İÇ DENETİM ETKİNLİK DÜZEYİNİN İŞLETME VERİMLİLİĞİ ÜZERİNE ETKİSİ: BIST KAPSAMINDAKİ İMALAT İŞLETMELERİNİN YÖNETİCİ ALGILARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 1202 - 1224, 27.07.2021

Kübra Akın Tosun Durmuş Acar

https://doi.org/10.30798/makuiibf.929119

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın amacı, işletmelerde iç denetimin etkinlik düzeyini belirlemek ve belirlenen iç denetim etkinlik düzeylerinin işletme verimliliğine etkisine ilişkin yönetici algılarının araştırılmasıdır. İç denetimin diğer alanlara etkisi incelenirken, öncelikle iç denetimin etkin bir şekilde uygulandığından emin olunması gereklidir. Çalışmada, literatürdeki bu boşluk doldurulmaya çalışılarak iç denetimin etkisini araştırmak için öncelikle çalışma kapsamındaki işletmelerde iç denetimin etkinlik düzeyi belirlenmeye çalışılmıştır. BIST’e kayıtlı imalat işletmeleri yöneticileri ile yapılan anketlerden elde edilen veriler ışığında, iç denetim uygulamalarının etkinlik düzeyleri “Yüksek” ve “Düşük” olarak belirlenmiştir. Bu etkinlik düzeyleri ile iç denetimin işletme verimliliğine etkisine yönelik yönetici algıları arasındaki ilişki korelasyon analizi ile test edilmiş ve regresyon analizi ile ilişkinin boyutu analiz edilmiştir. Yöneticilerin algılarının; yüksek iç denetim etkinliğinin, en çok makine ve işgücü verimliliğine, en az ise yönetim verimliliğine etki ettiği yönünde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İç Denetim, Etkinlik Düzeyi, Verimlilik, İmalat İşletmeleri, Yönetici Algıları

THE IMPACT OF INTERNAL AUDIT EFFECTIVENESS LEVEL ON FIRM PRODUCTIVITY: EVALUATION OF MANAGER PERCEPTIONS OF MANUFACTURING ENTERPRISES UNDER BIST

Öz

The purpose of this study is to determine the effectiveness level of internal audit in companies and to investigate the perceptions of managers regarding the impact of internal audit effectiveness levels on firm productivity. When examining the impact of internal audit on other areas, it is necessary to first make sure that internal audit is applied effectively. In the study, it was tried to fill this gap in the literature and first of all, to investigate the impact of internal auditing, the effectiveness level of internal auditing in the companies within the scope of the study was tried to be determined. In the light of the data obtained from the surveys made with the managers of the manufacturing companies registered in BIST, the effectiveness levels of the internal audit practices were determined as "High" and "Low". The relationship between these effectiveness levels and the perceptions of managers regarding the impact of internal audit on firm productivity was tested with correlation analysis, and the size of the relationship was analyzed with regression analysis. Perceptions of the managers; It has been concluded that high internal audit effectiveness has the greatest impact on machine and workforce productivity and least on management productivity.

Anahtar Kelimeler

Internal Audit, Effectiveness Level, Productivity, Manufacturing Enterprises, Manager Perceptions

Kaynakça

• Acar, D., (2008). Direkt ve endirekt üretim alanlarında maliyetlerin düşürülmesi yoluyla verimliliği arttırılması: Uygulamalı örnek”, Süleyman Demirel Üniversitesi I. Endüstri Mühendisliği Çalıştayı, 63-77.
• Ağca, V., (2009). Türk imalat işletmelerinde çok boyutlu performans değerleme (pd) modellerine dayalı performans göstergelerinin kullanılabilirliliği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23, 51-66.
• Albrecht, W. S., Howe, K. R., Schueler, D. R. (Eds.). (1988). Evaluating the Effectiveness of Internal Audit Departments. Institute of Internal Auditors Research Foundation, Aktaran: Institute of Internal Auditors Research Foundation (2014).
• Al Darwish, B. M. (1990). Evaluation of The Role of Internal Auditor in Libyan Industrial Companies. (A Msc Thesis). The Economy College At Garyounis University, Libya.
• Al-Twaijry, A. A., Brierley, J. A. and Gwilliam, D. R. (2003). The Development of Internal Audit in Saudi Arabia: An institutional theory perspective. Critical Perspectives on Accounting, 14, 507-531. https://Doi.Org/10.1016/S1045-2354(02)00158-2.
• Baharud-Din, Z., Shokiyah, A., ve Ibrahim, M. S. (2014). Factors That Contribute to The Effectiveness of Internal Audit in Public Sector. International Proceedings of Economics Developmenta and Research, 70, 126.
• Bayyurt, N., (2007). İşletmelerde performans değerlendirmenin önemi ve performans göstergeleri arasındaki ilişkiler. İstanbul Üniversitesi Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 53, 577-592.
• Chevers, D., Lawrence, D., Laidlaw, A. ve Nicholson, D. (2016). The effectiveness of ınternal audit in Jamaican commercial banks. Accounting And Management Information Systems, 15, 522.
• Cohen, A., and Sayag, G. (2010). The effectiveness of internal auditing: An empirical examination of its determinants in Israeli Organisations. Australian Accounting Review, 20, 296-307. https://Doi.Org/10.1111/J.1835-2561.2010.00092.X
• Çankaya, F., Dinç, E. ve Kara, M. (2012). Etik ilkeler ve raporlama zamanlılığının risk odaklı iç denetimin başarısına etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 239-264.
• Dellai, H., & Omri, M. A. B. (2016). Factors Affecting the internal audit effectiveness in Tunisian organizations. Research Journal of Finance and Accounting, 7, 208-221.
• Karakoç, A. G. D. F. Y. ve Dönmez, L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası Dergisi, 13(40), 39-49.
• Endaya, K. A. and Hanefah, M. M. (2016). Internal auditor characteristics, internal audit effectiveness and moderating effect of senior management. Journal of Economic and Administrative Sciences, 32, 160-176. https://Doi.Org/10.1108/Jeas-07-2015-0023
• Gökalp, B. (2013). Kamu yönetiminde iç denetim etkinliğinin ölçülmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gök Kısa, A. C. Ve Perçin, S., (2017). Bütünleşik bulanık Dematel-bulanık Vikor yaklaşımının makine seçimi problemine uygulanması. Journal of Yasar University, 12(48), 249-256.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hailemariam, S. (2014). Determinants of ınternal audit effectiveness in the public sector: Case study in selected Ethiopian public sector offices. (Doctoral Dissertation). Jimma University, Jimma.
• İşçi, V. (2019). İç denetim etkinliğinin performans açısından değerlendirilmesi:İç denetçilerin bakışıyla kamu üniversitelerinde nitel bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Kahya, E., ve Karaböcek, K. (2004). Bir Atölyede Oranlarla İşgücü Verimlilik (WPMR) Modelinin Tasarımı Ve Uygulaması. III. Endüstri Müh. Bahar Konferansı, TMMOB MMO İzmir Şb, Atatürk Kültür Merkezi, İzmir, 7-9.
• Kamu Aydınlatma Platformu, (https://www.kap.org.tr/tr/Sektorler)
• Kayış, A., (2018). Güvenilirlik analizi. Ed.: Şeref Kalaycı, SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, 9. Baskı, Ankara: Dinamik Akademi.
• Kozak, M. (2014). Bilimsel Araştırma: tasarım, yazım ve yayım teknikleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kozan, S. (2019). Türkiye'deki devlet üniversitelerinin iç denetim etkinliğinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Krishnamoorthy, G. (2002). A Multistage approach to external auditors’ evaluation of ınternal audit function. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 21, 95–121.
• Küçüksille, E. (2014). Basit doğrusal regresyon, SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. (Ed: Ş. Kalaycı), Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Lenz, R., Sarens, G. and Hoos, F. (2017). Internal audit effectiveness: Multiple case study research ınvolving chief audit executives and senior management, Edpacs, 55, 1-17. https://Doi.Org/10.1080/07366981.2017.1278980
• Memiş, M. Ü. (2008). Etkin ve başarılı bir iç denetim için gerekli koşullar. Mali Çözüm Dergisi, 85, 75-91.
• Mihret, D.G. and Yismaw, A.W. (2007). Internal audit effectiveness: An Ethiopian public sector case study. Managerial Auditing Journal, 22(5), 470-484.
• Musah, A., Gapketor, E. D. ve Anokye, F. K. (2018). Determinants of internal audit effectiveness in state-owned enterprises (Soes) in Ghana. The Journal of Accounting and Management, 8, 52.
• Mustika, A. C. (2015). Factors Affecting The Internal Audit Effectiveness. Jurnal Akuntansi Dan Auditing, 12, 89-109.
• Önder, M. F., (2008). Türk Hukukunda İç denetim ve uluslararası standartlara uyum. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Odabaşıoğlu, Ş. (2016). Havacılık işletmelerinde entelektüel sermayenin finansal performansa etkileri. (Yayınlanmamış doktora tezi). Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özgener, Ş. and Küçük F. (2008). Hastanelerde modern yönetim felsefesinin verimliliğe etkisi: Gevher Nesibe Hastanesinde bir uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 327-339.
• Özsever, Ç., Gençoğlu T., Erginel N. (2009). İşgücü verimlilik takibi için sistem tasarımı ve karar destek modelinin geliştirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 18, 45-58.
• Radu, M. (2012). Corporate governance, internal audit and environmental audit - the performance tools in Romanian companies. Accounting and Management Information Systems, 11(1), 112–130.
• Rudhani, L. H., Vokshi, N. B. and Hashani, S. (2017). Factors contributing to the effectiveness of internal Audit: Case study of internal audit in the public sector in Kosovo. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 3, 91-108.
• Soylu, H. (2010). İç Denetimin yeni bir yaklaşım olarak kamu sektöründe uygulanması ve mevcut uygulamaların verimlilik ve başarısı: Türkiye örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Tackie, G., Marfo-Yiadom, E. and Achina, S. O. (2016). Determinants of Internal Audit Effectiveness in Decentralized Local Government Administrative Systems, International Journal of Business and Management, 11, 184-195. https://Doi.Org/10.5539/İjbm.V11n11p184
• Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE), Mesleki Uygulama Çerçevesi Kapsamında Uluslararası İç Denetim Standartları. 21-06-2019 tarihinde https://www.tide.org.tr/file/documents/pdf/UMUC-2017-updated.pdf adresinden erişildi.
• Tosun K. ve Acar D. (2021). İç denetimin etkinliğini belirleyen faktörlere ilişkin ulusal ve uluslararası literatür incelemesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (39), 181-208.
• Huong, T. T. L. (2018). Factors Affecting The Effectiveness of Internal Audit in The Companies: Case study in Vietnam. In Proceeding of the International Conference on Business Management (ICM18Hong Kong Aug Conference), 1-12.
• Türedi, H., Karakaya, G. ve İldem, M. (2015). Kurumsal yönetim ve iç denetim ilişkisi. Sayıştay Dergisi, (96), 55-74.
• Ünlü, N. B., (2005). İç denetçilerde bulunması gereken nitelikler, İç Denetim Dergisi, 18-21.
• Yükçü, S. ve Atağan, G. (2009). Etkinlik, Etkililik ve verimlilik kavramlarının yarattığı karışıklık. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(4), 1-13.