Sosyolojik Kur'an Okumalarının İmkanı

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 26 - 35, 31.12.2017

Özcan Güngör Harun Şahin

Öz

Kur’an,
öncelikle bir insan peygambere, önce yakınındakileri olmak üzere herkesi
uyarmak, öğretmek, değiştirmek, en üst varlığa iradi ve akli olarak bağlamak
üzere gönderilmiştir. Muhatabı birey ve toplum olmak üzere kendi değer
skalasının gerçekliğini bizzat Peygamber aracılığıyla pratiğe dönüştürmüş ve
takip edenlerini de benzeri bir yapı içinde tutmanın evrensel ilkelerini onlara
Peygamberin derin tebliğ, açıklama, yaşama, açıklığa kavuşturma ve
kısıtlamalarıyla birlikte miras bırakmıştır.

Sosyoloji ise en
temelde toplumu anlama, açıklama, toplumsal grup, kurum ve olayları sistematik
incelemeyi konu ediniyor olması hasebiyle Kur’an ile hedef kitleler anlamında
ortak konulara sahip görünmektedir. Elbette biri ilahi bir kitap, diğeri
toplumu anlama amacında kendine has yöntemi olan bir ilim dalıdır. Bu ikisi her
ne kadar kaynak, yöntem, amaç ve ilkeler bazında pek çok farklılıklar taşıyorsa
da birbirlerine konular itibariyle kaynaklık teşkil etmesi de mümkündür.

Zira sosyoloji,
Müslüman toplumu anlamak için onun anlam haritasına ihtiyaç duyarken, Kur’an’ın
sunduğu ilkeler, örnek olaylar ve kavramlara işe koşulabilmekte; Kur’an’ın
toplumsal hedeflerini görmek, anlamak ve gerçekliğini test etmek için toplumsal
yapı ve kurumlardaki sosyolojik araştırmalara ihtiyaç vardır. Son zamanlarda
yapılan Kur’an sosyolojisi vb. adlardaki çalışmalar böyle bir ihtiyacın tipik
örnekleridir. Bu bağlamda çalışmanın konusu sosyolojik Kur’an okumalarının
imkanını ele almaktır. Amacı ise Kur’an ve sosyoloji ilişkisinin doğası,
zorluğu ve yöntemsel unsurlarının neleri kapsaması gerektiğini anlayıcı bir
tarzda ortaya koyma girişimi olarak ifade edilebilir. 

Anahtar Kelimeler

Sosyolojik, Kur'an çalışmaları, Din Bilimleri, Müslüman Toplum, Kur'ani yöntem

Possibilities Of Sociological Qur'anic Studies

Öz

First of all,
the Qur'an has been sent to human prophet to warn everyone including those near
him, to teach, to change, and to connect to Allah in a mighty and intelligent
way. He transforms the reality of his own value scale, the individual and
society, into practice through the Prophet himself. The Prophet inherited the
universal values of the Qur'an along with his profound communication,
explanation, living, clarification, and restrictions.

Sociology, on
the other hand, is about systematically understanding society, social groups,
institutions and events. Therefore, they seem to have common issues in terms of
the Qur'an and the target masses. Of course, one is a divine book, a knowledge
which is its own method of understanding the other society. Although these two
have a lot of differences in terms of source, method, purpose and principles,
it is also possible that they constitute a source for each other. Because
sociology needs its meaning map to understand Muslim society, principles, case
studies and concepts from the Qur'an. On the other hand, there is a need for
sociological research in social structures and institutions to see, understand,
and test the Qur'an's social goals. Recent studies on Qur'anic sociology,
Islamic Sociology, Religious Sociology, etc. are typical examples of such a
need.

The subject of
studying in this context is to discuss the possibility of reading the
sociological Qur'an. The aim is to explain what the nature, the difficulty and
the methodical elements of the Qur'an and sociological relation should cover.

Anahtar Kelimeler

Sociology, Qur’anic Studies, Qur’anic Method, Muslim Society, Religious Sciences

Kaynakça

• Sarıbay, A. Y. (1994). İslami Sosyoloji: Postmodern Bir Sosyoloji mi? İslami Araştırmalar Dergisi. c. 7. s. 2., ss. 122-129.
• Rahman, F. (1999). Ana Konularıyla Kur’ân, çev. Alparslan Açıkgenç, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Kılıç, S. (1995). İslam’da Sembolik Dil. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Kılıç,M. E. (2017). Müslüman Biblicalistler. https://www.yenisafak.com/yazarlar/mahmuderolkilic/musluman-biblicalistler-2041685 (25.12.2017)
• Karslı, İ. H. (2005). Tefsirin Sosyolojik Boyutu ve Sosyolojik Okunması. İslâmî Araştırmalar, cilt: XVIII, sayı: 2, ss. 145-157
• Haşşab, S. M. (2010). İslam Sosyolojisi. (Çev: Ali Coşkun-Nebile Özmen). İstanbul: Çamlıca
• Güngör, Ö. (2007). Kur’an’da Sosyal Bütünleşme. Diyanet İlmi Dergi. 43 (2), ss. 173-190
• Furseth, I.-Repstad, P. (2006). An Introduction to the Sociology of Religion. England: Ashgate.
• Deri, M. (2014). Kur’an’ın Tarih Algımızı İnşasında Sünnetullahın ve Kıssaların Rolü. http://kuranihayat.com/kuranin-tarih-algimizi-insasinda-sunnetullahin-ve-kissalarin-rolu_d800.html
• Davudoğlu, A. (2000). Müzakereler. Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları I, İstanbul: İSAV Ensar Neşriyat.
• Daryal, A. M. (2000). Vahyin Takip Ettiği Psikolojik Süreç. Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları I, İstanbul: İSAV Yayınları.
• Coşkun, A. (2013). İslâm Sosyolojisinde Yöntem Arayışları, Tartışmalı İlmî İhtisas Toplantıları Dizisi, İstanbul: İslâmî İlimler Araştırma Vakfı Yayın.
• Cebeci, L. (1987). Kur’an Sosyolojisi Üzerine Bir Deneme. İslâmî Araştırmalar, 1987, I, (3), ss. 5-38
• Canatan, K. (2012). Bir Yöntem Arayışı Olarak İslam Sosyolojisi. Milel ve Nihal, 9 (3), 33-48.
• Bilgiseven, A. K. (2000). Kur’ân ve Sosyoloji İlişkisi ve Bu İlişki Açısından Batı Sosyolojisi Karşısındaki Durumumuz. Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları I, İstanbul: İSAV Ensar Neşriyat.
• Bayyiğit, M. (2003). Sosyolojinin Dini Serüveni ve İslam (Kur'an) Sosyolojisi. Ed. Mehmet Bayyiğit. Kur'an Sosyolojisi Üzerine Denemeler. Konya: Yediveren.
• Aydın, M. (2001). İslam’ın Tarih Sosyolojisi. İstanbul: Pınar yayınları.
• Sezen, Y. (2000). İslâm’ın Sosyolojik Yorumu. İstanbul: Birleşik Yayıncılık.
• Tekin, M. (2003) Kur’ân-ı Kerîm’de Sosyal Gruplara Giriş, Kur’ân Sosyolojisi Üzerine Denemeler. Ed. Bayyiğit, Mehmet, Konya: Yediveren Yayınları.
• Toker, İ. (2009). İslam Sosyolojisi Kavramı ve Ali Şeriati Üzerine Kritik bir Yaklaşım. Bilimname c. 16. S. 1, ss. 91-105.
• Yazır, E. M. H. (ty). Hak Dini Kur’an Dili, c.8, Basım Y. Yok: Eser Neşriyat ve Dağıtım.
• Yiğit, İ. (2009). Sıffin Savaşı. DİA, C.37. ss.107-8
• Zuhayli V. (1991). Tefsiru’l-Münir, c.1, Beyrut: Daru’l-Fikr’il-Mu’âsır.