Osmanlı "Bilim Özürlü" Müydü?

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 147 - 159, 31.12.2019

Mihriban Şenses

Öz

Bu çalışmada tarihsel metinlerde
çoğu zaman eleştiri konusu haline getirilen Osmanlı dönemi bilim anlayışı ve
bilimsel faaliyetler genel hatlarıyla ele alınacaktır. Bilindiği üzere modern
ulus devlet, bilim, teknoloji ve ilerleme paradigmalarından hareketle
ortaçağın, İslam düşüncesinin ve Osmanlı’nın ilim, bilim anlayışları ve
faaliyetleri eleştiriye tabi tutulmuştur. Elinizdeki metin bu tür yaklaşımlara
bir itiraz olarak kaleme alınmıştır. Çünkü “ilerleme miti”nden hareketle
sürekli olarak geçmişi yargılamak adil bir tutum değildir.

Bu nedenle elinizdeki çalışmada, ortaçağı,
İslam düşüncesini ve Osmanlı’yı kendi dönemine göre değerlendirmemiz gerektiği
ve bilim tarihinden örneklerle Osmanlı’da azımsanmayacak ölçüde bilimsel
faaliyetin olduğu ileri sürülmüştür. Ancak kuşkusuz bu faaliyetler modern bilim
paradigmasından yola çıkıldığında beklentileri karşılamamaktadır. Bu metinde,
bütün “yetersizlik”lerine rağmen bu faaliyetlerin önemli olduğu ve günümüzde
ulus devletin, bilim ve teknolojinin de eleştirilebilecek birçok yönünün
bulunduğu ileri sürülmüştür.  

Anahtar Kelimeler

Bilim, İslam Düşüncesi, Osmanlı İmparatorluğu, Ulus Devlet

Kaynakça

• Adıvar, A. (1994). Tarih Boyunca İlim ve Din, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ahmed Enis, M. (2007). İslam Bilimi Ne Değildir? (ed.) Mustafa Armağan, İslam ve Bilim Tartışmaları, İstanbul: Etkileşim Yayınları: 55-62. Andriç, I. (2017). Drina Köprüsü, çev .Hasan Ali Ediz ve Nuriye Müstakimoğlu, İstanbul: İletişim Yayıncılık. Arslan, H. (2003). Aydınlanmış Devlet Himayesinde Bilim: 1933 Türk Üniversite Devrimi ve Sürgün Alman Bilim Adamları, Türklük Araştırmaları Dergisi, 13-14: 127-148. Bahadır, O. (2014). Osmanlılardan Cumhuriyete Bilim, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Bauman, Z. (2017). Hermeneutik ve Sosyal Bilimler, çev. Hüseyin Oruç, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Bernal, M. (2003). Kara Atena/Eski Yunanistan Uydurmacası Nasıl İmal Edildi? 1785-1985, çev.Özcan Buze, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Collins, H., Pinch, T. (2005). Golem/Bilim Hakkında Bilmemiz Gereken Her Şey, çev.Zeki Yemez, İstanbul: İzdüşüm Yayınları.
• Gieryn, T.F. (2012). Bilimin Sınırları, (ed.ve çev.) Mihriban Şenses, Bilimin Sınırları ve Bilimsel İhtilaflar/Bilim Sosyolojisi Tartışmaları, İstanbul: Paradigma Yayıncılık, ss.3-72.
• Gökdoğan, M., Unat, Y. (2010). Fatih Dönemi (1451-1481) Bilim Anlayışı ve Bilim Adamları, (ed.) Yavuz Unat, Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji/Makaleler, Ankara:Nobel Yayın Dağıtım, ss.39-50.
• http://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/bilim-ozurlu-osmanli-imparatorlugu-13992410(er.tar.05.08.2019) İhsanoğlu, E. (2007). Osmanlılar ve Bilim/Kaynaklar Işığında Bir Keşif, İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Kazancıgil, A. (2007). Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji, İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Khella, K. (2005). Tarihin Yeniden Keşfi Üniversalist Tarih/Avrupa Merkezci Tarihsel Bilincin Yıkımı, çev. İsmail Kaygusuz, İstanbul: Su Yayınevi.
• Mossensohn, M. S. (2019). Osmanlı’da Bilim/Kültürel Yaratı ve Bilgi Alışverişi, çev.Kübra Oğuz, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mouzelis, N.P. (2001). Örgüt ve Bürokrasi, çev.H.Bahadır Akın, Konya: Çizgi Kitabevi. Sezgin, F. (2019). Bilim Tarihi Sohbetleri/Söyleşi Sefer Turan, İstanbul: Pınar Yayınları.
• Tekeli, İ., İlkin, S. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Ankara:Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Topdemir, H.G., Unat, Y. (2008). Bilim Tarihi, Ankara: Pegem Akademi Yayınevi.
• Yıldırım, C. (2008). Bilim Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi.