Muhasebenin Asli Unsurlarından Vergi Mükellefleri Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2023, , 163 - 177, 29.09.2023

Harun Öğünç

https://doi.org/10.31200/makuubd.1302904

Öz

Kamu harcamalarının finansmanında ve dolayısıyla ülke vatandaşlarına devlet tarafından sağlanacak hizmetlerde, mükelleflerden toplanan vergi çok önemli bir yer tutmaktadır. Bu nedenle vergi mükelleflerinin sayısındaki gelişmeler de bu açıdan büyük bir role sahiptir. Bu çalışmanın amacı, belirli vergiler açısından vergi mükellefi sayılarındaki değişimi incelemek ve söz konusu sayılardaki değişimin mükellefiyet türleri ve coğrafi bölgeler açısından farklılık gösterme durumunu ortaya koymaktır. Çalışmada 2001-2022 yılları arasındaki gelir vergisi, gelir stopaj vergisi, gayrimenkul sermaye iradı, basit usulde vergilendirilen gelir vergisi, kurumlar vergisi ve katma değer vergisi mükellef sayıları ele alınmıştır. Elde edilen bulgulara göre yıllar itibariyle mükellef sayısındaki en büyük artışın gayrimenkul sermaye iradında, en az artışın ise basit usulde vergilendirilen gelir vergisinde gerçekleştiği görülmüştür. Mükellef sayılarında gerçekleşen değişimin vergi mükellefiyeti türüne göre anlamlı bir farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca gelir vergisi, gelir stopaj vergisi ve kurumlar vergisi mükellef sayılarının coğrafi bölgelere göre anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vergi Mükellefi, Mükellef Sayıları, Mükellefiyet Türü, Muhasebe

A Research on Tax Payers, One of the Essential Elements of Accounting

Öz

The tax collected from taxpayers has a very important place in the financing of public expenditures and therefore in the services to be provided by the state to the citizens of the country. Therefore, developments in the number of taxpayers also play a major role in this regard. The aim of this study is to examine the change in the number of taxpayers in terms of certain taxes and to reveal the differences in the number of taxpayers in terms of liability types and geographical regions. In this study, the number of taxpayers of income tax, income withholding tax, real estate income, income tax taxed in simple method, corporate tax and value added tax between 2001-2022 are discussed. According to the findings, the biggest increase in the number of taxpayers by years has occurred in the income from real estate, while the least increase has been in the income tax taxed in the simple method. It was determined that the change in the number of taxpayers showed a significant difference according to the type of tax liability. In addition, it has been determined that the number of taxpayers in income tax, income withholding tax and corporate tax differs significantly according to geographical regions.

Anahtar Kelimeler

Taxpayer, Number of Taxpayers, Type of Tax Liability, Accounting

Kaynakça

• Adalıoğlu, S. (2021). Türkiye’de uygulanan vergi politikalarının tarihsel gelişimi ve kurumsal iktisat çerçevesinde eleştirisi. Mali Çözüm Dergisi, 31(167),135-166.
• Armağan R. (2009). Vergi uyuşmazlıklarının yargı sürecinde çözümü: Isparta ili özelinde bir değerlendirme. Maliye Dergisi, (156), 199-218.
• Bakar, F., & Gerçek, A. (2016). Vergi denetiminde risk analizinin yeri: Bazı ülke uygulamaları ve Türkiye için bir değerlendirme. International Journal of Public Finance, 1(2), 168-193.
• Bayraklı, H. H., & Demir, İ. C. (2004). Vergi karşısında mükellef davranışları: Afyon ili örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 215-230.
• Çavdar, F. (2022). Türkiye’nin vergi yapısı: Edirne değerlendirmesi. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(2), 315-331.
• Çetin, G. (2010). Bilişim teknolojilerindeki gelişmelerin vergilemede kayıt düzeni ve denetim uygulamalarına etkisi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1), 79-86.
• Demirkaya, G., & Çelikkaya, A. (2022). Türkiye’de e-fatura uygulamasının mükellefler açısından değerlendirilmesi. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 15(1), 1-19.
• Gelir İdaresi Başkanlığı İstatistikleri. Erişim tarihi: 15.04.2023, https://www.gib.gov.tr/yardim-ve-kaynaklar/istatistikler
• Gelir Vergisi Kanunu. Erişim tarihi: 15.04.2023, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.4.193.pdf
• Karabulut, R., & Şeker, K. (2018). Belirlenmiş değişkenlerin vergi gelirleri üzerindeki etkisi: Çoklu doğrusal regresyon analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 1049-1070. Katma Değer Vergisi Kanunu. Erişim tarihi: 15.04.2023, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.3065.pdf
• Kurumlar Vergisi Kanunu. Erişim tarihi: 15.04.2023, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5520.pdf
• Özdemir, O., & Yıldırım, M. (2020). Muhasebe meslek mensuplarının nüfus ve mükellef yoğunluğunun tespitine yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(26), 118-135.
• Özdemir, T., & Arslaner, H. (2017). Vergi uyuşmazlıklarının yargı aşamasında çözüm sürecinde etkinlik sorunu; Aydın ili özelinde bir çalışma. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(3), 322-321.
• Tolkun, S., & Tekin, A. (2021). Risk odaklı vergi denetim yaklaşımı. International Journal of Applied Economic and Finance Studies, 6(2), 21-39.
• Tunçer, M., & Olgun, A. (2017). Seferihisar’ın ekonomik ve mali yapısı üzerinden sakin şehir uygulamalarına ilişkin bir inceleme. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 3(1), 47-72.
• Vergi Usul Kanunu. Erişim tarihi: 15.04.2023, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.4.213.pdf
• Yıldız, A. (2016). Doğu anadolu bölgesinde seçilen bazı illerle Elazığ ilinin kamu gelirleri ve kamu harcamaları bağlamında karşılaştırılması. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 3(1), 39-55.
• Yıldız, F., & Duru, E. (2020). Türkiye’de vergi denetiminde elektronik yoklama ve yaygın yoğun vergi denetimi. Vergi Raporu Dergisi, (245), 72-94.