A TRANSFORMATION PROCESS IN ISTANBUL AFTER 2000s: Tesvikiye

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 103 - 122, 28.12.2024

Zeynep Ceylan Gezer Çatalbaş , İpek Akpınar

Öz

Today, urban transformation is a significant issue that closely concerns every segment of society in contemporary Turkish cities. Topics such as the renovation of old building stock, protection against earthquake risks, the creation of new and sterile conditions, as well as aesthetics, economic features, and income generation from cities are all discussed. Although numerous laws and regulations exist to manage urban transformation and renewal processes, some examples create uncertainty, which brings about additional challenges for social actors (residents, contractors and local governments) in the field of urbanization. In historical city centers where the social and built environment is valuable, urban transformation takes on a speculative meaning, whether it is included in the protected area or not. How are the built and social environments transformed when conservation and transformation criteria are determined? In the light of this framework, this article focuses on the reflections of renewal policies by taking Teşvikiye neighborhood as a case study. Utilizing a theoretical framework based on urban morphology, the article maps the morphological periods of the district. The morphological periods of the Teşvikiye neighborhood are briefly outlined according to İlhan Tekeli’s canonical classification. This study aims to focus on the today’s transformation in the Tesvikiye neighborhood from the 2000s to the present while describing the historical situation. This article, viewing the built environment as a system that develops, transforms, and mutates over time, unveils the crucial transformations of the 2000s and critically evaluates current conditions.

Anahtar Kelimeler

morphology, urban regeneration, Teşvikiye, urban texture, urban transformation

İstanbul'da bir dönüşüm süreci: Teşvikiye

Öz

Kentsel dönüşüm günümüz Türkiye kentlerinde toplumun her kesimini yakından ilgilendiren önemli bir konudur. Eski yapı stokunun yenilenmesi, deprem riskine karşı korunabilmek, yeni ve steril koşulların yanı sıra; estetik, ekonomik koşullar ve kentlerden gelir elde etme boyutlarıyla da ele alınmaktadır. Günümüzde kentsel dönüşüm ve yenileme süreçlerini yönetebilmek için pek çok kanun ve yönetmelik olmasına karşın, bazı örneklerin belirsizlik yarattığı görülmektedir. Bu belirsizlik halinin ortaya çıkardığı başka zorluklar dikkat çekmektedir.
Bu makale kentsel dönüşüm politikalarının belirsizliğe işaret ettiği durumu incelemektedir. Bu nedenle yenilemenin farklı yönetmelikler ve aktörler ile belirsizliğe taşındığı Teşvikiye semtini örnek vaka olarak ele almaktadır. Kentsel morfolojinin teorik çerçevesini ödünç alarak, Ilhan Tekeli’nin kanonik sınıflandırmasından faydalanan araştırma 2000’lerden günümüze dönüşümün gidişatını ortaya koyarak, eleştriel bir okuma yapmayı amaçlıyor.

Anahtar Kelimeler

Teşvikiye, Kentsel dönüşüm, kentsel yenileme, kentsel doku, morfoloji

Kaynakça

• Akay, M. Z. (2018). A scrupulous and silent rationalist: the architect Ayhan Tayman. (Unpublished Master thesis), Middle East Technical University, Ankara.
• Akın, G. (2010). 1930, Payitahtın günbatımı. In Istanbul 1910-2010, city,built environment and architectural culture exhibition, (ed.) Ihsan Bilgin et al. Istanbul: Istanbul Bilgi University.
• Akın, Y. N. (2021). 6306 sayılı afet riski altındaki alanların dönüştürülmesi hakkında kanun kapsamında kentsel dönüşüm kolluğu. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(2), 489-576.
• Akkar, Z. M. (2006). Kentsel dönüșüm üzerine Batı’daki kavramlar, tanımlar, süreçler ve Türkiye. Planlama, 2, 29- 38.
• Akpınar, I. (2003). The rebuilding of Istanbul after the plan of Henri Prost, 1937-1960: from secularisation to Turkish modernisation. University of London, University College London (United Kingdom).
• Akpınar, I. (2016). İstanbul’un katmanlarını yeniden okumak: konut ekseni ve bağlamı, Kültür ve Mekân Toplantıları Kitabı, Istanbul ve Konut Kültürü: Değişim Dönüşüm Devamlılık, Özyeğin Üniversitesi, IAPS, Istanbul- Bomontiada.
• Alkışer, Y. (2003). Türkiye’deki konut sorununun siyasi bağlamda araştırılması ve değerlendirilmesi (Doctoral dissertation), Istanbul Technical University, Istanbul.
• Altürk, E. (2021). A big plan for small homes: the effort to set housing standards in Turkey. Journal of Urban History, 1–23.
• Ay, D., & Penpecioglu, M. (2023). Politics of “waiting for transformation” in protracted urban renewal projects in Turkey. Environment and Planning C: Politics and Space, 42(6), 1024-1044. https://doi.org/10.1177/23996544231222138.
• Ayazlı, P. (1987). Arsa payı karşılığı kat yapım sözleşmesi. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2(1), 43-51.
• Aydın, F. (2013). Afet riski altındaki alanların dönüştürülmesi “6306 sayılı yasa” Istanbul–Esenler örneği. (Master thesis), Bahçeşehir University, İstanbul.
• Bilgin, İ. (2012). İstanbul projeleri: Teşvkiye (5) devam. Retrieved 3 May 2021 from https://www.arkitera.com/haber/istanbul-projeleri-5-tesvikiye-devam
• Bozdoğan, S. (2001). Modernism and nation building: Turkish architectural culture in the early republic. Seattle and London: University of Washington.
• Conzen, M. R. G. (1960). Alnwick, Northumberland: A study in town-plan analysis. Transactions and Papers (Institute of British Geographers), (27), iii-122.
• Çelik, Z. (1993). The remaking of Istanbul: Portrait of an Ottoman city in the nineteenth century (No. 2). California: University of California Press.
• Daşkıran, F., & Ak, D. (2015). 6306 sayılı kanun kapsamında kentsel dönüşüm. Journal of Management and Economics Research, 13(3), 264-288.
• Gezer, Z. C. & Akpınar, I. (2021). Türkiye kentlileşme sürecinde konut: Istanbul-Nişantaşı üzerinden tarihsel bir okuma. In 21. yüzyılda kalkınmaya yeniden bakış, (ed.) Fahri Çakı et al. Ankara: Nobel.
• Gül, M. (2009). The emergence of modern Istanbul: Transformation and modernization of a city. London: Tauris, 58-63.
• Gürer, T. K. (2016). Tipomorfoloji: Kentsel mekânın yapısını anlamak. İdealkent, 7(18), 8-21.
• Güzey, Ö. (2012). Türkiye’de kentsel dönüşüm uygulamaları: Neo-liberal kent politikaları, yeni kentsel aktörler ve gecekondu alanları. İdealkent, 3(7), 64-83.
• Lefebvre, H. (2003). The urban revolution. Minnesota: University of Minnesota.
• Harvey, D. (2005). New imperialism. USA: Oxford.
• Harvey, D. (2010). Social justice and the city. USA: University of Georgia.
• Harvey, D. (2017). The right to the city: Social justice and the fight for public space. UK: Routledge.
• IMM ortophoto from 1946, https://sehirharitasi.ibb.gov.tr/ (accessed Oktober, 2023).
• IMM ortophoto from 1966, https://sehirharitasi.ibb.gov.tr/ (accessed Oktober, 2023).
• IMM ortophoto from 1982, https://sehirharitasi.ibb.gov.tr/ (accessed Oktober, 2023).
• Işık, O. (1995). Yapsatçılığın yazılmamış tarihi: Türkiye’de konut kesiminde küçük üreticiliğin varlık koşulları ve gelişimi üzerine gözlemler, Mimarlık, 261, 43-45.
• Kartal, B. (1983). Arsa payı karşılığı bağımsız bölüm yapma sözleşmesi ve özellikle biçimi. Yargıtay Dergisi, 9, 1- 2.
• Koç, A., & Kubat, A. S. (2018). Kent biçimi araştırmalarında karşılaştırmalı analiz yöntemleri: Istanbul tarihi yarımadası örneği. Türkiye Kentsel Morfoloji Ağı, 243-254.
• Kuyucu, T., & Ünsal, Ö. (2010). ‘Urban transformation’ as state-led property transfer: An analysis of two cases of urban renewal in Istanbul. Urban Studies, 47(7), 1479-1499.
• Kuyucu, T. (2018). Politics of urban regeneration in Turkey: Possibilities and limits of municipal regeneration initiatives in a highly centralized country. Urban Geography, 39(8), 1152-1176.
• Moudon, A. V. (1997). Urban morphology as an emerging interdisciplinary field. Urban Morphology, 1(1), 3-10.
• Ortaylı, İ. (2000). İmparatorluğun en uzun yüzyılı. Istanbul: İletişim.
• Özden, P. P. (2001). Kentsel yenileme uygulamalarında yerel yönetimlerin rolü üzerine düşünceler ve İstanbul örneği, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Nazif Kuyucaklıya Armağan, (23- 24), 255-270.
• Özden, P. P. (2007). Belediyelerin sosyal programları ve kentsel yenileme. Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar, Ed. by Muhammet Kösecik and Hüseyin Özgür, Nobel: Istanbul, 197-225.
• Pamuk, O. (2008). Istanbul hatıralar ve şehir. Istanbul: Iletisim.
• Rossi, A. (1984). The architecture of the city. Cambridge: Mit press.
• Safa, P. (1995). Fatih-Harbiye, first pub. 1931, Istanbul: Ötüken.
• Şenyurt, O. Y. A. (2022). 1930-1945 yılları arasında istanbul’da inşa edilen bazı kira evleri. Yapı Dergisi, (477), 50- 56. Retrieved 16.01.2024 from https://yapidergisi.com/1930-1945-yillari-arasinda-istanbulda-insa-edilenbazi- kira-evleri
• Tekeli, İ. (1998). Bir modernleşme projesi olarak Türkiye’de kent planlaması. Türkiye’de modernleşme ve ulusal kimlik, ed. Sibel Bozdoğan ve Reşat Kasaba, Tarih Vakfı, Istanbul, 136-152.
• Tekin, İ. & Akpınar, İ. (2014). Betonarmenin anonimleşmesi: Türkiye’de ikinci dünya savaşı sonrası yapılı çevrenin inşası. Mimarlık Dergisi, (377). Retrieved 20.10.2021 from http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm? sayfa=mimarlik&DergiSayi=391&RecID=3404.
• Türel, A., S. Osmay, M. Güvenç, A. Ataöv, Akkar, M. (2005). Istanbul eylem planlamasına yönelik mekânsal gelișme stratejileri araștırma ve model geliștirme çalıșmaları. Ankara: ODTÜ, Șehir ve Bölge Planlama Bölümü.
• Türkün, A. (2017). Kentsel dönüşüm yasasındaki değişikliklerin kazanan ve kaybedenleri kimler olacak?. Mimarlık, (393). Retrieved 15.11.2023 from http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=407&RecID=409
• URL-1: https://www.terakki.org.tr/terakki-vakfi-okullari/hakkimizda/tarihce/ (accessed Oktober, 2023).
• URL-2: https://www.istanbulmuzayede.com/urun/8270656/macka-palas-kartpostal (accessed Oktober, 2023).
• URL-3: http://dergi.mo.org.tr/detail.php?id=2 (accessed Oktober, 2023).
• URL-4: https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/204435?locale=tr (accessed Oktober, 2023).
• Ünlü, T. (2018). Mekânın biçimlendirilmesi ve kentsel morfoloji. Türkiye Kentsel Morfoloji Ağı, II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İstanbul, 59-70.
• Yolcu, F. (2021). Türkiye'de kentsel dönüşümün yasalar ve aktörler üzerinden dönemsel olarak değerlendirilmesi. Planlama, 31(3).
• 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun (Law of Transformation of Areas under the Disaster Risks), Resmi Gazete: 31/05/2012-28309. Retieved 10.05.2023 from https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/05/20120531-1.html
• 720 Nolu İlke Karari Kentsel Sitler, Koruma Ve Kullanma Koşulları. (Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu (Conservation of Cultural Assets)). (2006, 4 October). Resmi Gazete: 27/10/2006- 26329. Retrieved 24.04.2023 from https://teftis.ktb.gov.tr/yazdir?C9737859FA04CAE4A4F8AE84BF3C96CB
• (ca. 2015). Sisli Municipality Planning Directorate Archive, Istanbul.