Rasyonel Uygarlığın Rasyonel Eleştirisi: Polisiye Roman

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 53 - 62, 30.06.2020

Bengül Güngörmez Akosman

Öz

Elinizdeki metinde, ülkemiz akademisyenleri tarafından henüz yeterince incelenmeyen ve ihmal edilen, genelde eğlencelik ve vakit geçirme aracı olarak görülen polisiye türünü sosyolojik olarak değerlendirmeye çalışacağız. Pek çok ülkede milyonlarca insan tarafından okunan ve çok satan bir edebiyat türü olan polisiyenin tarihsel kökenlerini kısaca değerlendirdikten sonra edebiyatta bir tür olarak polisiye roman, bugünkü modern uygarlığa dair sosyolojik bir eleştiri getirebilir mi sorusunu soracağız. Bu soruyu sorduğumuzda, bir yandan modernitenin yasa koyucu, düzenleyici ve disipline edici özelliğini değerlendirirken öte yandan tür olarak polisiyenin ortaya çıkışının sosyolojik kontekstini araştıracağız. Suç ve suçlu hakkındaki polisiye romanlar insan varlığını, tamamen düzene ve kurala uyan rasyonel, mantıklı varlıklar olarak görmezler. Onları “varoluş geriliminde” ve suça meyilli varlıklar olarak ele alırlar. Romanın asıl kahramanı dedektif ise suçlunun anti-tezidir. Polisiye türünün insanı bu ele alma tarzını Eric Voegelin, Siegfried Kracauer ve Sören Kierkegaard’ın düşüncelerinden hareketle felsefi bir tez olan “varoluş gerilimi” kontekstinde değerlendireceğiz. Ayrıca dedektifin, modern rasyonel uygarlığın ve yasanın olumlayıcısı olup olmadığı fikrini tartışacağız.

Anahtar Kelimeler

Gizem, Modern Uygarlık, polisiye, rasyonel eleştiri

Kaynakça

• Alemdar, K. (Ekim, 2019). “Polis Romanını Yaratan ve Yaşatan İki Şey: Merak ve Güç Arayışı”, Varlık Dergisi, ss.4-11. Arslan, H. (2015) Epistemik Cemaat, Bir Bilim Sosyolojisi Denemesi, İstanbul: Paradigma Yayınları. Kracauer, S. (2019). Polisiye Roman: Felsefî Bir İnceleme (çev.: Dilman Muradoğlu). İstanbul: Metis Yayınları. Mandel, E. (1996). Hoş Cinayet: Polisiye Romanın Toplumsal Bir Tarihi, (çev.: N. Saraçoğlu). İstanbul: Yazın Yayıncılık. Martin, T. (2012). “The Long Wait: Timely Secrets of the Contemporary Detective Novel”, Novel: A Forum on Fiction, 45,2. Benjamin, W. (2001). Pasajlar, (çev.: Ahmet Cemal). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Quincey, T. D. (2016). Güzel Sanatların Bir Dalı Olarak Cinayet (çev.: İsmet Birkan). İstanbul: İletişim Yayınları. Voegelin, E. (1990). “Equivalences of Experience and Symbolization in History,” Published Essays 1966-1985, The Collected Works of Eric Voegelin. Baton Rouge and London: Lousiana State University Press. Kierkegaard, S. (2013). Ölümcül Hastalık Umutsuzluk (çev.: M. Mukadder Yakupoğlu). Ankara: Doğu BatıYayınları. Kundera, M. (2002). Roman Sanatı, (çev.: Aysel Bora) İstanbul: Can Yayınları. Nemli, H. F. (2016). “Sunuş”, Edgar Allan Poe, Bütün Öyküleri, Cilt 1 (çev.: Hasan Fehmi Nemli). İstanbul: İletişim Yayınları. Pyrhönen, H. (2010). “Criticism And Theory”, A Companion To Crime Fiction, (Ed. Charles J. Rzepka, Lee Horsley) UK: Blackwell Publishing Ltd. Voegelin, E. (2002). “Eternal Being in Time,” Anamnesis: On the Theory of History and Politics, The Collected Works of Eric Voegelin, Columbia and London: University of Missouri Press. Platon, (1969). Symposium, The Collected Dialogues of Plato I, (Ed. Edith Hamilton, Huntington Cairns), USA: Princeton University Press. Priestman, M. (2013). Crime Fiction: From Poe to the Present, UK: Northcote Hause Publishers Ltd. Üyepazarcı, E. (1997). Korkmayınız Mr. Sherlock Holmes, İstanbul: Göçebe yayınları.