University Establishment Policies in Turkey Comparing to Some Industrialized Countries: Theory and Practıce

Yıl 2008, Cilt: 27 Sayı: 27, 53 - 78, 11.10.2013

Aydın Balyer Muhsin Hesapçıoğlu

Öz

University is a place where scientific knowledge is orignated and spread to the good of
a society Therefore, it is a universal place. While functioning this, position of a university
is humanity, public side. For this reason from the very beginning to working conditions,
university establishment is a significant issue. This process has been carried out in different
ways in every country. This process has been applied within a plan in the USA and Germany
which were considered to be typical in this field. Universities can only be established after
completing teaching staff, physical conditions and buildings. In our country, it has been

accepted that naming any buliding as university is enough. A lot of universities have been
established in such a way in Turkey. As they are important institutions, they should be
established after a scientific and technical process, so it will help them seem more qualified
and as result public funds could be saved. In this study, university establishment process
has been compared to the USA and Germany. It was intended to determine how universities
should be established in our country. In general the results showed that universities have not
been established by following scientific criteria .
Key words: Planning, higher education planning, university, university establishment

Anahtar Kelimeler

-

SANAYİLEŞMİŞ BAZI ÜLKELERLE KARŞILAŞTIRMALI OLARAK TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTE AÇMA POLİTİKALARI: TEORİ VE UYGULAMA

Öz

Üniversite, bilimsel düşüncenin yeşerdiği, harmanlandığı ve geniş halk kitlelerinin
refahı için yayıldığı yer olarak evrensel bir öneme sahiptir. Dünyanın değişik ülkelerinde
üniversitenin bu evrensel işlevini yerine getirirken konumlandığı yer, insanlık yani
kamu yararı olmuştur. Bu nedenle kuruluşundan çalışma esaslarına kadar “üniversite
açma” üzerinde önemle durulan bir konu olmuştur. Üniversite açma işi dünyanın
değişik ülkelerinde farklı uygulamalar sonucu gerçekleşmektedir. ABD ve Almanya gibi
yükseköğretim alanında model olmuş ülkelerde bu iş teknik bir plânlama süreci sonucunda
yapılmaktadır. Üniversiteler fiziksel altyapısı, öğretim üyesi, kütüphane, laboratuar gibi
unsurlar tamamlandıktan sonra belirli bir plân dâhilinde kurulabilmektedirler. Ülkemizde
üniversite açma işi söz konusu olduğunda genel yaklaşım okul binalarına salt “üniversite”
tabelası asılması olarak algılanmaktadır. Yıllardan beri ülkemizde bu yolla birçok üniversite
açılmıştır. Bu kurumların diğer ülkelerde olduğu gibi teknik bir süreç ile açılması, gerek
yükseköğretimde nitelik sorunlarının aşılmasına gerekse de ülke kaynaklarının boş yere
harcanmamasını getirecektir. Bu çalışmada, ülkemizdeki üniversite açma politikaları
değişik ülke modelleriyle karşılaştırılmış ve bir uygulama ile ülkemizde üniversitelerin nasıl
açılması gerektiğinin ortaya çıkartılması amaçlanmıştır. Elde edilen sonuçlara bakıldığında,
genel olarak ülkemizde üniversite açma konusunda bilimsel ölçütlerle hareket edilmediği
anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Plânlama, yükseköğretim plânlaması, üniversite, üniversite açma

Kaynakça

• Adem, M. (1997). Eğitim Plânlaması (Genişletilmiş Üçüncü Baskı). Ankara: Şafak Matbaacılık. Adem, M. (2002). Bilim ve Eğitimde Plânlama. TÜBA (s.89–96). Bilimsel ve Toplumsal Serisi: 2. Arf, C.(2004).Üniversite Yasası Nedir ve Ne Olmalıdır?Eğitim, Bilim ve Toplum, Cilt: 2,Sayı:6. Balyer, A. (2008). Sanayileşmiş Bazı Ülkelerle Karşılaştırmalı Olarak Türkiye’de Üniversite Açma Politikaları: Teori Ve Uygulama. Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. BLK. (2005). Information on The Bund- Lander Commission for Educational Planning and Research Promotion. Bonn: Bund- Lander Kommission Secreteriat. Demir, R. Üniversitenin Bugünü ve Yarını: Sorunlar, Sorumlular ve Çözüm Önerileri, Palme Yayıncılık, Ankara 19962. DPT-YÖK (1992). Yükseköğretim: Gelişme Perspektifi ve Finansman İhtiyacı. Ankara: DPT-YÖK. DPT (1995). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Plânı. Ankara: DPT Yayın No: 270. Karar No: 374. DPT (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Plânı. Yükseköğretim Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: DPT Yayın No: 2534- ÖİK: 550. Erdem, A. R. (2004). Türkiye’de Yükseköğretim ve Değişimi. Üniversite ve Toplum, Cilt 4, Sayı: 2. Eşme, İ. (2006). Üniversitelerimiz Cumhuriyetin Aydınlanma Temelidir. Öğretmen Dünyası, Sayı: 323, Yıl: 27, s. 12–15. Hesapçıoğlu, M. (1993). “Türkiye’de 1980 Sonrası Eğitim Sektöründe Plânlama Çalışmaları”, Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 5, 1993, s. 59–66. Hesapçıoğlu, M. (2001). Türkiye’de Makro Düzeyde İnsan Kaynakları Plânlaması. Ankara: Anı Yayıncılık. Hesapçıoğlu, M. (2006). Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Eğitim Plânlaması Çalışmaları: Bir Değerlendirme. Editörler: M. Hesapçıoğlu, A. Durmuş. Türkiye’de Eğitim Bilimleri: Bir Bilanço Denemesi (s.109–123). Nobel Yayın Dağıtım, I. Basım, Ankara. Hesapçıoğlu, M. (1983). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Plânı Dönemine Girilirken Eğitim Sektöründe Plânlama Sorunları. Eğitim ve Bilim (s. 11–15), Yıl: 1983, Sayı: 46. Hırş, E. (1950). Dünya Üniversiteleri ve Türkiye’de Üniversitelerin Gelişmesi (Cilt 1). İstanbul: Ankara Üniversitesi Yayınları: No: 23. Işıklı, A. (2002). Bilime ve Üniversiteye Karşı Küresel Saldırı. Üniversite ve Toplum (s. 1-3), Cilt 2, Sayı 3. Karayalçın, Y. (1969). Eğitim Plânlaması. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk ve Eğitim Fakülteleri Yayınları. Korkut, H. (2002). Sorgulanan Yüksek Öğretim (Genişletilmiş İkinci Baskı). Antalya: Anı Yayıncılık. Korkut, H. (2003). Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Üniversite Reformları. http:// yayim. meb. gov.tr /yayimlar /160/ korkut. htm,6 Nisan, 2006, saat 12.00’de web sitesinden edinilmiştir. Mading, H. (1989). Federalism and Education Planning in the Federal Republic of Germany. The Journal Of Federalism, No: 19. The University of Konstanz. Malche, A. (1984). İstanbul Üniversitesi Hakkında Rapor. Atatürk Araştırmaları Merkezi Dergisi, c. I, Sayı: 1. MEB ve YÖK (1991). Yükseköğretim Gelişme Plânı 1992–2012. Millî Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı. Ankara: Ders Aletleri Yapım Merkezi Matbaası. MEB (1998). Cumhuriyetin 75. Yılında Yükseköğretim. Millî Eğitim Bakanlığı Yükseköğretim Genel Müdürlüğü, Ankara: MEB Basımevi. OECD (2006). Education At A Glance. OECD Publications. OECD (1989). İkinci Uluslar arası Yükseköğretim Konferansı: Üniversite Yönetimi. Ankara: Meteksan. PEPC (1991). Criteria For The Establishment of New Public Colleges and Universities. Florida: Report and Recommendations of the Postsecondary Education Planning Commission. Report No: 6. Sadlak, J. (1986). Comparing Higher Education Planning Approaches in Western and Eastern Europe. European Journal of Education, Vol. 21, No: 4. Tekeli, İ. (2003). Eğitim Üzerine Düşünmek.TÜBA (s. 53-89). Sıra No: 5. TUİK (2007). Ögrenim Yılı ve Yıllara Göre Okullaşma Oranları http: // www. tuik. gov. tr/ PreIstatistik Tablo.doistab_id=102, 13 Mart 2007, saat, 12:12’de web sitesinden edinilmiştir. 78 Ünal, I. L (1996). Eğitim ve Yetiştirme Ekonomisi. Ankara: Epar Yayınları. Varış, F. (1976). Yeni Üniversitelerin ve Fakültelerin Kurulmasında Uygulanabilecek Ölçütler (s. 73–84). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı: 1–4, Cilt 9. Widmann, H. (2000). Atatürk ve Üniversite Reformu (Birinci Basım). İstanbul: Kabalcı Yayınları. YÖK. (1989). Türkiye’de Yükseköğretimin Dünü ve Bugünü. Ankara: Yükseköğretim Kurulu. YÖK. (2005). Türk Yükseköğretiminin Bugünkü Durumu Ankara: Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı.