Rekabetten İş Birliğine: Türkiyenin 1991-2001 Yılları Arasındaki Orta Asya Politikası Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 215 - 232, 22.10.2021

Yegane Yiğit Merve Durmuş

https://doi.org/10.52539/mad.927333

Cited By: 1

Öz

Çalışma, Doğu Blokunun yıkılması ve SSCB’nin dağılmasıyla bölgesel güç aktörü haline gelmek isteyen Türkiye’nin, dış politikasında Türki Cumhuriyetlerle yakın ilişki tesis etmek amacıyla belirlediği stratejiler ile bu kapsamda izlediği yöntemleri değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Böylece çalışmanın başlıca amacı, Türkiye’nin, Soğuk Savaş’ın sona ermesinden sonra değişen bölgesel politikasını incelemek ve bu bağlamda Orta Asya Devletleri ile kurduğu siyasi, ekonomik ve kültürel ilişkileri incelemektir. Bu amaçla çalışma boyunca, Türkiye’nin Orta Asya’ya yönelik politikası iki süreç çerçevesinde ele alınmıştır. Öncelikle, Türkiye’nin bu devletlerin bağımsızlığını tanıyan ilk ülke olarak, herhangi net bir çizgi belirlemeden, coğrafyayı incelemeden, yani hazırlıksız bir şekilde bölgede bir model (daha doğrusu “lider”) olma çabasına giriştiği ve Rusya Federasyonu’nu göz ardı ederek bölgedeki Rus etkisini kırmaya yönelik aktif bir politika izlediği 1991-1995 yılları arası dönem ele alınmıştır. İkinci olarak ise, Türkiye’nin, hem kendi gücünü, hem de bölgesel gerçekleri daha iyi tahlil eden, Rusya’yı dışlamayan, gerçekçi, dengeli ve karşılıklı işbirliğine dayalı politikalar üretmeye başladığı 1995’ten 2001 yılına kadar olan dönem incelenmiştir. Sonuç olarak, Türkiye’nin, hatalarından pay çıkararak, daha gerçekçi politikalar ürettiği ve bu doğrultuda Orta Asya’yla ilişkilerinde “ağabeylikten kardeşliğe”, “patronluktan ortaklığa” yumuşak bir geçiş süreci sağlama yoluna gittiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Orta Asya, Türkçülük Politikası, Yakın Çevre Politikası

Kaynakça

• Ali, A. (2010). Türkiye’nin Orta Asya Politikası,”(der.) Cüneyt Yeni gün ve Ertan Efegil, Türkiye’nin Değişen Dış Politikası (s. 641 – 655). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ancak, O. (2020). Yeni Avrasyacılık Bağlamında Güney Kafkasya’da Türkiye ve Rusya. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 75(3), 1113-1144.
• Arı, T. (2010). Orta Asya’da Siyasal, Toplumsal ve Ekonomik Yapılar, Güvenlik Sorunları ve İşvbirliği Girişimleri. Orta Asya ve Kafkasya “Rekabetten İşbirliğine”, Derleyen: Tayyar Arı, Bursa: MKM Yayıncılık.
• Bal, I. (2000). Turkey's Relations with the West and the Turkic Republics: The Rise and Fall of the Turkish Model. Routledge. Bal, İ. (2002). ‘‘The Turkish Model and the Turkic Republics’’. PERCEPTIONS: Journal of International Affairs, 3(3). (1-17).
• Bal, S. G., Yayar, R., & Karkacier, O. (2009). Türkiye-Türk Cumhuriyetleri Dış Ticaret İlişkilerine Genel Bir Bakış. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-23.
• Balcı, A., & Yeşiltaş, M. (2005). Bir Dış Politika Aracı Olarak Dış Yardımların Kullanılması: Japonya Örneği. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 2(8), 167-198.
• Brzezınskı, Z. (1994). Kontrolden Çıkmış Dünya (çev. Haluk Menemencioğlu). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Blandy, C. W. (1998). The Caucasus Region and Caspian Basin:" change, Complication and Challenge". Conflict Studies Research Centre, Royal Military Academy, Sandhurst.
• Çakmak, Ö. A. (2017). Orta Asya: Bölgesel Entegrasyon Girişimleri ve Öneriler. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17(33), 116-134.
• Denizhan, E. (2010). Türkiye’nin Kafkasya ve Orta Asya politikası ve TİKA. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(1), 17-23.
• Dugin, A.(1997). Osnovı geopolitiki (Jeopolitiğin temelleri)", Moskova: Arktogeya yayınları.
• Efegil, E., & Stone, L. A. (2003). Iran and Turkey in Central Asia: opportunities for rapprochement in the post-cold war era. Journal of Third World Studies, 20(1), 55-77.
• Erol, M. S. (2012). Türkiye nin Orta Asya Politikasına Rusya Federasyonu ve Bölge Ülkelerinden Genel Bir Bakış. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 12(1), 1-20.
• Erol, M. S., & Amirbek, A. (2014). SOĞUK SAVAŞ SONRASI DÖNEMDE RUSYA'NIN DIŞ POLİTİKASINDA YAKIN ÇEVRE VE ORTA ASYA. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 14(1), 155-177.
• Gökçe, M. (2008). SOVYET SONRASI DÖNEMDE HAZAR ÇEVRESİNDE YAŞANAN REKABET. Journal of International Social Research, 1(3). 178-208.
• Hasgüler, M., & ULUDAĞ, M. B. (2009). " Üçüncü Dünya" Yolunda Rusya ve Orta Asya. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (41), 39-60.
• Kadıoğlu, F. K., & Özer, Ö. K. (Eds.). (2015). Yükseköğretimin uluslararasılaşması çerçevesinde Türk Üniversitelerinin uluslararası öğrenciler için çekim merkezi haline getirilmesi: araştırma projesi. Kalkınma Bakanlığı.
• Kamalov, İ. (2011). Rusya’nın Orta Asya Politikaları. Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi, İnceleme-Araştırma Dizisi, Yayın, (2).
• Kunic, N. (2020). Rusya’nın Orta Asya Politikası: Kazakistan Örneği. Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, 11(21), 56-71.
• Mustafa, A (2001). “Kafkasya ve Orta Asya’yla İlişkiler”, Baskın Oran (der.), Türk Dış Politikası Cilt II, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mustafa, A. (2004). “Kafkasya ve Orta Asya ile İlişkiler”,içinde: Türk Dış Politikası,(Editör Baskın Oran), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nartov N. (2009). Geopolitika. Moskova: Yuniti Yayınları.
• Osman, M. Ö. (2001). Rusya Federasyonu Askeri Doktrini. Ankara: ASAM Yayınları.
• Özkan, G. (2010). SOĞUK SAVAŞ SONRASI ORTA ASYA VE KAFKASYA EKSENİNDE TÜRKÎYE-NATO-RUSYA İLİŞKİLERİ VE TÜRK DIŞ POLİTİKASI’NA YANSIMALARI. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 109-132.
• SÖNMEZ, A. S. (2010). YAKIN ÇEVRE DOKTRİNİ BAĞLAMINDA YELTSİN DÖNEMİ RUSYA FEDERASYONU'NUN BAĞIMSIZ DEVLETLER TOPLULUĞU ÜLKELERİYLE İLİŞKİLERİ. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (27). (1-9).
• Tatyana, Ş. (2002). ‘‘Vneşnaya Politika İ Bezopasnost Sovremennoi Rossii 1991-2002’’: Hrestomatiya (1991-2002 Yılları Arasında Rusya'nın Dış Politikası ve Güvenliği: Sistematik Derleme), Moskova: MGİMO Yayınları.
• Tellal, E. (2005). “Türk Dış Politikasında Avrasya Seçeneği” Uluslararası İlişkiler Dergisi, Sayı 5, Cilt 2, Bahar. 49-70.
• Troitski, E. (2001). "Politika Tursii v Sentralnoi Asii 1992-2000 gg’’. (Türkiye'nin 1992-2000 Yılları Arasında Orta Asya Bölgesine Yönelik İzlediği Politika)".
• William, H. (2003). Türk Dış Politikası. Çeviri. Peter Demir. İstanbul: Mozaik. Yalçınkaya, F. (2010). ‘‘Türkiye ile Orta Asya Devletleri Arasındaki Siyasi ve Diplomatik İlişkiler-Hükümetler üstü Kuruluşlar’’ (1992-2010). Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmalar Dergisi. Cilt 1, sayı 1. (1-19).
• Yalçınkaya, A. (2017). Kuruluşundan Günümüze Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 5(Özel Sayı Nisan 2017), 1-16.
• Yapıcı, U. (2004). ‘‘Küresel Süreçte Türk Dış Politikasının Yeni Açılımları: Orta Asya Ve Kafkasya’’ İstanbul: Otopsi Yayınları, 100-107.
• Uulu, İ. O., & Can, N. (2009). Büyük Güçlerin Kıskacında Türkiye-Orta Asya Cumhuriyetleri Siyasi ve İktisadi İlişkileri.
• İNTERNET KAYNAKLARI https://www.tuicakademi.org/turkiyenin-orta-asya-politikasi