Nizamülmülk ve İktisadi Fikirleri

Yıl 2021, Sayı: 1, 25 - 36, 30.06.2021

Fatma Nur Şahin

Öz

Erken dönem İslam âlimleri sadece bir disiplinle yetinmeyip tarihten felsefeye, edebiyattan sanata
pek çok farklı alanda ilim tahsil etmiş ve eserler vermişlerdir. Bilimin uzmanlaşma yönünde nitelik
kazanmasıyla birlikte bu tarz geniş kapsamlı ilmi eserlerin sayısı azalmış ve bu tarz çoklu disipliner
çalışmalara verilen önem giderek kaybolmuştur. Bu çalışmada temel hedef bir siyasetçi olan Nizamülmülk’ün
Siyasetname’si özelinde iktisadi fikirlerini ortaya çıkarmak ve bu fikirlerin modern iktisadi
literatürün neresinde yer aldığına dair çıkarımlar yapmaktır. Literatür taraması yapılarak gerçekleştirilen
bu çalışmada, Nizamülmülk’ün hayatı ve düşünce yapısı, dönemin sosyoekonomik koşulları ve
Nizamülmülk’ün ‘Siyasetname’si (Siye-ru’l Mülk) özelinde iktisadi fikirleri olmak üzere üç ana başlık
altında incelenmiştir. Esas kaynak olarak ise Nizamülmülk’ün ‘Siyasetname’si kullanılmıştır. Sonuçta
siyasi nitelikli bir eser olmasıyla beraber Siyasetname içerisinde pek çok iktisadi fikrin yer aldığına
ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Büyük Selçuklu İmparatorluğu, iktisat, İslam iktisadı, Nizamülmülk, Orta Çağ İslam iktisadi düşüncesi, Siyasetname

Nizam al-Mulk and his Economic Ideas

Öz

Islamic scholars in the early periods were not limited themselves to a discipline but instead produced and
studied many different areas from history to philosophy or literature to art. However, with the increasing
specialization in sciences, this type of comprehensive scientific works and attention to these multi-disciplinary
works faded away. This study’s main objective is to reveal the economic ideas of Nizam al-Mulk
who was originally a politician and to make inferences about where these ideas take place in the modern
literature on economics. After the literature review, this study consists of three main headings such as
the life and mentality of Nizamülmülk, the socio-economic conditions of the period, and the economic
ideas of Nizamülmülk’s Siyâsat-nâma (Siye-ru’l Mulk). Nizam al-Mulk’s Siyâsat-nâma is used as the main
reference. As a result, besides being a qualified political work, it has become clear that there are many
economic ideas in ‘Siyâsat-nâma’.

Anahtar Kelimeler

Great Seljuk Empire, Economy, Islamic Economics, Nizam al-Mulk, Medieval Islamic Economic Thought, Siyâsat-nâma

Kaynakça

• Dinç, A., Sayın F., ve Halow N. (2012). Türkmenistan Kaynaklarına Göre Büyük Selçuklu İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. History Studies İnternational Journal of History. c. 4: 106-116.
• Ephrat, D. (2000). A Learned Society in a Period of Transition: The Sunni ‘Ulama’ of Eleventh Century Baghdat. Albany. United States of America: State University of New York Press.
• Erkal, M (çev). (1986). Beytü’l-mal ve İslâm Ekonomisinde Rolü. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. s.6: 219-228.
• Esir, İ. (2013). Büyük Selçuklu Devleti Tarihi. çev. Temelli, M. İstanbul, Türkiye: Özgü Yayıncılık Reklam ve Tanıtım Hizmetleri.
• Göksu, E. (2018). Nizamülmülk ve Selçuklu İkta’ının Şekillenmesindeki Rolü. USAD. s.8. 147-164.
• İslam Tarihi Ansiklopedisi. (1993). c. 8. İstanbul: İhlas Matbaacılık, Gazetecilik ve Sağlık Hizmetleri A.Ş.
• Kafesoğlu, İ. (1955). Büyük Selçuklu Veziri Nizâmü’l-Mülk’ün Eseri Siyasetname ve Türkçe Tercümesi. Türkiyat Mecmuası. c. 12: 231-256.
• Kur’an-ı Kerim Meali. (2011). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Metin, T. (2014). The Impact of City Formation in Great Seljuks on The City Culture of Anatolian Seljuks. The Journal of Academic Social Science Studies Jasss. s: 26: 357-370
• Nizamülmülk. Siyasetname. (2018). çev. Sunal B. ve Ayar M. 14. bs. İstanbul, Türkiye: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Orman, S. (2019). İslami İktisat, Değerler ve Modernleşme Üzerine. 2. bs. İstanbul, Türkiye: İnsan Yayınları.
• Ökte, M. ve Savaş K. (2010). Fundamentals of Islamic Economy and Finance: Theory and Practise. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. c. 9. s. 31: 180-208.
• Özaydın, A. (2007). Nizamülmülk. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/nizamulmulk.
• Özgüdenli, O. (2009). Selçuklular. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/selcuklular.
• Peacock, A. (2015). The Great Seljuk Empire. Edinburgh University.
• Polanyi, K. (1962). The Great Transformation. 3. b. Boston, ABD: Beacon
• Rızvi, S. (1978). Nizam Al-Mulk Tusi. Pakistan: Sh. Muhammad Ashraf.
• Schumpeter, J. (2006). History of Economic Analysis. Taylor & Francis e-Library.
• Sevim, A. ve Merçil E. (1995). Selçuklu Devletleri Tarihi. Ankara, Türkiye: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
• Teymiyye, İ. (2011). Hisbe, İstanbul, Türkiye: Takva Yayınları.
• Zaim, S. (2014). İslam Ekonomisinin Temelleri. İstanbul, Türkiye: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Allingham, M. ve Sandmo A. (1972). Income Tax Evasion: A Theoretical Analysis. Journal of Public Economics. 323- 338.
• Alptekin, C. (1992). Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi. c. 7. İstanbul: Çağ Yayınları.
• Atçeken, Z. ve Bedirhan, Y. (2016). Selçuklu Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi. 3. bs. İstanbul: Eğitim Yayınevi.
• Benham, F. (1942). What is the Best Tax-System? Economica. c. 9. s. 34. 115-126.
• Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. (1986). c. 20. İstanbul, Türkiye: Interpress Baskı ve Yayıncılık.
• Çay, A. (2009). Türkiye Tarihi Selçuklu Devri. Kültür ve Turizm Bakanlığı: Ankara.