BAZI DEĞİŞKENLER AÇISINDAN ÖĞRETMENLERİN MESLEKİ TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ

Yıl 2008, Cilt: 10 Sayı: 20, 191 - 212, 01.10.2008

Yücel Kayabaşı

Öz

Öğretmenlerin mesleğinde istenilen performansı gösterebilmeleri, psikolojik açıdan kendilerini iyi hissetmelerine bağlıdır. Özellikle mesleği icrada karşılaştıkları en önemli sorunların başında aşırı tükenmişlikleri gelmektedir. Bu çalışmada, öğret–menlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri farklı değişkenler açısından incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini Yenimahalle, Mamak, Altındağ ve Keçiören ilçe merkezlerinde görev yapan toplam 190 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada geçerliği ve güvenirliği daha önce test edilmiş Maslach Tükenmişlik Envanteri kullanılmıştır. Verilerin analizinde t-testi ve tek yönlü varyans analizi F hesaplanmıştır. Araştırmanın sonucunda; öğretmenlerin cinsiyetinin duygusal tükenmeleri ve duyarsızlaşmalarını etkilemediği, ancak kişisel başarı düzeylerini etkilediği; medeni durumları, yaşları, mezun oldukları okul türü, mesleki kıdemleri ve branşları ile duygusal tükenmişlikleri, kişisel başarıları ve duyarsızlaşmaları arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığı görülmüştür

Anahtar Kelimeler

öğretmenler, tükenmişlik

THE LEVEL OF BURNOUT OF TEACHERS THE ASSESSMENTS IN TERMS OF SOME VARIATIONS

Öz

The capacity of teachers to realize the expected level of performance in their profession is from a psychological point of view related to their positive emotional state. One of the most urgent problems in relation to their profession teachers are confronted with is extreme fatigue. In this study, level of professional fatigue of teachers is looked over in terms of some variations. Samplings are chosen from 190 teachers doing duty at schools in Yenimahalle, Mamak, Altındağ and Keçiören town center. This research utilizes Maslach Burnout Inventory, which has been tested before and is widely recognized and accepted. In the analysis of the data the t-test and the single-sided variation analysis F has been calculated. The results of the analysis show: gender does not influence the level of emotional fatigue and a growing indifference, but these affect the degree of individual success; furthermore, it shows that there is no relation between financial status, age, school type individuals graduated from, professional degree, the branch of work and emotional fatigue, between personal success and a growing degree of indifference

Anahtar Kelimeler

teachers, burn out

Kaynakça

• Akçamete, G., Kaner, S. ve Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde Tükenmişlik İş
• Doyumu ve Kişilik. Ankara: Nobel Yayınları Altamirano, C. (2001). S-T-R-E-S-S Journal of Hispanic, 14, 9, 86-87.
• Aslan S. H., Aslan. R. O., Alparslan. Z. N., Gürkan. S. B. ve Ünal. M. (1997).
• Hekimlerde Tükenmede Cinsiyetle İlişkili Etkenler. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, Cilt: 22, Sayı:2. (132-136). Budak,G. ve O.Sürvegil (2005) Tükenmişlik ve Tükenmişliği Etkileyen Örgütsel
• Faktörlerin Analizine İlişkin Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama. D.E.Ü.İİ.B.F. Dergisi, Cilt: 20, Sayı:2, Yıl: 2005, ss:95-10.8
• Campell, L.L. (1983) Teacher Burnout: Description and Prescription. The Clearing House . 1983.
• Çam, O. (1992). Tükenmişlik Envanterinin Geçerlik ve Güvenilirliğinin Araştırılması
• VII. Ulusal Psikolojik Kongresi, 21-25 Eylül , Ankara Ergin, C. (1992). Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik
• Envanterinin Uygulanması. 7.Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları El Kitabı, (143-154). Ankara: Psikologlar Derneği Yayınları Çokluk, Ö. (1999). Zihinsel ve İşitme Engelliler Okulunda Görev Yapan Yönetici ve Öğretmenlerde Tükenmişliğin Kestirilmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal
• Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dolunay, A. B. (2001). Keçiören İlçesi Genel Liseler ve Teknik- Ticaret- Meslek
• Liselerinde Görevli Öğretmenlerde Tükenmişlik Durumu Araştırması. Ankara: Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dönmez, B. ve Güneş, H. (2000). İlköğretim Okulu Yöneticilerinde Tükenmişlik.
• Eğitim Araştırmaları Dergisi. Internet’ten 20 Kasım 2004’de Elde Edilmiştir: http:// www. aniyayincilik. com.tr
• Girgin,G ve A.Baysal (2005) Tükenmişlik Sendromuna Bır Örnek: Zihinsel Engelli
• Öğrencilere Eğitim Veren Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyi TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005: 4 (4)
• Gündüz, B. (2004). Öğretmenlerde Tükenmişliğin Akılcı Olmayan İnançlar ve Bazı
• Mesleki Değişkenlere Göre Yordanması. 20 Aralık 2004’ de Internet’ten Elde
• Cancer. Washington, DC: American Psychological Association; PP: 235-267. Işıkhan, V. (2004). Çalışma Hayatında Stres ve Başa Çıkma Yolları. Ankara: Sandal Yayınları.
• Izgar, H. (2001). Okul Yöneticilerinin Tükenmişlik Düzeyleri. Kuram ve Uygulamada
• Eğitim Yönetimi Dergisi, Sayı: 27. (335-340). Kaçmaz, N (2005) Tükenmişlik Sendromu. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi.
• Cilt 68, Sayı 1, Sayfa (lar) 29-032, İstanbul. Karasar, N. (1999) Bilimsel Araştırma Teknikleri Ders Kitabı. Sanem Yayıncılık, Ankara.
• Kırılmaz, A., Çelen, Y., ve Sarp, N. (2000). İlköğretim’de Çalışan Bir Öğretmen
• Grubunda “Tükenmişlik Durumu” Araştırması. A.Ü. Sağlık Eğitim Fakültesi, İlköğretim-Online 2 (1), 2-9. Internet’ten 12 Aralık 2004’de Elde Edilmiştir: Http://
• Www. İlkogretim-Online.org.tr Maslach, C. ve Zımbardo, P. G. (1982). Burnout- The Cost Of Caring. New Jersey
• Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs. Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1985). The Measurement Of Experienced Burnout.
• Journal Of Occupational Behavior, 2. 99-131. Maslach, C., W.B. Schaufeli ve M.P. Leitter (2001),“Job Burnout”, Annual Review of Psychology, Volume: 52, 397-422.
• Mestçioğlu, Ö. (2007)http://www.psikonet.com/konu.asp?kid=203 Alındığı Tarih 21.07.2007.
• Naktiyok, A. ve Karabey, C. N. (2005). İşkoliklik ve Tükenmişlik Sendromu.
• Internet’ten 20 Aralık 2005’ de Elde Edilmiştir: http://www. libf.atanuni.edu.tr
• Peker, R. (2002). İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Mesleki
• Tükenmişliklerine Etki Eden Bazı Faktörler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: Xv, Sayı: 1. (305-318). Peker, R. (2002). İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Mesleki
• Tükenmişliklerine Etki Eden Bazı Faktörler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: Xv, Sayı: 1. (305-318). Özdemir ve Kılıç 2003 Cumhuriyet Üniversitesi Diş hekimliği Fakültesi Akademik
• Personelinde Tükenmişlik Ölçeğinin Üç Yıllık Arayla Değerlendirilmesi Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimligi Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı:1-2003
• Sabuncuoğlu, Z. ve Tüz, M. (2001). Örgütsel Psikoloji. Bursa: Ezgi Kitabevi
• Schwab, R. (1983). Teacher Burnout: Moving Beyond Psychobable Theory into Ptactice.
• Sheesley, D. F. (2001). Burnout and The Academic Teaching Librarian: An
• Examination of The Problem and Suggested Solutions. Journal of Academic Librarianship, 27, 6, 447-449. Sucuoğlu, B., Kuloğlu-Aksaz, N. (1996). Özürlü Çocuklarla Çalışan Öğretmenlerde
• Tükenmişliğin Değerlendirilmesi. Türk Psikoloji Dergisi, Cilt: 10, Sayı. 36. (44-60). Sürgevil, O. (2005), Tükenmişlik ve Tükenmişliği Etkileyen Örgütsel Faktörler
• Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir. Şahin, D. (2007) “Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyi (Ankara ili İlk ve Ortaöğretim Okulları Örneği)”. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü
• Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Torun, A. (1995). Tükenmişlik, Aile Yapısı Ve Sosyal Destek İlişkileri Üzerine Bir
• İnceleme. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Tuğrul, B ve Çelik, E. (2002). Normal Çocuklarla Çalışan Anaokulu Öğretmenlerinde
• Tükenmişlik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:2 Sayı:12. Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerdeki Tükenmişlik Görülen Psikolojik Belirtiler Ve Başaçıkma Davranışları. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Türk, A. (2004). Öğretmenlerde Tükenmişlik. Internet’ten 24 Aralık 2004’de Elde
• Edilmiştir: http: //[e-mail] Wright, T. A. ve G. B. Douglas (1997), “The Contribution of Burnout to Work
• Performance”, Journal of Organizational Behavior,18, 491-499. Ek: Tükenmişlik Ölçeği