Türk ve Alman Ceza Hukuku Perspektifinden Koronavirüs Hastalığının Sebep Olduğu Psikiyatrik Bozuklukların Ceza Sorumluluğu Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Sayı: 29, 87 - 102, 15.01.2025

Hüseyin Ateş , Burak Taş , Bernd Heinrich

Öz

COVID-19 pandemisinin kişiler üzerindeki psikiyatrik etkisi açısından cezai sorumluluğun kapsamının ortaya konulması önem arz etmektedir. Bunun yanında koronavirüs tedavisinde kullanılan ilaçların psikiyatrik yan etkileri söz konusu olabileceği gibi bu ilaçlar psikiyatrik ilaçlarla etkileşime geçip olumsuz sonuçlar doğurabilme kapasitesine de sahiptir. Bu koronavirüsün spesifik bir sonucu olmasa da (başka bir ciddi hastalığın sonucu da olabilir), genellikle buna neden olabilmektedir. Bu çalışmada söz konusu psikiyatrik vakaların Türk Ceza Kanunu’nun 32. maddesinde düzenlenen akıl hastalığı ile aynı kanunun 34. maddesinde düzenlenen geçici nedenler kapsamında değerlendirilebilirliği tartışılacaktır. İlaveten geçici nedenler bakımından kişinin koronavirüs hastalığına yakalanmasındaki taksirinin 34. maddenin uygulanabilirliğine etkisi araştırılacaktır. Nihayetinde koronavirüs hastalığının sebep olduğu psikiyatrik durumların ceza sorumluluğu bakımından kusurluluğu kaldıran veya azaltan bir neden olup olamayacağı hususu tartışılacaktır. Son olarak, StGB § 20’de akıl hastalığı nedeniyle kişinin kusursuzluğunu ve § 21 StGB’de azaltılmış cezai sorumluluğu düzenleyen Alman ceza hukukuna karşılaştırmalı olarak kısaca değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

COVID-19, psikiyatri, ceza sorumluluğu, kusurluluğu kaldıran veya azaltan haller, Türk Ceza Hukuku, Alman Ceza Hukuku, koronafobi

EVALUATION OF PSYCHIATRIC DISORDERS CAUSED BY CORONAVIRUS DISEASE IN TERMS OF CRIMINAL LIABILITY FROM THE PERSPECTIVES OF TURKISH AND GERMAN CRIMINAL LAW

Öz

It is important to reveal the scope of criminal responsibility from the perspective of the psychiatric impact of COVID-19 pandemic on individuals. Moreover, drugs used in the treatment of coronavirus may have psychiatric side effects, and these drugs also have the capacity to interact with psychiatric drugs and cause negative outcomes. Although this is no longer a specific consequence of the coronavirus (it could also be the result of another serious illness), it is generally caused by it. In this study, whether the psychiatric cases in question can be evaluated within the scope of mental illness regulated in article 32 of the Turkish Penal Code (TPC) and transitory reasons regulated in article 34 of the TPC will be discussed. The effect of negligence of the person in catching the coronavirus on the applicability of article 34 will also be examined regarding transitory reasons. It will be discussed that psychiatric conditions caused by coronavirus may be a reason that removes or reduces culpability regarding criminal responsibility. Finally, a short comparative legal look at German criminal law is thrown, which in § 20 StGB also regulates the state of incapacity due to illness and in § 21 StGB the reduced criminal responsibility.

Anahtar Kelimeler

COVID-19, psychiatry, criminal liability, situations removing or reducing culpability, Turkish Criminal Law, German Criminal Law, coronaphobia.

Kaynakça

• A. Table of Cases
• General Assembly of Criminal Chambers of Court of Cassation, F.1983/1-416, D.1984/79, 27.02.1984.
• General Assembly of Criminal Chambers of Court of Cassation, F.2014/830, D.2016/185, 12.4.2016.
• 1st Criminal Chamber of Turkish Court of Cassation, F..2011/4148/, D.2011/5979, 17.10.2011.
• 1st Criminal Chamber of Turkish Court of Cassation, F.2011/4707, D.2012/3793, 10.05.2012.
• 3rd Criminal Chamber of Turkish Court of Cassation, F.2013/7332, D.2014/5563, 17.02.2014.
• 4th Criminal Chamber of Turkish Court of Cassation, F.2013/9811, D.2014/32842, 13.11.2014.
• 4th Criminal Chamber of Turkish Court of Cassation, F.2013/32707, D.2014/36761, 22.12.2014.
• 6th Criminal Chamber of Turkish Court of Cassation, F.2020/10775, D. 2021/12118, 23.06.2021.
• B. List of References Artuk M E and Others, Ceza Hukuku Genel Hükümler, (14th edn, Adalet Yayınları, 2020)
• Atalay A Ö, Ceza Hukukunda Actiones Liberae in Causa Kuramı, (On İki Levha Yayıncılık, 2019)
• Boylu M E and Others, ‘Türk Ceza Kanunu “Madde 34/1” Kapsamında “Geçici Bir Neden” Olarak Değerlendirilen Vakaların Adli Psikiyatrik Açıdan İncelenmesi’[2023] 37(2) J For Med
• Chyette S R and Cummings J L, ‘Encephalitis Lethargica: Lessons for Contemporary Neuropsychiatry’ [1995] 7(2) The Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences 125
• Dönmezer S and Erman S, Nazarî ve Tatbikî Ceza Hukuku (Vol 2, 14th edn, Der Yayınları, 2019)
• Erkin G, ‘Akıl Hastalıkları Kavramına Genel Bakış ve Covid-19’, [2020] 5 (8), İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
• García-Saisó S and others, ‘The COVID-19 Infodemic’ (2021) 45 Revista Panamericana de Salud Pública 1, available at <http://dx.doi.org/10.26633/rpsp.2021.56>
• Giuntella O and others, ‘Lifestyle and mental health disruptions during COVID-19’ (2021) 118(9) Proceedings of the National Academy of Sciences available at <http://dx.doi.org/10.1073/pnas.2016632118>
• Gültekin Diken N M, Ceza Hukukunda Taksire Dayalı Sorumluluk, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018)
• Hannemann J and others, ‘The impact of the COVID-19 pandemic on the mental health of medical staff considering the interplay of pandemic burden and psychosocial resources—A rapid systematic review’ (2022) 17(2) PLOS One available at <http://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0264290>
• Heinrich B, Ceza Hukuku Genel Kısım II- (Taksir – İhmali Suçlar – İştirak – İçtima – Hata – Alternatif Tipiklik), (Yener Ünver tr, Adalet Yayınları, 2015)
• Javed B and others, ‘The Coronavirus (COVID-19) Pandemic’s Impact on Mental Health’ [2020] 35(5) International Journal of Health Planning and Management
• Koca M And Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, (16th edn, Seçkin Yayınları, 2023)
• Lackner K and Kühl K and Heger M, Strafgesetzbuch Kommentar, (30th ed., C.H. Beck, 2023)
• Liu Y H and others, ‘One-Year Trajectory of Cognitive Changes in Older Survivors of COVID-19 in Wuhan, China’ [2022] 79(5) JAMA Neurology available at <http://dx.doi.org/10.1001/jamaneurol.2022.0461>
• Malkoç İ, Açıklamalı Türk Ceza Kanunu (1st edn, Yazarın Kendi Yayını/Author’s Own Publishing, 2013)
• Okur İ and Demirel Ö F ‘COVID-19 ve Psikiyatrik Bozukluklar’, [2020] 3(1), Medical Research Reports Review
• Önder A, Ceza Hukuku Dersleri, (Filiz Yayınları 1992)
• Özbek V Ö and Others, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (14th edn, Seçkin Yayınları, 2023)
• Toroslu N and Toroslu H, Ceza Hukuku Genel Kısım, (Savaş Yayınları, 2019)
• Talas S, Ceza Hukukunda Kusur İlkesi Bağlamında Nedeninde Serbest Hareket (actio libera in causa) Kavramı ve Geçici Nedenlerin Ceza Sorumluluğuna Etkisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, 2011)
• Taquet M and others, ‘Bidirectional associations between COVID-19 and psychiatric disorder: retrospective cohort studies of 62 354 COVID-19 cases in the USA’ [2020] The Lancet Psychiatry 131 available at <http://dx.doi.org/10.1016/s2215-0366(20)30462-4>
• World Health Organisation, ‘Infodemic’ available at <https://www.who.int/health-topics/infodemic#tab=tab_1>
• World Health Organisation, ‘Mental Health and Covid-19’ available at <https://www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronavirus-covid-19/publications-and-technical-guidance/mental-health-and-covid-19 >
• Yıldız M E, Ceza Hukukunda Akıl Hastalığının Kusur Yeteneğine Etkisi ve Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri, (Adalet Yayınevi, 2020)
• Zafer H, Ceza Hukuku Genel Hükümler (TCK m.1-75), (8th edn, Beta Yayıncılık 2021)
• Zarghami M, ‘Psychiatric Aspects of Coronavirus (2019-nCoV) Infection’ [2020] 14(1), Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences 2