / İstiklal Caddesi örneği (Tez No. 292400) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı]. Yükseköğretim Kurumu Tez Merkezi.
• Halu Yazıcıoğlu, Z. (2010). Kentsel Mekân Olarak Caddeler: Bağdat Caddesi Örneği. Mimarist, 36, 52-57.
• Harris, C. R., Millman, K. J., van der Walt, S. J., Gommers, R., Virtanen, P., Cournapeau, D., Wieser, E., Taylor, J., Berg, S., Smith, N. J., & others. (2020). Array programming with NumPy. Nature, 585(7825), 357-362. https://doi.org/10.1038/s41586-020-2649-2
• Hiç, V. (1960). Bağdat İskelesi, Bağdat İskelesi Hamamları. İçinde İstanbul Ansiklopedisi (C. 4, s. 1804).
• Hunter, J. D. (2007). Matplotlib: A 2D graphics environment. Computing in Science & Engineering, 9(3), 90-95. https://doi.org/10.1109/MCSE.2007.55
• İBB Atatürk Kitaplığı Arşivi. (t.y.). Grand rue de Pera. Constantinople = Beyoğlu Cadde-i Kebir [Kartpostal]. [İstanbul]. Albüm 238’den çıkartılmıştır, Dizi Kaydı No: 74, 144x93 mm, Demirbaş No: Krt_004604. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kütüphanesi.https://katalog.ibb.gov.tr/yordam/?dil=0&p=1&q=Krt_004604&alan=tum_txt&demirbas=Krt_004604_004604
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB). (2024, Haziran 10). 3B İstanbul. https://3bistanbul.ibb.gov.tr/
• Jacobs, A. B. (1996). Great streets (4. print). MIT Pr.
• Jacobs, J. (1992). The death and life of great American cities (Vintage books ed). Vintage Books.
• Kahraman, M. (2018). Muğla Şehrinin Cadde ve Sokak Sistemleri Üzerinde Etkili Olan Faktörler. Journal of International Social Research, 11(61), 273-283. https://doi.org/10.17719/jisr.2018.2918
• Kahraman, M. (2022). Türkiye’deki 30 Kentin Cadde ve Sokaklarının Entropi Değerleri ve Analizi. İçinde Buckley Özcan (Ed.), Sosyal ve Beşerî Bilimler Metodoloji, Araştırma ve Uygulama (ss. 97-113). Livre de Lyon.
• https://avesis.istanbul.edu.tr/yayin/287a0320-9ae7-4e39-ae71-6e496ea7de8d/turkiyedeki-30-kentin-cadde-ve-sokaklarinin-entropi-degerleri-ve-analizi
• Keleş, R. (1980). Kentbilim Terimleri Sözlügü. Türk Dil Kurumu Yayınları: 474.
• Kır, A. (2016). Kentsel Bellek Mekânı Olarak Sokaklar: İstiklal Caddesi Örneği (Tez no. 455420) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurumu Tez Merkezi.
• Kuban, D. (1998). İstanbul Yazıları. Yapı Endüstri Merkezi.
• Lynch, K. (1990). The image of the city (20 st ed). M.I.T Press.
• Manisa Belediyesi. (2024). Projelerimiz: Prestij Caddeleri—Manisa Büyükşehir Belediyesi. https://www.manisa.bel.tr/Projeler/d226_prestij-caddeleri.aspx
• McKinney, W. (2010). Data structures for statistical computing in Python. Proceedings of the 9th python in science conference, 51-56. https://doi.org/10.25080/Majora-92bf1922-00a
• Moudon, A. V. (1987). Introduction. İçinde A. V. Moudon (Ed.), Public streets for public use. Van Nostrand Reinhold.
• Moughtin, C. (2003). Urban design: street and square. Butterworth Architecture.
• NACTO. (2013). Streets. Içinde Urban Street Design Guide (ss. 1-30). Island Press/Center for Resource Economics. https://doi.org/10.5822/978-1-61091-534-2_1
• OED. (2024, Mart 15). Street—Quick search results | Oxford English Dictionary. https://www.oed.com/search/dictionary/?scope=Entries&q=street
• OSM. (2024). Geofabrik Download Server. https://download.geofabrik.de/europe/turkey.html Osmanlı Arşivi Belge, Fon: DH.MKT. Kutu: 1939, Gömlek 16, Tarih: H.06.09.1309.
• Resmî Gazete. (2006). Adres ve Numaralamaya İlişkin Yönetmelik (s. (26245)). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/07/20060731-1.htm
• Sağdıç, M. (2014). Üniversite Öğrencilerinin İstanbul’a İlişkin Algılarının Şehir İmajı Açısından Analizi. Journal of Turkish Studies, 9(2), 1267-1283. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.6342
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2024a, Haziran 2). Gözde Ne Demek TDK Sözlük Anlamı. https://sozluk.gov.tr/?kelime=gözde
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2024b, Haziran 2). Cadde Ne Demek TDK Sözlük Anlamı. https://sozluk.gov.tr/?kelime=cadde
• Tekin, İ., & Akgün Gültekin, A. (2017). Rebuilding Of Beyoğlu-İstiklal Street: A Comparative Analysis Of Urban Transformation Through Sections Along The Street 2004-2014. METU JFA, 34(2), 153-179. https://doi.org/10.4305/METU.JFA.2017.2.12
• Toprakkaya, K. (2024, Ağustos 28). Bağdat Caddesi’nde yarış kazası! Kadıköy Life. https://www.kadikoylife.com/bagdat-caddesinde-yaris-kazasi/
• Tufaner, F. (2009). İstiklal Caddesi ve Civarındaki Eğlence Yerlerinden Kaynaklanan Gürültünün Tespiti ve Haritalandırılması (Tez No. 244419) [Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı]. Yükseköğretim Kurumu Tez Merkezi.
• Tümertekin, E. (1967). İstanbul’un Merkezi İş Sahaları. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 16, 18-37.
• Virtanen, P., Gommers, R., Oliphant, T. E., Haberland, M., Reddy, T., Cournapeau, D., Burovski, E., Peterson, P., Weckesser, W., Bright, J., & others. (2020). SciPy 1.0: Fundamental algorithms for scientific computing in Python. Nature Methods, 17(3), 261-272.
• Yılmaz Çildam, S. (2018). Şehirsel Toponomi: Cadde Adları, Bandırma Örneği. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 61, 1-25.
• Yılmaz, Ö. (2024, Haziran 9). Bağdat Caddesi’ni Ne Yapmalı? https://omeryilmaz.com.tr/2024/06/09/bagdat-caddesini-ne-yapmali/
• Yücel, A. (2008). Bağdat caddesi. İçinde P. Derviş, B. Tanju, & U. Tanyeli (Ed.), İstanbullaşmak: Olgular, Sorunsallar, Metaforlar (ss. 33-37). İstanbul Garanti Galeri.