ORTAÇAĞ KADINI, ŞİİR VE MİHRİ HATUN

Yıl 2008, Cilt: 10 Sayı: 20, 147 - 157, 01.10.2008

Huriye Reıs

Öz

Ortaçağ kadın edebiyatı Ortaçağda kadınların yazar olmasının kültürle yakından ilişkili olduğunu göstermektedir. Ortaçağ kadın yazarlar kadını sistematik bir şekilde yazın dünyasından uzak tutan bir kültürde yaşamışlardır. Kadını okur yazarlıktan ve yazarlıktan uzak tutan söylem sonucu Ortaçağ kadın yazar sayısı son derece azdır. Örneğin Ortaçağ İngiliz kadın yazarlar cinsiyetlerini yazarlık yolunda bir engel olarak görürler ve kadın yazar olarak edebiyatla ilişkilendirilmek istemezler. Aslında kadın yazarların bu tür endişeleri onları erkeklere oranla ikinci sınıf sayan ve bu nedenle entellektüel dünyadan uzak tutan kültürle bağlantılıdır. Kadının yazar olma yolunu açacak eğitim hakkının kısıtlanması kadınların yazar olma isteklerinin önünde önemli bir engeldir. Ayrıca, kadınlar baskın söylem sonucu kadınlıkla yazarlığın bağdaşmadığına inandığından yazarlık yönlerini baskılama veya neden yazar olmak istediklerini açıklama eğilimindedirler. Aslında kadınların yazar olma konusundaki sorunları belirli bir kültüre özel bir durum değildir. Osmanlı kadın şair Mihri Hatun’un hayatı ve şiirleri Osmanlı kadın söyleminin kadınların yazar olmalarına engel oluşturan bir söylem olduğunu göstermektedir. Osmanlı toplumunun kadınla ilgili görüşleri kadının yerinin evi olduğu, temel görevlerinin eşlik ve annelik olduğu yönündedir. Yaratılışıyla erkekten aşağı olduğu düşünülen kadının yeterince akıllı olmadığı için sürekli kontrol altında tutulması gerektiği de bu söylemin bir parçasıdır. Mihri Hatun gibi Ortaçağ Osmanlı kadın yazarları özel durumu olan kadınlardır. Resmi eğitim dışında tutulduklarından yazarlıklarına imkan veren eğitimi özel olarak almışlardır. Yine de kadın yazarlar kültürel koşullamanın doğurduğu kısıtlamaları aşmak için bir dizi stratejiler geliştirmeyi başarmışlardır. Bu makale Mihri Hatun’un hayatı ve şiirlerini egemen kültür değerlerini yeniden gözden geçiren ve uyarlayan bir metin olarak incelemektedir. Mihri Hatun’un aslında genel olarak kadın yazarlarda görünen güven eksikliği yaşamadığı, tam aksine kendini bir kadın şair olarak tanıdığı ve tanıtmak istediği anlaşılmaktadır. Aslında Mihri Hatun Divan şiiri geleneğine uyarak erkek aşık olarak konuşmaktadır ancak bu onun kadın şair kimliğini ötelemesine yol açmamamaktadır. Aslında Mihri Hatun Ortaçağ Osmanlı edebiyatında kadın yazar ve edebiyat ilişkisini örnekleyerek bu dönem Osmanlı kadın şairlerinin yaşadığı kısıtlamaları, başarmak istedikleri şeyleri ve yenilgilerini ya da kimliklerinde vazgeçmek zorunda kaldıkları özelliklerine ışık tutar. Resmi eğitimin dışladığı, erkek egemen edebiyat geleneğinin ancak şiir konusu olarak kabullendiği kadının yazar olarak tanınması oldukça zor olmuştur. Mihri Hatun kadının edebiyattaki yerini Ortaçağ Osmanlı şiirinin konusu olmaktan çıkarıp bu şiirin yazarı olması şeklinde değiştiren bir örnektir

Anahtar Kelimeler

Mihri Hatun, Ortaçağ kadın şairler, Ortaçağ Osmanlı edebiyatı, edebiyat ve kadın

MEDIEVAL WOMEN, POETRY AND MIHRI HATUN

Öz

Medieval women’s writing indicates that there is a close link between culture and women’s writing in the Middle Ages. Medieval women lived in a culture which systematically excluded women from the literary world. As a result there are very few women writers in medieval literature. As a response to this cultural exclusion, English medieval women writers, for instance, consider their gender as an obstacle to becoming a writer and express anxiety about their association with literature as authors. Women’s anxiety about their position as writers is closely linked with the culture which others women as secondary to men and excludes them from the intellectual world. Because of the inequality of genders, women also are denied the kind of education available to men. Limited access to education is an important factor to jeopardise women’s aspirations of becoming writers. The need to justify their position as writers is an attempt to offset the cultural impositions that define women as limited and not suitable for the literary world. Mihri Hatun, one of the two medieval Ottoman women poets, points to cultural norms that ostracise women as writers and create conditions to subject women to the dominant norms of the male tradition. In medieval Ottoman society women were considered to be inferior to men as they lacked reason and they were denied the right to formal education on the same basis. However, women develop strategies to claim their place in the literary tradition. Mihri Hatun is one of the few exceptional women who received private education and thus managed to access the literary tradition otherwise closed to women. This paper reads Mihri Hatun’s strategies of development as a poet as subversive of the dominant values and norms. Mihri Hatun does not share the anxiety of women as poets; on the contrary, as a medieval Ottoman woman poet she develops and inscribes her poetic identity in her work. An examination of Mihri Hatun’s life and poetry reveals that Mihri Hatun conforms to male conventions by using a male lover in her love poems, but her poetry also claims recognition for women as poets. As such Mihri Hatun’s poetry helps us to chart the relationship between women and poetry in medieval Ottoman literature. Mihri Hatun as a woman poet bears testimony to the limitations, expectations and frustrations of a woman who wanted to be recognised as a poet in the Medieval Ottoman society. Her story also illustrates the shift in woman’s place in medieval Ottoman lyric poetry as it moves the woman from being the object of poetry to becoming the subject who writes

Anahtar Kelimeler

Mihri Hatun, Medieval women poets, Medieval Ottoman literature, literature and women.

Kaynakça

• Ahmed, Leila. (1992) Women and Gender in Islam: Historical Roots of a Modern Debate, London: Yale UP.
• Akyüz, Yahya. (1999)Türk Eğitim Tarihi, İstanbul: Alfa.
• Altındal, Meral. (1994). Osmanlıda Kadın, İstanbul: Altın Kitaplar.
• Andrews, G. Walter and Kalpaklı, M. (2005) The Age of Beloveds: Love and the Beloved in Early-Modern Ottoman and European Culture and Society, Durham: Duke UP. Ayan, Gönül. (1989) Mihri Hatun ve Şiirleri. Erdem, 5 (3), 23-32.
• Barratt, Alexandra.(1992) Women’s Writing in Middle English, London and New York: Longman.
• Dengler, C. Ian. (1978) Turkish Women in the Ottoman Empire: The Classical Age. In Lois Beck and Nikki Keddie (Eds.), Women in the Muslim World (pp. 229- 244).Cambridge: Harvard UP.
• Doğramacı, Emel. (1989) Türkiyede Kadının Dünü ve Bugünü, Ankara: Doğuş Matbaacılık.
• Er-Razi. F. (1990) Tefsir-i Kebir, Mefatibu’l-gayb ( Çev.. Suat Yıldırım, Lütfullah Cebeci, Sadık Kılıç ve Sadık Doğru), Ankara: Akçağ Yayınları.
• Eyüboğlu, İsmet Zeki. (1994) Divan Şiiri, İstanbul: Say.
• Evliya Çelebi. (1966) Evliya Çelebi Seyahatnamesi, İstanbul: Üçdal Neş.
• Gazali, Ebu Hamid. (1974) İhyau ‘ulumi’d-din (Çev. Ahmet Serdaroğlu), İstanbul: Bedir Yayınevi.
• Goodwin, Godfrey. (1997) The Private World of Ottoman Women, Saqi Books.
• Hammer, Von Joseph. (1966) Osmanlı Devleti Tarihi: Başlangıçtan Kaynarca Andlaşmasına Kadar (Çev..Mehmed Ata. Türkçe Özet, Prof. Dr. Abdülkadir Karahan), İstanbul: Milliyet Matbaası.
• İsen, Mustafa. (1994) Künhü’l-Akbar’ın Tezkire Kısmı, II. Bayezid Dönemi, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• İsen, Mustafa and Bilkan, A. Fuat (1997) Sultan Şairler, Ankara: Akçağ Yayınları..