Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Orhan Oğuz Kütüphanesi’nde Element Konsantrasyonları

Yıl 2018, Cilt: 30 Sayı: 4, 373 - 382, 31.12.2018

Güssün Güneş Esin Bozkurt Kopuz

https://doi.org/10.7240/marufbd.412133

Öz

Solunabilir temiz
havanın her geçen gün insan sağlığı açısından önemi artmaktadır.  İnsan yaşam süresinin çoğunluğunun  ev, okul, iş mekanlarının iç ortamında  geçtiği düşünüldüğünde binalardaki  yetersiz hava kalitesinin insan sağlığına
zararı bugün daha fazla bilinmektedir. 
Günümüzde özellikle  iç hava
kalitesi ve binalardaki partiküler madde (PM_10, PM_2.5 ve PM₁)  konusunda birçok bilimsel çalışma bulunmasına
rağmen, özelikle mekan olarak kütüphane binalarında iç hava kalitesinin element
konsantrasyonuna ilişkin  bilimsel
çalışmalara pek rastlanmamaktadır. İnsan sağlığı açısıdan zararlı olan bu
elementler literatürde metal ve yarı metaller olarak adlandırılmaktadır. Genellikle ağır metaller
olarak gruplandırılmaktadır.
Ağır metaller insan sağlığı açısından vücutta
biriktiğinde toksik etki gösterebilen metal elementlerdir.  Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı
(IARC), alüminyum (Al), kobalt (Co), bakır (Cu), demir (Fe), nikel (Ni) ve
çinko (Zn)’yu kanserojen olmayan elementler olarak, arsenik (As), kadmiyum
(Cd), krom (Cr) ve kurşun (Pb)’u hem kanserojen hem de kanserojen olmayan
elementler olarak sınıflandırılmıştır. Arsenik, kurşun, kadmiyum, nikel, civa,
krom gibi ağır metaller kansere neden olabilecek ve insan sağlığına zarar verebilecek
yaygın çevre kirleticileridir. Bu çalışmanın amacı Marmara Üniversitesi Prof.
Dr. Orhan Oğuz Kütüphanesi’nde iç ortam hava
kalitesi incelenerek partikül maddedeki element konsantrasyonları ölçümlenerek,
 partiküler maddelerin fiziksel
özellikleri ile metal element konsantrasyonları içerikleri analiz edilmiştir. Analizler
için havadaki 10 mikrondan küçük çaptaki partiküller
05/01/2014-31/12/2014 tarihleri arasında yirmi dört saatlik PM₁₀ ve PM_2.5 örnekleri olarak
toplanmıştır. Çalışmamızda PM₁₀  ve PM_2.5  ortam kütle konsantrasyonu, gravimetrik
yöntemle belirlenmiştir. Elde
edilen ölçüm sonuçlarının element analiz sonuçları değerlendirildiğinde; ölçüm
yapılan kütüphane binasında PM₁₀
filtrelerinin metal değerleri sırasıyla Na 0-1710, Mg 0-716, Al 14-1967, K
100-622, Ca 955-3943,  V 0-99, Cr 0-1120,
Mn 14-100, Fe 304-4644, Co 1-4, Ni 13-490, Cu 13-61, Zn 48-603, As 0,4-121, Se
3-9, Cd 6,7-6,7, Pb 26-1042ng/m³ arasında değiştiği, PM_2.5 filtrelerinin ise Na 0-1133, Mg 0-720, Al
14-1047, K 0-388, Ca 0-2992,  V 0,4-90,
Cr 0-1328, Mn 0-121, Fe 0-4340, Co 0,4-3, Ni 0-551, Cu 0-39, Zn 0-1606, As
3,9-104, Se 2-16, Cd 0-392, Pb 0-347ng/m³ arasında değiştiği gözlemlenmiştir.  Trafik kaynaklı (Cr ve Pb), toprak kaynaklı (Al)
elementlerin ve Na, Ca, Fe elementleri ise yüksek konsantrasyon olduğu ölçümlenmiştir.
 Kütüphanenin
giriş ana kapısı, iki çalışma salonu ve internet-DVD salonu girişlerinden geçen
kişi sayıları arasındaki Pearson korelasyonları değerlendirildiğinde oldukça
yüksek çıkmıştır. İnternet-DVD salonuna giren kişi sayısı ile diğer kapı
girişlerindeki kişi sayıları arasındaki korelasyon diğerlerine göre daha düşük
olmasına rağmen  yine de yüksek
ilişkilidir. Element konsantrasyonları (PM₁₀, PM_2.5) ve
kütüphaneye giren kişi sayıları arasında zayıf ilişki olduğu 0,3’den küçük
Pearson korelasyonu ile belirlenmiştir. Faktör
hesabı sonucu topraktan kaynaklanan ve denizden kaynaklanan etki incelenmiştir
ve toprak kaynaklı etkinin daha fazla olduğu
görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Üniversite Kütüphaneleri, İç Hava Kalitesi, Ağır Metallar, Element Konsantrasyonları

Kaynakça

• Yurtseven, E. (2008). İki farklı coğrafi bölgedeki ilköğretim okullarında iç ortam havasının insan sağlığına etkileri yönünden değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Tan, S. Y., Praveena, S. M., Abidin, E. Z., & Cheema, M. S. (2016). A review of heavy metals in indoor dust and its human health-risk implications. Reviews on environmental health, 31(4), 447-456.
• Meslek hastalıklarının sınıflandırılması, http://isgtecrubeleri.com/is-guvenligi-saglik-konulari/meslek-hastaliklarinin-siniflandirilmasi/ sayfasından 01.03.2018 tarihinde erişildi.
• Ali, M. Y., Hanafiah, M. M., Khan, M. F., & Latif, M. T. (2017). Quantitative source apportionment and human toxicity of indoor trace metals at university buildings. Building and Environment, 121, 238-246.
• Huang, H. L., Chuang, P. C., Wang, H. C., Huang, Y. T., & Wu, S. H. (2005, October). Particulate matter in a new university library. In Proceedings of the 10th international conference on indoor air quality and climate—indoor air’05 (pp. 1606-1610).
• Smolík, J., Mašková, L., Zíková, N., Ondráčková, L., & Ondráček, J. (2013). Deposition of suspended fine particulate matter in a library. Heritage Science, 1(1), 7.
• Sulaiman, F. R., Bakri, N. I. F., Nazmi, N., & Latif, M. T. (2017). Assessment of heavy metals in indoor dust of a university in a tropical environment. Environmental forensics, 18(1), 74-82.
• Zhong, J. N. M., Latif, M. T., Mohamad, N., Wahid, N. B. A., Dominick, D., & Juahir, H. (2014). Source apportionment of particulate matter (PM10) and indoor dust in a university building. Environmental Forensics, 15(1), 8-16.
• Avigo, D., Godoi, A. F., Janissek, P. R., Makarovska, Y., Krata, A., Potgieter-Vermaak, S., ... & Godoi, R. H. (2008). Particulate matter analysis at elementary schools in Curitiba, Brazil. Analytical and bioanalytical chemistry, 391(4), 1459-1468.
• Darus, F. M., Nasir, R. A., Sumari, S. M., Ismail, Z. S., & Omar, N. A. (2012). Heavy metals composition of indoor dust in nursery schools building. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 38, 169-175.
• Latif, M. T., Yong, S. M., Saad, A., Mohamad, N., Baharudin, N. H., Mokhtar, M. B., & Tahir, N. M. (2014). Composition of heavy metals in indoor dust and their possible exposure: a case study of preschool children in Malaysia. Air Quality, Atmosphere & Health, 7(2), 181-193.
• Meza-Figueroa, D., De la O-Villanueva, M., & De la Parra, M. L. (2007). Heavy metal distribution in dust from elementary schools in Hermosillo, Sonora, México. Atmospheric Environment, 41(2), 276-288.
• Na, K., Sawant, A. A., & Cocker III, D. R. (2004). Trace elements in fine particulate matter within a community in western Riverside County, CA: focus on residential sites and a local high school. Atmospheric Environment, 38(18), 2867-2877.
• Olujimi, O., Steiner, O., & Goessler, W. (2015). Pollution indexing and health risk assessments of trace elements in indoor dusts from classrooms, living rooms and offices in Ogun State, Nigeria. Journal of African Earth Sciences, 101, 396-404.
• Praveena, S. M., Abdul Mutalib, N. S., & Aris, A. Z. (2015). Determination of heavy metals in indoor dust from primary school (Sri Serdang, Malaysia): estimation of the health risks. Environmental Forensics, 16(3), 257-263.
• Tran, D. T., Alleman, L. Y., Coddeville, P., & Galloo, J. C. (2012). Elemental characterization and source identification of size resolved atmospheric particles in French classrooms. Atmospheric environment, 54, 250-259.
• Yap, C. K., Krishnan, T., & Chew, W. (2011). Heavy metal concentrations in ceiling fan dusts sampled at schools around Serdang Area, Selangor. Sains Malaysiana, 40(6), 569-575.
• Othman, M., Latif, M. T., & Mohamed, A. F. (2018). Health impact assessment from building life cycles and trace metals in coarse particulate matter in urban office environments. Ecotoxicology and environmental safety, 148, 293-302.
• Karaca, F., Büyükçekmece Havza Atmosferindeki Ve Partikül Gruplarındaki Metallerin İstatistik Dağılım Özelliklerinin İncelenmesi, Ekoloji, 2008,17(68):33-42.
• Götschi, T., Hazenkamp-von Arx, M. E., Heinrich, J., Bono, R., Burney, P., Forsberg, B., ... & Sunyer, J. (2005). Elemental composition and reflectance of ambient fine particles at 21 European locations. Atmospheric Environment, 39(32), 5947-5958.
• Kurt-Karakus, P. B. (2012). Determination of heavy metals in indoor dust from Istanbul, Turkey: estimation of the health risk. Environment international, 50, 47-55.
• Lui, K.H., Chan, C.S., Tian, L. et al. Elements in Fine Particulate Matter (PM 2.52.5) from Indoor Air During Household Stoves Coal Combustion at Xuanwei, China Aerosol Sci Eng (2017) 1: 41. https://doi.org/10.1007/s41810-017-0004-2.
• Şahin Alver, Ülkü. İstanbul atmosferindeki partiküler maddenin boyut dağılımı ve metal içeriğinin belirlenmesi, TÜBİTAK ÇAYDAG 107Y161, 2010: 1-165.
• Butte, W.;Heinzow, B., “Reviews of Environmental Contamination and Toxicology”, Reviews of Environmental Contamination and Toxicology, Vol 175, Springer: New York, p. 2, 2002.)
• Taylor, R., 1964, Abundance of Chemical Elements in the Continental Crust: A New Table, Geochim. Coschim. Acta 28, 1273