SAFRANBOLU YÖRÜK KÖYÜ MEZARLIĞINDA BULUNAN SÜSLEMELİ MEZAR TAŞLARI

Yıl 2008, Cilt: 10 Sayı: 20, 297 - 324, 01.10.2008

H Kamil Biçici

Öz

Safranbolu Yörük Köyü mezarlığı köyün alt bölümünde yer almaktadır. Köye girişler ve çıkışlar, mezarlık içerisinden geçen 2 ayrı yolla yapılmaktadır. Kastamonu-Safranbolu yol bağlantısı ve bahçelere ulaşım mezarlık içinden geçen bu yolla sağlanmaktadır. Okunabilir ilk mezar taşının 1793 yılına ait olduğu ve mezarlarda bulunan taşların kalker, granit ve mermer malzeme kullanılarak yapıldığı görülmüştür. Yörük Köyü mezarlığında Osmanlıca yazılmış, 47 tane mezar taşı bulunmaktadır. Bunlardan 7 tanesinin kırık, 20 tanesinin de baş ve ayak taşının mevcut, 1 tane örnekte de yalnızca ayak taşı olduğu anlaşılmaktadır. İncelenen 16 tane süslemeli mezar taşının 12 tanesi erkek, 4 tanesi kadınlara ait mezar taşlarıdır. Bu taşlar 1858 ile 1912 yıllarına ait dönemler içerisinde yapılmıştır. Yörük Köyü mezar taşlarında rastlanan süslemeler bitkisel bezeme, nesneli bezeme, geometrik bezeme şeklindedir

Anahtar Kelimeler

mezar taşı= gravestone, süsleme=decoration, mezarlık=cemetery

ORNAMENTED GRAVESTONES IN SAFRANBOLU YÖRÜK VILLAGE CEMETERY

Öz

Yörük village cemetery is in the lower part of the village. Entries and exits are made by two different ways within the cemetery. The road connection between Kastamonu-Safranbolu and arriving at the gardens are made via this road. It is determined that the first readable gravestone belonged to 1793 and the inscriptions were written on limestone, granite and marble stones. There are 47 gravestones with Ottoman inscriptions in Yörük village cemetery. Seven of them are broken and twenty of them have head and footstones. There is one with footstone but without it’s headstone. The inscriptions of three gravestones were writtten on their trunks. 12 of the gravestones are of men’s and 4 are women’s of these ornamented stones. They belong to the period between 1858-1912. All the ornaments of the gravestones in this cemetery are with vegetal, objective and geometric designs and decoration

Anahtar Kelimeler

gravestone=mezar taşı, decoration=süsleme, cemetery=mezarlık

Kaynakça

• ACUN, Hakkı; (2005), Tüm Yönleri ile Çapanoğlu ve Eserleri, Ankara.
• AKAR, Azade; (1969) “Tezyini Sanatlarımızda Vazo Motifleri” Vakıflar Dergisi, Sayı: VIII, Ankara 267-272.
• AKAR, Azade; (1974), “Eski Türk Mezartaşı Süslemelerine Dair”, Sanat Dünyamız, Sayı: 2, Eylül 12-24.
• AKAR, Azade; (1977) “Yüzyıllar Boyunca Mezar Yazıtlarında Süslemeler”, Atatürk
• Konferansları, 1973-1974, c. 6, Ankara, 73-78, A. Aker, resim 1-27.
• ARIK, Rüçhan; (1988), Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• ATASOY, Nurhan; (2000), Derviş Çeyizi, Türkiye’de tarikat giyim-kuşam tarihi
• Kültür Bakanlığı, İstanbul. ATASOY, Nurhan; (2002), Hasbahçe, Osmanlı Kültüründe bahçe ve çiçek, Aygaz, İstanbul.
• AYDOĞDU, Günnur; (1997), Amasya Mezar Taşları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler
• Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara. BACQUE- Grammont, Jean Lois; H. P. Laquer; N. Vatin; (1984), “Küçük Ayasofya”
• Stelae Turcicae I, İstanbul, 441-540, Tafel. 87-99, plan. 1. BACQUE- Grammont, Jean Lois; N. Vatin; (1987), “Le Musee De Plein Air De Şile”
• Stelae Turcicae III, İstanbul, 45-61. BACQUE- Grammont, Jean Lois; H. P. Laquer; N. Vatin; (1991a), “Merdivenköy
• Stelae Turcicae V”, Anatolia Moderna, Yeni Anadolu, Paris, 92-136. BACQUE- Grammont, Jean Lois; S. Eyice ve diğerleri; (1991b), “Stelae Turcicae, VII
• Deux Cimetieres Pres De Fındıkzade İstanbul: Molla Gürani Et Piri Mehmed Paşa”, Anatolia Moderna, Yeni Anadolu V, Paris, 233-318. BACQUE- Grammont, Jean Lois; N. Vatin; (1991c), “Le Cimeterie De La Bourgade
• Thrace De Karacaköy”, Stelae Turcicae V, Anatolia Moderna, Yeni Anadolu II, Paris, 7-27. BACQUE- Grammont, Jean Lois; H. P. Laquer; N. Vatin; (1992a), “Les Cimetieres
• Ottomans comme Source Historique Methodologie et Possibilities de Traitement par I’Informatique, 177-196. Türkçesi; Tarihsel Kaynak Olarak Osmanlı Mezarlıkları”, Erdem, c. 6, sayı: 16, Ocak , Ankara, 197-214. BACQUE- Grammont, Jean Lois; N. Vatin; (1992b), “Steles Funeraires De Sinop”
• Stelae Turcicae VI, Anatolia Moderna (Yeni Anadolu) III, Paris, 105-207. BARIŞTA, H. Örcün; (1989), İstanbul Çeşmeleri, Bereketzade Çeşmesi, İstanbul.
• BARIŞTA, H. Örcün; (1991), İstanbul Çeşmeleri, Beyoğlu Cihetindeki Meyva Tabağı
• Motifleriyle Bezenmiş Tek Cepheli Anıt Çeşmeler, Kaptan Hacı Hüseyin Paşa Çeşmesi, Topçubaşı İsmail Ağa Çeşmesi, Kemankeş Çeşmesi, Ankara. BARIŞTA, H. Örcün; (1993), İstanbul Çeşmeleri, Kabataş Hekimoğlu Ali Paşa Meydan Çeşmesi, İstanbul.
• BARIŞTA, H. Örcün; (1993), İstanbul Çeşmeleri, Ortaköy Damat İbrahim Paşa
• Çeşmesi, Şişhane Hacı Mehmet Ağa Çeşmesi, Taksim Maksemindeki I. Mahmud Çeşmesi, Ankara. BARIŞTA, H. Örcün; (1995), İstanbul Çeşmeleri, Azapkapı Saliha Sultan Çeşmesi, Ankara.
• BARIŞTA, H. Örcün; (1997), “Eyüp’te Bazı Çocuk Mezar Taşları”, I. Eyüp Sultan
• Sempozyumu, Tebliğler, Eyüp Belediyesi, İstanbul, 172-180. BARIŞTA, H. Örcün; (2000a), “Eyüpsultan Cafer Paşa Türbesi ve Mezar Taşı
• Süslemeleri Üzerine”, Tarihi Kültürü ve Sanatıyla IV. Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 5-7 Mayıs 2000, İstanbul, 252-283.
• BARIŞTA, H. Örcün; (2000b), Osmanlı İmparatorluk Dönemi İstanbul’undan
• Kuşevleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. BARIŞTA, H. Örcün; (2002 a), “Göynük Akşemsettin Türbesi Haziresindeki Bitkisel
• Bezemeli Kadın Mezar Taşları”, VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları Toplantısı, Sanat Tarihi Sempozyumu 8-10 Nisan 2002, Erciyes Üniversitesi, Kayseri, 136.
• BARIŞTA, H. Örcün; (2002 b), “Göynük Akşemsettin Türbesi Haziresindeki Mezar
• Taşları”, 9. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 28 Mayıs-01 Haziran 2001, Kültür
• Bakanlığı Yayınları, I. c. Ankara, 117-124. BAYKAL, A. R., (1995) Safranbolu’da Yörük Köyü ve Düğün Adetleri, İstanbul.
• BİÇİCİ, H. Kamil; (2000), Eyüpsultan Vusuli Efendi Türbesi Haziresi, Tarihi Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 28-30 Mayıs 1999, İstanbul, 490-501.
• BİÇİCİ, H. Kamil; (2004), Manisa Gördes’te Bulunan Osmanlı Dönemi Süslemeli
• Yer Alan Mezar Taşları Konulu Tezlerin Değerlendirilmesi”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 28-30 Mayıs 1999, Eyüp Belediyesi, İstanbul, 372-379.
• ÇETİNTAŞ, S.; (1944), “Türklerde Su, Sebil, Çeşme”, Güzel Sanatlar Dergisi, C. V, İstanbul, 124-145.
• ÇOKTAN, Ekrem; (1996), Karacaahmet 9. Ada Mezar Taşı Kitabeleri, Marmara
• Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü İslam Tarihi Sanatları Anabilim Dalı (Basılmamış Yüksek LisansTezi), Ankara. ÇORUHLU, Tülin; (1998), “Eyüpsultan ve Çevresindeki Hazirelerde Bulunan Mezar
• Taşlarında Kase İçinde Meyve Tasvirleri”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla II. Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 8-10 Mayıs 1998, Eyüp Belediyesi, İstanbul, 102-117.
• ÇULPAN, Cevdet; (1961) Antik Devirlerden Zamanımıza Kadar İlahiyat-Edebiyat-Tıp ve Sanat Tarihlerinde Serviler, II, İstanbul.
• DEMİRİZ, Yıldız; (1986), Osmanlı Kitap Sanatında Natüralist Üslupta Çiçekler, İstanbul.
• DOĞANAY, Aziz; (1998), “ Eyüpsultan Camii Civarındaki Bazı Mezarların Natüralist
• Üslupta Klasik Devir Süslemeleri”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla II. Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 8-10 Mayıs 1998, Eyüp Belediyesi, İstanbul, 260-267.
• EGEMEN, A.; (1993), İstanbul’un Çeşme ve Sebilleri, İstanbul.
• ELİTEZ, Gülgün; (1996), Türk Mezartaşlarında Bitki Motifleri, Mimar Sinan
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uygulamalı Sanatlar Ana Sanat Dalı Seramik Proğramı (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul. EREN. Naci; (1982), “Antalya Müzesinde Bulunan Eski Türk Mezar Taşları”, TED, sayı: XVII, Ankara, 115-134.
• ERSOY, Ayla; (2002), “Eyüp’deki Mezar Taşlarında Servi Ağacı Kültü”, Tarihi
• Kültürü ve Sanatıyla V. Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 11-13 Mayıs 2001, Eyüp Belediyesi, İstanbul, 90-95. HASEKİ, Metin; (1984), Plastik Açıdan Türk Mezar Taşları, İstanbul Devlet Güzel
• Sanatlar Akademisi, Yay. No: 61, İstanbul. KARAMAĞARALI, B., (1993) Ahlat Mezar Taşları, Ankara.
• KUŞOĞLU, Mehmet Zeki; (1984), Mezar Taşlarında Huve’l Baki, İstanbul.
• LAQUER, H. P., (1984) “Osmanlı Mezar taşlarının Süslemesinde Bitkisel Motifler”
• Suut Kemal Yetkin’e Armağan, Ankara, 263-273. LAQUER, H. P., (1997) Hüve’l-Baki, İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları, İstanbul 1997.
• LAQUER, Hans Peter; (1984), “Osmanlı Mezar Taşlarının Süslemesinde Bitkisel
• Motifler”, Suut Kemal Yetkin’e Armağan, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 263-274. LAQUER, Hans Peter; (1997), Hüvel Baki (İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezartaşları), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 46, İstanbul.
• MADEN, M., (2000) “Yörük Köyü Mezarlığı ve Mezar Taşları “, Safranbolu Yörük Köyü Geleneksel Yaşam Biçimi ve Evleri, Yörük Köyü Kültür Mirasını Koruma ve Dayanışma Vakfı, Eylül, Ankara, 145-151.
• MADRAN, Emre; (1971), “Anadolu Mezarlıklarında Nakışlı ve Tasvirli Sandukalardan
• Önasya, c. 6, S. 74, Ankara, 17, res. 6. OĞUZ, Burhan; (1983), Mezartaşında Simgeleşen İnançlar, İstanbul.
• ÖNDER, Mehmet; (1946), “Sanat Tarihimizde Mezar Taşları”, Türk Sanatı, c. 2, sayı: 22, 4.
• ÖNDER, Mehmet; (1956), “Mezarlıklar ve Mezartaşlarımız”, Türk Yurdu, sayı: 253, Şubat, 620-621.
• ÖNDER, Mehmet; (1966), “Konya Mezar Taşlarında Süsleme Unsurları”, Ön Asya, sayı: 13, 3-5.
• ÖNDER, Mehmet; (1970), “Konya Mezar Taşlarında Şekil ve Süsler”, TED, sayı: XIII, Ankara, 5-16.
• ÖNKAL, Hakkı; (1992), “ Birgi Karaoğlu Cami Haziresindeki Mezar Taşları”, Prof. Dr.
• Yılmaz Önge Armağanı, Selçuk Üniversitesi, Selçuklu Araştırmalar Merkezi, Konya, 129-138. ÖZER, Cebe; (1993), Edirne’de Osmanlı Dönemi Natürmort Süslemeli Mezar Taşları
• Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Resim İş Eğitimi Bölümü (Basılmamış Yüksek LisansTezi), Ankara. ÖZER, Cebe; (1995), “Edirne’de Üsküflü Mezar Taşı Örnekleri ”, 9. Milletlerarası Türk
• Sanatları Kongresi, C. 3, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 47-58. ÖZDENİZ, E.; (1995), İstanbul’daki Kaptan-ı Deryâ Çeşmeleri ve Sebilleri, İstanbul 1995.
• PİLEHVARİAN, N. K.; (2000), Osmanlı Başkenti İstanbul’da Çeşmeler, İstanbul.
• RENDA, Günsel; (1977), Batılılaşma Dönemi Türk Resim Sanatı, Minyatür ve Duvar Resimleri, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• SOYSAL, M.; (1997), “Mezar maddesi”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, Yem Yay. C. , İstanbul, 1212-1216.
• TANIŞIK, İ. H.; (1943), İstanbul Çeşmeleri, C. I, İstanbul.
• TANIŞIK, İ. H.; (1945), İstanbul Çeşmeleri, C. II, İstanbul.
• TANSUĞ, S.; (1965), “XVIII. Yüzyılda İstanbul Çeşmeleri ve Ayasofya Şadırvanı”
• Vakıflar Dergisi, S. 6, İstanbul, 93-110. TUNÇEL, Gül; (1989) Batı Anadolu Bölgesinde Cami Tasvirli Mezartaşları, Kültür
• Bakanlığı Yayınları, Ankara. TUNÇEL, Gül; (2002), Beypazarı Müzesi’ndeki Mezartaşları”, Ortaçağ’da Anadolu
• Prof. Dr. Aynur Durukan’a Armağan, Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü, Ankara, 441-456. TÜFEKÇİOĞLU, Abdülhamid; (2002), “Balıkesir ve Yöresinde 2001 Yılı Araştırmaları
• Mezar Taşları”, VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları Toplantısı ve Sanat Tarihi Sempozyumu (8-10 Nisan 2002) Bildiriler, Erciyes Üniversitesi, Kayseri, 759-774.
• ÜLKER, Necmi; (1985), “İzmir’in Pınarbaşı Mezar Kitabeleri I (XVIII-XIX. yüzyıl)”
• II. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 16-20 Nisan 1984, Ankara, 1-20.
• ÜLKER, Necmi; (1986), “Tire Müzesindeki İslami Kitabeler”, III. Araştırma Sonuçları
• Toplantısı, 20-24 Mayıs 1985, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 5-34.
• ÜLKER, Necmi; (1987), „İzmir Yağhanelerdeki Bektaşi Mezar Kitabeleri (XIX ve XX yüzyıl)”, IV Araştırma Sonuçları Toplantısı, 26-30 Mayıs 1986, Ankara, 1-38.
• ÜLKER, Necmi; (1988), “İzmir Hacı Mahmud Cami Haziresindeki Mezar Kitabeleri (XVIII-XIX. yüzyıl)”, V. Araştırma Sonuçları Toplantısı 6-10 Nisan 1987, Ankara, 11-42.
• ÜLKER, Necmi; (1989), “İzmir Ali Ağa Cami Haziresi Mezar Kitabeleri, (XVIII-XX. yüzyıl)”, VI. Araştırma Sonuçları Toplantısı 23-27 Mayıs 1988, Ankara, 19-34.
• ÜLKER, Necmi; (1990), “Eski Foça Mezar Kitabeleri (XVI ve XX. Yüzyıl)” VII.
• Araştırma Sonuçları Toplantısı Antalya, 18-23 Mayıs 1989, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1-17.
• ÜLKER, Necmi; (1991), “Balıkesir Şeyh Lütfullah Camii Haziresi Mezar Kitabeleri
• (XVIII- XX. Yüzyıl), VIII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 28 Mayıs-1 Haziran 1990, Ankara, 457-476.
• ÜLKER, Necmi; (1999), “Ege Bölgesi Osmanlı Devri Mezartaşları”, Osmanlı, c. IX, YTY, Ankara, 230-237.
• VATİN, Nicolas, T. Zarcone; (1997), “Le Tekke Bektachi de Kazlıçeşme, I. Etude