DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİ TÜRK-YUNAN İLİŞKİLERİ BAĞLAMINDA İSTANBUL’UN FETHİNİN 500. YIL KUTLAMALARI

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 1 - 20, 21.07.2024

Ramazan Baş

Öz

Tarihsel süreç içerisinde Türk-Yunan ilişkileri için bir genelleme yaparsak, genelde gergin geçmiştir, diyebiliriz. Ancak nadirde olsa ilişkilerin iyi olduğu istisnai dönemler olmuştur. 1928 yılında Eleftherios Venizelos’un yeniden iktidara gelişinden 1954 yılında Kıbrıs meselesi çıkana kadar, Türk-Yunan ilişkilerinde çeyrek asır süren bir dostluk dönemi yaşanmıştır. Bu Atatürk ve Venizelos gibi iki ileri görüşlü liderin başarısıdır. Zira tüm dünya için zor yıllar olan İkinci Dünya Savaşı başlamadan önce Türkiye ve Yunanistan uzlaşmayı başarmıştır. Savaş sonrası iki kutuplu yeni dünya düzeninde iki ülke beraber NATO’ya girerek aynı kutbun içerisinde yer aldı. Bu durum iki ülkeyi Soğuk Savaş Dönemi’nde SSCB’ye karşı Balkanlar’da yeni bir Balkan paktının kurulması arayışına götürmüştü. Türkiye ve Yunanistan aralarına Yugoslavya’yı da almış ve 1953’te pakt için yoğun bir görüşme trafiği başlamıştı. Ancak bu sırada İstanbul’un fethinin 500. yıl kutlamaları vardı. Türkiye bu tarihî olayı görülmemiş bir şekilde kutlamak istemişti. Zira hazırlıklara İsmet İnönü Dönemi’nde başlanmıştı. Bu nedenle Türk kamuoyunda büyük bir beklenti oluşmuştu. Fakat 1953 Mayıs ayı geldiğinde hazırlıklar bir anda durmuş ve Türkiye Türk tarihinin bu önemli olayını planladığı gibi kutlamamıştı. Bu araştırmada bu tarihî olayın süreci ve yaşananlar Demokrat Parti Dönemi Türk-Yunan ilişkileri bağlamında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fethin 500. Yılı, Türkiye, Yunanistan, Demokrat Parti, İstanbul

Kaynakça

• 1. Arşiv Belgeleri 1.1. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA, Fon Kodu: 30.10.00.00, Yer Kodu: 256.724.29, 04.05.1944.
• BCA, Fon Kodu: 030.01.00.00, Yer Kodu: 123.782.06, 01.03.1950.
• BCA, Fon Kodu: 490.01.00.00, Yer Kodu: 123.782.06, 25.03.1950.
• BCA, Fon Kodu: 030.18.01.02, Yer Kodu: 123.61.13, 28.07.1950.
• BCA, Fon Kodu: 030.01.00.00, Yer Kodu: 17.98.42, 14.08.1950.
• BCA, Fon Kodu: 030.18.10.20, Yer Kodu: 124.82.07, 27.10.1950.
• BCA, Fon Kodu: 030.18.10.20, Yer Kodu: 130.84.14, 12.11.1952.
• BCA, Fon Kodu: 030.10.00.00, Yer Kodu: 198.354.14, 31.03.1953.
• BCA, Fon Kodu: 030.01.00.00, Yer Kodu: 103.645.02, 10.06.1953.
• BCA, Fon Kodu: 030.01.00.00, Yer Kodu: 103.644.07, 30.05.1953.
• BCA, Fon Kodu: 030.18.01.02, Yer Kodu: 133.69.14, 19.08.1953.
• 1.2. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA)
• TDA, Fon Kodu: 539, Yer Kodu: 220282.213307.02, 18.04.1951.
• TDA, Fon Kodu: 539, Yer Kodu: 220282.213307.01, 26.04.1951.
• TDA, Fon Kodu: 571 Yer Kodu:35874.141659.32, 02.06.1953.
• TDA, Fon Kodu: 538, Yer Kodu: 2673.21656.1, 11.06.1953.
• 1.3. Türk Kızılay Arşivi (TKA)
• TKA, Kutu No: 2599, Belge No: 1.3.
• 2. Süreli Yayınlar
• 29 Mayıs 1453 – 29 Mayıs 1953. (1953, Mayıs 29). Hürriyet, s. 1.
• Fethin 500 üncü yıl dönümü dün kutlandı. (1953, Mayıs 30). Milliyet, s. 1.
• Fetih yıldönümü bugün kutlanıyor. (1953, Mayıs 29). Ulus, s. 1.
• İntizamsızlık yüzünden halk törenleri takip edemedi. (1953, Mayıs 30). Son Telgraf, s. 1.
• İstanbul’un 500 üncü yılı hazırlıkları. (1949, Nisan 5). Cumhuriyet, s. 3.
• Simavi S. (1953, 29 Mayıs). Bu Gün. Hürriyet, s. 1.
• Simavi S. (1953, Eylül 11). Hodri Meydan. Hürriyet, s. 1.
• Simavi S. (1953, Mayıs 10). 500 Üncü Yıldönümü. Hürriyet, s. 1.
• Türk İstanbul (Fetih Eki). (1953 Mayıs 29). Cumhuriyet.
• 3. Kitap Makale ve Tezler
• Baş, R. (2015). II. Dünya Savaşı Yıllarında ve Sonrasında Türk-Yunan İlişkilerinde Dostluk Örnekleri (1939-1954). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Başar, F. (2003). Törenler Kitaplarla Taçlandırıldı. Popüler Tarih Dergisi, 550. Yıl Özel Sayısı, 74-78.
• Bölükbaşı, M. (2013). Bir “Gelenek İcadı” Olarak İstanbul’un Fethi. Sosyoloji Dergisi, S. 28, 2013, 67-88.
• Çakmak, G. A. (2022). İnşacı Perspektiften Türk-Yunan İlişkilerinde İlk Yakınlaşma Süreci 1930-1955. Tarih ve Uluslararası İlişkiler Perspektifinden Türk-Yunan İlişkileri 1821-2021.(Ed. Esra Özsüer). Boyut Yayıncılık, 76-93.
• Clogg, R. (1997). Modern Yunanistan Tarihi. İletişim Yayınları.
• Cunbur, M. (1958). İstanbul’un 500’uncü Fetih Yıldönümü Dolayısıyla Tertiplenen Sergilerde, Yapılan Kültür, San’at ve Neşriyat Hareketlerine Dair. Vakıflar Dergisi, C. 4, 265-281.
• Değerli, E. S. (2006). Atatürk Dönemi Türk-Yunan Siyasi İlişkileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 15, 239-261.
• Demirözü, D. (2007). Savaştan Barışa Giden Yol. İletişim Yayınları.
• Engin, V. (2003). İstanbul’da Müstesna Bir Gün. Popüler Tarih Dergisi, 550. Yıl Özel Sayısı, 65-67.
• Erden, F. (1965). İstanbulun Beşyüzüncü Fetih Yıldönümünü Kutlama Teşebbüsü Bunun; Tarihçesi ve Hazin Akibeti. Türk Yurdu Dergisi, IV(312), 1-5.
• Fırat, M. (2009). 1945–1960 Yunanistan’la İlişkiler. Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, C. I, (Ed. Baskın Oran), İletişim Yayınları, 576-614.
• Gürel, Ş. S. (1993). Tarihsel Boyut İçinde Türk Yunan İlişkileri (1821-1993). Ümit Yayıncılık.
• Hatipoğlu, M. M. (1997). Yakın Tarihte Türkiye ve Yunanistan 1923- 1954. Siyasal Kitabevi.
• İnan, K. (1986). Türk-Yunan İlişkilerinde Dinamikler. Üçüncü Askeri Tarih Semineri Bildirileri, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, 93-101.
• İşler, A. (2020). Ayasofya’nın Tekrar Camiye Dönüştürülmesi Meselesi ve Fetih Kutlamaları (1950-1970). Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), s. 301-307.
• Kalelioğlu, O. (2009). Tarih Boyunca Türk-Yunan İlişkileri ve Megali İdea. Bilgi Yayınevi.
• Klapsis, A. (2022). 1930’larda Yunan Dış Politikası ve Türkiye ile Uzlaşı. Tarih ve Uluslararası İlişkiler Perspektifinden Türk-Yunan İlişkileri 1821-2021. (Ed. Esra Özsüer). Boyut Yayıncılık, 68-75.
• Millas, H. (2022). Türk-Yunan İlişkilerinin Normalleşmesindeki Engeller. Tarih ve Uluslararası İlişkiler Perspektifinden Türk-Yunan İlişkileri 1821-2021.(Ed. Esra Özsüer). Boyut Yayıncılık, 94-103.
• Naz, Y. (2022). Türk-Yunan İlişkilerinin Psikopolitik Patolojisi. Tarih ve Uluslararası İlişkiler Perspektifinden Türk-Yunan İlişkileri 1821-2021.(Ed. Esra Özsüer). Boyut Yayıncılık, 272-289.
• Özcan, Ö. (2013). İstanbul’un Fethinin 500. Yıldönümü Kutlama Hazırlıkları. Türk Yurdu Dergisi, S. 316, 29-35.
• Özer, S. (2013). Demokrat Parti’nin Köy ve Köylü Politikaları (1946-1960). Berikan Yayınevi.
• Özer, S. & Baş, R. (2018). 1954 Yılı Türk- Yunan İlişkileri Ve Yükselen Kıbrıs Meselesi. (Ed.
• Serdar Salman & Zafer Gölen). V. Uluslararası Multidisipliner Çalışmaları Sempozyumu. Gece Kitaplığı.
• Pakır, M. (2020). İsmet İnönü Dönemi Tarih Kongreleri (1938-1950). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İstanbul.
• Şahin, F.K. (2021). 1929 Dünya Ekonomik Buhranı Sonrasında Türk-Yunan Ekonomik İlişkilerinin Tarihsel Gelişimi (1929 – 1939). Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, “Türk-Yunan İlişkileri Özel Sayı”, 5, 55-90.
• Şahin, F.K. (2022). Cumhuriyet Döneminde Türk Yunan İktisadi İlişkileri Ve Etkileri. Tarih ve Uluslararası İlişkiler Perspektifinden Türk-Yunan İlişkileri 1821-2021.(Ed. Esra Özsüer). Boyut Yayıncılık, 40-67.
• Şimşek, A. ve Akbaş, E. (2023). Fetih ve Fatih. İBB Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü.
• Şimşir, B. N. (2001). Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, C. IV. TTK Basımevi.
• Tağmat, Ç. D. (2014). Fetih Derneği ve İstanbul’un Fethinin 500. Yılı. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 3(4), 46-60.
• Tsitselikis, K. (2022). Türk-Yunan Gerilimlerinde Kalıcı Alanlar: Çözüm Aramak mı Çıkmazı Büyütmek mi?. (çev. Betül Buzbay). Tarih ve Uluslararası İlişkiler Perspektifinden Türk-Yunan İlişkileri 1821-2021.(Ed. Esra Özsüer). Boyut Yayıncılık, 104-111.
• Türsan, N. (1987). Yunan Sorunu. yyy.
• Ünal, E. (2003). 1953’te Neler Yaşandı. Popüler Tarih Dergisi, 550. Yıl Özel Sayısı, 68-73.
• 4. Görsel Kaynaklar
• Arakon, A.G. (1951). İstanbul’un Fethi (Sinema Filmi), Acar Film Stüdyosu, İstanbul.