OSMANLI TAŞRA ÖRGÜTLENMESİ VE BU ÖRGÜTLERİN ORTAKLIKÇI DEMOKRASİ SİSTEM İLE BENZERLİKLERİ

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 135 - 145, 31.12.2019

Seda Kaya

Öz

Batı dünyasında “hak ve özgürlük
talepleri”, “parlamentoculuk hareketleri (demokrasi)” temelinde devrimler
yaşanırken, Osmanlı İmparatorluğu da 19. yüzyılda, imparatorluğun yapısına
uyacak birtakım yenileşme girişimlerinde bulunmuştu. Literatürde Tanzimat
dönemi olarak adlandırılan ve geniş radikal reformların yapıldığı bu dönemde,
en heyecan verici deneyim taşra örgütlenmelerindeki meclislerin varlığı ve
meclis üyelerinin seçildiği sistemin yapısıydı. Makalede, Türk demokrasi
tarihinin kristalleşmesine de zemin hazırlayan bu deneyimi açıklarken, 20.
Yüzyılın ABD’li siyaset bilimcisi Arend Lijphart’ın literatüre kazandırdığı
Ortaklıkçı demokrasi sisteminin Osmanlı’da “meşveret sistemi” yapısı altında
kurulmuş olan taşra idare meclisleriyle benzerlikleri açıklanmaya çalışılacaktır.
Son olarak çalışmamız, 20. yüzyıldaki bir teoriyi 19. yüzyıldaki bir siyasi
deneyim üzerinden açıklamayı değil, farklı yüzyıllarda farklı coğrafyalarda
doğup farklı isimlerle adlandırılmış benzer iki sistemi araştırmayı amaç
edinmiştir, dolayısıyla anakronik bir hataya düştüğümüz düşünülmemelidir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, ortaklıkçı demokrasi, taşra meclisleri, Tanzimat, ArendLijhpart

Kaynakça

• AKYILDIZ, Ali, (1993)“Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform (1836-1856)”, Eren Yayınları, İstanbul.
• AVCI, Yasemin,(2010)“Bir Osmanlı Anadolu Kentinde Tanzimat Reformları ve Kentsel Dönüşüm:Denizli (1839-1908)”, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
• ÇADIRCI, Musa,(2007) “Osmanlı Döneminde Yerel Meclisler”, Tanzimat Sürecinde Türkiye Ülke Yönetimi, Ed. İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 287-301.
• ÇADIRCI, Musa,(2007)“Osmanlı İmparatorluğu’nda Eyalet ve Sancaklarda Meclislerin Oluşturulması (1840-1864)”, Tanzimat Sürecinde Türkiye Ülke Yönetimi, Ed. İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 259-285.
• ÇADIRCI, Musa,(2007) “Tanzimat”, Tanzimat Sürecinde Türkiye Ülke Yönetimi”, Ed. İmge Kitabevi Yayınları, Ankara
• DAVISON, Roderic H.(2005).“Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform (1856-1876)”, Çev. Osman Akınhay, Agora Kitaplığı, İstanbul
• ENGELHARDT, Edouard-Philippe,(1999).“Tanzimat ve Türkiye”, Çev. Ali Reşad, Kaknüs Yayınları, İstanbul
• ERKEM Gülboy, Pınar, (2015) “Sömürgeden Ulus Devlete Çok Etnikli Coğrafyalarda Ortak Yaşam” çev. Canan Kaplan, Kalkedon
• İNALCIK, Halil,(1992),”Tanzimat ve Bulgar Meselesi”, Eren Yayıncılık, İstanbul
• İNALCIK, Halil, (1976) “Tanzimat’ın Uygulanması ve Sosyal Tepkiler”, Belleten Dergisi, 624-690.
• İNALCIK, Halil, (1996) “Sened-i İttifak ve Gülhane Hatt-i Hümâyûnu”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, Eren Yayıncılık, İstanbul, 343-359.
• KARAL, Enver Ziya, (1998), “Osmanlı Tarihi”, C. V, TTK, Ankara
• KUBALI, H.N.(1969), “Türk Esas Teşkilat Tarihi”, İstanbul
• LIJPHART AREND. (1977) “Democracy in PluralSocieties: A Comparative Explanation”, YALE University
• MERT ÖZCAN(2004)“Tanzimat Döneminde Çeşme Kocabaşıları (1839-1876)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, c. 22. 139-154
• SEYİTDANLIOĞLU Mehmet,(1999)“Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868)”, TTK, Ankara
• SHAW, Stanford-Ezel K. SHAW,(1983),“Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye”, II, Çev. Mehmet Harmancı, E Yayınları, İstanbul
• TANÖR, Bülent, (2016) “Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri 1789-1980” ,YKY yayınları
• TEKELİ, İlhan, ORTAYLI, İlber, (1978)“Türk Belediyeciliğinin Evrimi”,Türk İdareciler Derneği Yayınları, Ankara
• TORUN, Fatih Sadık,(2012) , “Osmanlı Taşra İdaresinin Yeniden Yapılanma Süreci” (1842-1876), Karadeniz Araştırmaları, 81-97.
• YILMAZ, Özgür, (2014), “Tanzimat Döneminde Osmanlı Taşra İdare Meclisleri (1840-1871)”, Gümüşhane Üniversitesi, History Stuedies, Volume 6, Issue 6, December, p. 253-280