İÇ MEKÂN, ÇEVRE VE SAĞLIK

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 75 - 90, 20.11.2023

Hilal Nur Temel , Meltem Yılmaz

Öz

20. yüzyılın ortalarında hızla gelişmekte olan teknoloji ve beraberinde getirdiği yeni malzeme olanakları ile kentleşme ve nüfus artışı çevre, yapı ve insan arasındaki sağlıklı ilişkiyi etkilemektedir. İnsan, çevre ve yapı arasındaki esenlikli ilişki, sağlıklı yapılar ve iç mekânların tasarlanması ile olabilmektedir. İç mekânın, iklim, havalandırma, işitme, aydınlatma nitelikleri planlanarak tasarlanması, kapalı ortamlarda bulunan her türlü kirleticilerin oluşumu engelleyebilmektedir. Ayrıca yapının veya iç mekânın üretiminde kullanılan malzemelerin yerelden temin edilmesi, doğal ve geri dönüştürülebilir olması, zararlı kimyasalları içermemesi gibi özellikleri ile bu durum desteklenebilmektedir. Bu kapsamda, Kadıovacık Biyo Evi alan çalışması üzerinden sağlıklı iç mekân, çevre ve insan ilişkisinin var olabilirliği tartışılmaya çalışılmıştır. Yapının bulunduğu konum ve bölgenin iklimsel verileri ile yapının temelinden başlayarak strüktür, mekânlar arası hiyerarşi, kullanılan malzemeler ve aydınlatma yöntemleri, enerji verimliliği sağlamak adına tercih edilen edilgen (pasif) ve etken (aktif) iklimlendirme sistemlerinin kullanımı gibi parametreler incelenmiştir. Bunlara ek olarak daha önce yaşanan mekân ile karşılaştırma yapmak amacıyla yapının kullanıcısı ile bir görüşme yapılmıştır. Görüşme sorularında, yapının iç mekânında bulunan nesneler, ortam havalandırma süreleri, kullanıcının deneyimi, kullanım biçimi, sağlık durumu ve hasta olma süreleri sorgulanmıştır. Doğal malzemeler ve yöntemler ile üretilen mekânın, kullanıcısının daha önce yaşadığı mekânlardaki gibi aynı kullanım alışkanlığına sahip olmasına rağmen üzerinde bıraktığı etkiler bakımından farklılık göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

İç mekân, çevre, sağlık, doğal yapı malzemeleri

Kaynakça

• Akman, A. (1990). Yapı Biyolojisi-Yapı Ekolojisi ve Yapıların İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkilerini Ortaya Koyan Biyoklimatik-Diyagonistik Bir Araştırma.İstanbul: YEM Yayınları.
• Amann, J.T, Wilson, A. & Ackerly, K. (2012). Consumer Guide to Home Energy Savings. Canada: New Society Publishers
• ASHRAE. (2019). 2019−2024 ASHRAE Strategic Plan. https://www.ashrae.org/file%20library/about/strategic%20plan/strategic-plan-final.pdf adresinden 20.01.2023’te alınmıştır.
• ASHRAE. (2022). ASHRAE Standard, Ventilation and Acceptable Indoor Air Quality. https://ashrae.iwrapper.com/ASHRAE_PREVIEW_ONLY_STANDARDS/STD_62.1_2022 adresinden 25.01.2023’te alınmıştır.
• Atabey, E. (2015). Elementler ve Sağlığa Etkileri. Ankara: Azim Matbaacılık.
• BGKKHY, Binaların Gürültüye Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik. (2017). https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=23616&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5 adresinden 02.02.2023’te alınmıştır.
• ÇGKY, Çevresel Gürültü Kontrol Yönetmeliği. (2022). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/yonetmelik/7.5.39864.pdf adresinden 02.02.2023’te alınmıştır.
• Gonzalo, R., & Habermann, K.,J. (2006). Energy-Efficient Architecture Basics for Planning and Construction. Boston: Birkhauser Publishers for Architecture.
• Güler, Ç. (2005). Yapı Biyolojisinin Kuramsal Temelleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). T.C. Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yapı Eğitimi Anabilim Dalı, Elazığ.
• Güleryüz, P. (2014). Yapı Biyolojisi Kapsamında Sağlıklı Yapı, Mekânsal Nitelikler ve Malzeme Seçimi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İç Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
• Güzer, C. A., Kahraman, İ., Kanan N. Ö., Tombak, E., Kabakçı, O. K., & Gül, K. (2016). Bütünleşik Bina Tasarımı Yaklaşımı ile Proje Geliştirme Süreci Uygulama Kılavuzu. Ankara: Uzerler Matbaası.
• Hegger, M., Drexler, H., Zeumer, M.(2021). Adım Adım Yapı Malzemeleri (V. Atmaca Çev.). İstanbul: Yem Yayın.
• Özata, A. C. (2018). Yapı Biyolojisi Kapsamında Hasta Odalarının İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Antalya.
• Özcan, U. (2019). Yapıda HVAC Sistem Seçimi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 23(1), s. 212-217.
• Özyaral, O., & Keskin, Y. (2007). Hasta Bina Sendromu. İstanbul: Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası Yayınları.
• Titiz, M. (2022). Konutta Karbonu Sıfırlamanın Yolu Doğal Yapı Malzemeleri ve Yöntemlerinden Geçer. BAU Teknolojileri-Ekolojik ve Sürdürülebilir Yapı Teknolojileri Dergisi, 1(1), 68-69.
• URL-1. https://www.biyoev.biz/#oernek-proje-ve-uygulama adresinden 01.05.2023’te alınmıştır.
• Yeang, K. (2012). Ekotasarım Ekolojik Tasarım Rehberi (S. Eryıldız, D. Eryıldız, Çev.). İstanbul: Yem Yayın.
• Yüceer, N. S. (2015). Yapıda Çevre ve Enerji. Ankara: Nobel Yayın.
• Zorlu, K. (2019). Yapı Malzemelerinin İç Mekan Hava Kalitesine Etkisi Üzerine Bir Araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). T.C. Gebze Teknik Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Kocaeli.
• Winchip, S, M. (2011). Sustainable Design For Interior Environments. USA: Fairchild Books, a Division of Conde Nast Publications.
• WHO. (1999). Guidelines for community noise. UK, London.