ÇİN KLASİK METİNLERİNDE YAKIN ANLAMLILIK SORUNU: “KIRGIZ” ADI ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 1 - 13, 23.12.2022

Gökçen Kapusuzoğlu

Öz

Çince kaynaklar, yüzlerce yıllık sistemli ve kapsamlı çalışmaların titiz bir ürünü olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu özellikleriyle kaynaklar hem Türk tarihini hem de Türk kültür çevresinden halkların tarihlerini, kültürel özelliklerini ve efsanelerini bugüne taşıması açısından önem arz etmektedir. Ancak kaynaklar okunurken karşılaşılan birtakım zorluklar vardır. Bu zorluklardan biri; aynı halkı, kişiyi veya boyu tanımlayan birden fazla farklı sözcüğün kullanılması durumudur. Bu durum, dil bilim çevrelerince “eş anlamlılık” değil, “yakın anlamlılık” olarak ifade edilmektedir. Bu yaklaşım, iki veya daha fazla sözcüğün bire bir aynı anlamı karşılamasının mümkün olmaması, muhakkak aralarında bir fark olduğu veya zaman içinde olacağı argümanı ile açıklanmaktadır. Çin klasik metinlerindeki bu yakın anlamlılık sorununa bu çalışmada “Kırgız” halkını tanımlamak için kullanılan farklı sözcükler üzerinden örnek verilmiştir. Çalışmada, Çin kaynaklarının temel zorluklarından bazılarından söz edilmiş, yakın anlamlılık kavramı incelenmiş ve Kırgız adı üzerinden Çin kaynaklarında geçen farklı sözcükler tespit edilmiştir. Bu sözcüklerin hangi kaynaklarda geçtiği saptanarak kaynaklardan örnek cümleler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çince, Çin Kaynakları, Yakın Anlamlılık, Eş Anlamlılık, Kırgızlar.

Kaynakça

• AKÇATAŞ, A. ve Arı, E. (2018). Anlambilimin Eş Anlamlılık Sorunu. Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi. Sayı 2/2. s. 60-84.
• AKSAN, D. (1974). Eşanlamlılık Sorunu ve Türk Yazı Dilinin Eskiliğinin Saptanmasında Eşanlamlardan Yararlanma. Türkoloji Dergisi. Sayı 6/1. s. 1-14.
• BAN, Gu 班固 (1988). 漢書 Han Shu (Han Hanedanı Kayıtları). Pekin: Zhonghua Shuju.
• DU, You 杜佑 (1988). 通典 (Tong Dian). Pekin: Zhonghua Shuju
• ERCİLASUN, K. (2019). Türk Tarihinde Asya Hunları Birinci Hakimiyet Dönemi. İstanbul: Dergâh.
• GÜNAY, N. (2015). Türk Dilinde Eş Anlamlılık ve ‘Gönül, Yürek, Kalp’ Kelimeleri. Türkbilig. Sayı 29. s. 121-146.
• KARA, G. (2021). Asya Hunlarının (Xiongnu) Tarihinde Çinli Komutan Li Ling. Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi. Sayı 6/1. s. 1-28.
• KE, Shaomin 柯劭忞. 新元史 Xin Yuan Shi (Yeni Yuan Tarihi). 20 Ocak 2022 tarihinde https://zh.wikisource.org/wiki/%E6%96%B0%E5%85%83%E5%8F%B2/%E5%8D%B7252 adresinden erişildi.
• LI, Yanshou 李延寿 (1988). 北史 Bei Shi (Kuzey Tarihi). Pekin: Zhonghua Shuju.
• LINGHU, Defen 令狐德棻 (1988). 周書 Zhou Shu (Zhou Hanedanı Kayıtları), Pekin: Zhonghua Shuju.
• LIU, Xun 劉詢 (1988). 舊唐書 Jiu Tang Shu (Eski Tang Kayıtları). Pekin: Zhonghua Shuju.
• SARI, M. (2011). Türkiye Türkçesinde Eş Anlamlılıkla İlgili Bazı Sorunlar. Turkish Studies. Sayı 6/1. s. 533-538.
• SIMA, Qian 司马迁 (1988). 史记 Shiji (Tarihçinin Kayıtları). Pekin: Zhonghua Shuju.
• SONG, Lian 宋濂. 元史 Yuan Shi (Yuan Tarihi). Zhonghua Shuju, 1975.
• TUO, Tuo 脱脱. 辽史 Liao Shi (Liao Tarihi). Zhonghua Shuju, 1975.
• OUYANG, Xiu 歐陽修 (1988). 新唐書 Xin Tang Shu (Yeni Tang Kayıtları). Pekin: Zhonghua Shuju.
• WANG, Pu 王溥 (1955). 唐会要 (Tang Huiyao). Pekin: Zhonghua Shuju.
• WEI, Shou 魏收 (1988). 魏書 Wei Shu (Wei Hanedanı Kayıtları). Pekin: Zhonghua Shuju.
• WEI, Zheng 魏征 (1988). 随書 Sui Shu (Sui Hanedanı Kayıtları), Pekin: Zhonghua Shuju.