Toplumsal Arkeoloji ve Yeni Müzebilim Perspektifinden Eser Çözümlemeleri

Yıl 2023, Sayı: 7, 85 - 101, 06.07.2023

Yaşar Özrili

https://doi.org/10.54577/lycus.1202567

Öz

21. yüzyıl, arkeoloji ve müzebilim alanlarında hızlı dönüşüm ve gelişmelerin yaşandığı bir dönem olmuştur. Toplum Arkeolojisi (Public Archaeology) ve yeni müzebilim kavramları, insan odaklı bakış açıları itibariyle irdelendiklerinde benzer anlamlar ifade etmektedirler. Toplumsal arkeoloji ve yeni müzebilim, halka daha yakın olma gereksinimi ve toplumsal katılım perspektifi ile interdisipliner bir düzlemde hareket ederler. Arkeolojideki bilimsel gelişmeleri, toplumla iletişim kurabilme yeteneği ve çabaları ölçüsünde, bireylerin aktif katılımı çerçevesinde müze platformunda buluşturarak tasarlamak, toplumsal arkeolojinin çağdaş müzebilimle olan dava birlikteliğidir. Statik geleneksel müzecilikte, arkeolojik eserler, kısa etiket bilgileri ile boy göstermekteydiler. Ancak günümüzde müzelerin öğretebilme çabaları ile beraber yeni sergi ve koleksiyon kurgulamaları, küratöryel başarılar, pazarlama ve iletişim politikaları doğrultusunda toplumun her kesiminden insana ulaşabilmek amaçlanmaktadır. Ayrıca müze ziyaretçilerinin katılımcı veya kullanıcı gibi tasavvur edildikleri, etkinliklerde rol alarak eğlenerek deneyimlemelerde bulunabildiği yeni bir döneme geçilmektedir. Bu atraksiyonlar toplumsal arkeolojinin ilkelerini gerçekleştirebileceği çağdaş müze mekânlarının önemini ortaya koymaktadır. Müzelerde eğitim programları vasıtasıyla arkeolojik eser çözümleme uygulama pratikleri, bireylerin estetik hassasiyetinin ve arkeoloji bilimine olan ilgilerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Çalışmada tarama modelinde doküman analizi ile veri elde etme yöntemi kullanılmıştır. Edinilen bulgulara göre, toplumsal arkeoloji perspektifinden, müze eğitim programları ile eser çözümlemede izlenecek stratejilerin müzelerde her yaş grubundan bireye anlamlı ve kalıcı bilgilenmelerle sonuçlanacağı, düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Toplum, Arkeoloji, Müze, Müzecilik, Eser Çözümlemesi

Analysis of Artifacts from the Perspective of Social Archeology and New Museology

Öz

The 21st century has been a time of rapid transformation and development in the fields of archeology and museology. The concepts of Public Archeology and new museology have similar meanings when examined from a human-oriented perspective. Social archeology and new museology act on an interdisciplinary plane with the need to be closer to the public and the perspective of social participation. Designing the scientific developments in archeology by bringing them together on the museum platform within the framework of the active participation of individuals, to the extent of their ability and efforts to communicate with the society, is the cause of social archeology's association with contemporary museology. In static traditional museology, archaeological artifacts appeared with short label information. Today, however, it is aimed to reach people from all walks of life in line with the efforts of museums to teach, new exhibitions and collections, curatorial achievements, marketing and communication policies. In addition, a new era is being passed in which museum visitors are conceived as participants or users, and where they can have fun and experience by taking part in activities. These attractions reveal the importance of contemporary museum spaces where social archeology can realize its principles. Through education programs in museums, it is aimed to develop archaeological artifact analysis application practices, aesthetic sensitivity of individuals and their interest in the science of archeology. In the study, the method of obtaining data with document analysis was used in the scanning model. According to the findings, from the perspective of social archeology, it is thought that museum education programs and strategies to be followed in artifact analysis can lead to meaningful and permanent information for individuals from all age groups in museums.

Anahtar Kelimeler

Socıety, Archeology, Museum, Museology, Artıfact Analysis

Kaynakça

• Akıncı 2020 Y. Akıncı, Arkeoloji Eğitiminde Müze Eğitiminin Yeri, Ankara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2020.
• Artun 2018 A. Artun, Tarih Sahneleri-Sanat Müzeleri, Müze ve Modernlik,1. İstanbul, 2018.
• Bahn 2013 P. Bahn, Üç Çağ Sistemi, Arkeoloji Anahtar Kavramlar, Ed. C. Renfrew, P, Bahn, Çev. S. Somuncuoğlu, İstanbul, 2013.
• Burnham – Kai kee 2011 R. Burnham – E. Kai Kee, Müze Dersleri Yorum ve Deneyim, Çev. A. Onacak, İstanbul, 2011.
• Burak 2017 S. Burak, Görsel Sanatlar Dersi Ders Planları, https://semraburak.wordpress.com /2017,2 017/04/03/9-sinif-perspektif/
• Belet – Güner 2019 Ş.D. Belet – Ö. Güner, “Öğrenmenin Geleceği: 21. yüzyıl Becerileri Persektifiyle Türkçe Dersi Öğretim Programları”. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 9-2, Ankara, 2019,708-738.
• Elkins 2017 J. Elkins, Style (Üslup), Grove Art Online, Oxford Art Online, Oxford University Press, 2017. Ersoy 2012 A. Ersoy, “Arkeoloji ve Antropoloji” İnsanbilim Dergisi, 1, 1, Ankara, 2012, 1-5.
• Glass 2021 R. Glass, “Sanat Tarihi Analizine Giriş,” https://tr.khanacademy.org/humanities/ap- art-history/start-here-apah/intro -art-history-apah/a/introduction-to-art-historical-analysis,
• Grenheell 1999 H. Grenheell, Museum Education.TheEducational Role of The Museum, Ed. Hooper- Greenhill, Reprinted, NwYork,1999.
• Harrison – Schofield 2009 R. Harrison – J. Schofield, Archaeo-ethnography, auto-archaeology: introducingarchaeologies of the Contemporary past. Archaeologies, 2009.
• İncirkuş 2018 “Sanat Eleştirisi Bağlamında Klasik Eser Çözümlemesi: Horace Kardeşlerin Yemini” İdil, 7, 46, Ankara, 2018, DOI: 10.7816 /idil-07-46-02.
• İşler 2019 D. İşler, Oyun ve Oyuncak Müzeleri, Kültürel Miras Aktarımı ve Eğitimi, Ankara, 2019.
• Jameson 2004 J.H. Jameson, Public Archaeology in The United States. N. Merrima, der. Public Archaeology, London, 2004. Karadeniz – Çok 2013 C. Karadeniz – F. Çok, Prof. Dr. Bekir Onur’a Armağan, Çocuklar Gençler ve Müze Eğitim, Ankara,2013. Karadeniz 2015 C. Karadeniz, Güzel Sanatlar Eğitimi Bilim Dalı, Çağdaş Müze ve Kültürel Çeşitlilik: Arkeoloji Müzesi Uzmanlarının Kültürel Çeşitliliğe İlişkin Yaklaşımlarının Değerlendirilmesi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 2015.
• Karadeniz 2018 C Karadeniz, Müze Kültür Toplum, Ankara, 2018.
• Keleş 2013. V. Keleş, “Modern Müzecilik ve Türk Müzeciliği”, Atatürk Üniversitesi, e-dergi, Erzurum, 2013, 6-14
• Mecrin – Alakuş 2005 L. Mecrin-A. O. Alakuş, “Sanat Eleştirisi ve Pedagojik Eleştiri Yönteminin İncelenmesi”, D. Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 5, Diyarbakır, 2005, 36-46.
• Message 2006 K. Mesagge, The New Museum, Theory, Culture& Society Ed. M. Featherstone, C. Venn, R. Bishop J. Philips, London, 2006.
• Merrıman 2004 N. Merrıman, Public Archaeology. London, 2004.
• Moshenska 2017 G. Moshensk, Introduction: Public Archaeology as Practice and Scholarshipwherearch Aercology, Mets the World. G. Moshenska, KeyConcepts of Public Arkhaeolog, Moshenska,Gabriel, Key Concepts in Public Archaeology, https://doi.org/10.2307/j.ctt1vxm8r7
• Onur 2012 B. Onur, Çağdaş Müze Eğitim ve Gelişim, Müze Psikolojisine Giriş, Ankara, 2012.
• Onur 2013 B. Onur, Müze ve Oyun Kültürü, Ankara, 2013.
• Onur 2014 B. Onur, Yeni Müze bilim: Demokratik Toplumu Yaratmak, Ankara, 2014.
• Özdoğan 2011 M. Özdoğan, 50 Soruda Arkeoloji, Bilim ve Gelecek Kitaplığı, 3. Baskı. Ankara, 2011.
• Özsoy 2003 V. Özsoy, Görsel Sanatlar Eğitimi, Gündüz Yayıncılık, Ankara, 2003.
• Özbilen 2020 S. Özbilen, “Arkeoloji; Geçmiş, Zaman ve Kuram” OANNES – Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2-1, Mart, 2020, 41-65.
• Öztaner 2017 S. H. Öztaner, Arkeolojinin Tarih Araştırmalarındaki Yeri ve Önemi, Disiplinler arası ve Tematik İslam Tarihi Yazıları I, Ed. E. Baş, Halide Aslan, 1. Baskı, Ankara, 2017.
• Ünlü 2016 M. Ünlü, “Ortaokul Ders Programlarının; Bilgi, Medya ve Teknoloji Becerilerinin Öğretimi Açısından Değerlendirmesi”, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5-41, Ankara, 2016, 373-380.
• San 2007 İ. San, Eğitim ve Müze Semineri, Ankara, 2007.
• Schadla 1999 T. Schadla, Antiquities, Archaeologists and İllicitTrade: Theneed for Awareness and Action. IFA Yearbook and Directory for Members, Wiltshire: Cathedral, 1999.
• Sivrikaya 2017 G. Sivrikaya, “Müzelerin Keşif Alanı Olarak Kullanımı”, Millî Eğitim, 214, Ankara, 2017, 123-135.
• Şahan 2018 A. O. Şahan, “Toplum Arkeolojisi Tarih ve Kültür Bilinci Kazandırmada Arkeologların Rolü: Myndos Örneği”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 34, Bursa, 2018, 355-370.
• Trilling-Fadel 2009 B. Trilling – C. Fadel, 21st Century Skills: Learning For Life in Our imes. San Francisco: Jossey Bass, 2009.