İbn Haldun ve İktisadi Görüşleri

Yıl 2021, Sayı: 2, 4 - 17, 31.12.2021

Rukiye Yiğit

Öz

14. yüzyıl düşünürlerinden olan İbn Haldun, yaşadığı dönemde toplumların yapısını inceleyerek, toplumsal
yapının temelinde birtakım ekonomik faktörlerin yer aldığını öne sürmüştür. Mukaddime adlı
eserinde, söz konusu ekonomik faktörleri ve iktisadi faaliyetleri, ortaya koyduğu “Umran” ilmi çerçevesinde
açıklamaya çalışmıştır. Eserinde, toplumların doğuşundan çöküşüne kadar tüm aşamaların,
iktisadi faaliyetleri doğrudan etkilediğine ve daha iyi bir toplumsal yaşam için iktisadi faaliyetlerin
büyük bir öneme sahip olduğuna dair görüşlere yer vermiştir. Tespitleri ve ortaya koyduğu fikirleri,
bugünün toplumsal problemlerine dahi cevap verebilecek geçerliliğe sahiptir. Nitekim İbn Haldun’un
söz konusu görüşleri, bugün birçok alandaki çalışmalara kaynaklık etmektedir. Bu çalışmada ilk olarak,
İbn Haldun’un hayatı ve yaşadığı dönem anlatılacak ve genel görüşlerine yer verilecektir. Daha
sonra iktisadi ve mali düşünceleri, Mukaddime adlı eserden hareketle aktarılmaya çalışılacak; iktisat
ve toplumsal yaşam ilişkisine vurgu yapılacaktır. İbn Haldun’un iktisadi görüşlerinin ele alındığı bu
çalışmada, söz konusu fikir ve tespitlerin, günümüz toplumları için hala geçerliliğini koruduğu sonucuna
ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Umran, Bedevî, Hadarî, Emek, Nüfus, Para, Geçim Yolları

Ibn Khaldun and his Economic Views

Öz

One of the 14th century scholars, Ibn Khaldun, observed many societies and argued that economic factors
contributed to the formation of social structures. In his work called Mukaddime, he explained the economic
factors and activities within the framework of the science of “Umran” that he revealed.He underlined
that all of the stages of a society’s economy, from its birth to its collapse, are directly influential. In addition,
Ibn Khaldunincluded his views on the importance of economic activities for a better social life. His
determinations and ideas are still viable when answering today’s social problems. Moreover, these views
of Ibn Khaldun are the source of studies in many fields today. Within the scope of this study, the life of
Ibn Khaldun will be handled and his general views will be examined. Then, by attempting to convey his
economic and financial thoughts based on his work Mukaddime, the relationship between economics and
social life will be emphasized. In this study, which deals with the economic views of Ibn Khaldun, it has
been concluded that the ideas and determinations in question are still valid for today’s societies.

Anahtar Kelimeler

Umran, Badawi, Khadari, Labor, Population, Money, Livelihood.

Kaynakça

• Aktan, Ç. C. (2009). Arz Yönlü İktisat Teorisi ve Haldun-Laffer Etkisi. Ekonomi Bilimleri Dergisi. 1 (2), 41-54.
• Belge, R. (2018). İbn Haldun’un Mukaddimesi’nde İktisadi Coğrafya. Öneri Dergisi, 13 (50), 266-287.
• Dhaouadi, M. (2008), The Forgotten Concept of Human Nature in Khaldunian Studies, Asian Journal of Social Science, 36(3), 571–589.
• Falay, N. (1978), İbni Haldun’un İktisadi Düşünceleri, No: 2420, İstanbul; Gürbay Matbaacılık.
• Fazlıoğlu, İ. (2017). Nazari Ufuk İslam-Türk Felsefe- Bilim Tarihinin Zihin Penceresi. İstanbul: Papersense Yayınları.
• Fromherz, A. J. (2018). İbn Haldun Hayatı ve Dönemi. (Çev. Y. S. İnanç). İstanbul: Ketebe Yayınları.(orijinal yayın tarihi, 2010).
• Gökdağ, K. (2017). İbn Haldun’un Toplum ve Siyaset Teorisinde Asabiyet, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Görgün, T. (1999). “İbn Haldun”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 20, 1-8, İstanbul: TDV Yayınları.
• Hassan, Ü. (1982). İbn Haldun Metodu ve Siyaset Teorisi. Ankara.
• Ilgaroğlu, M. (2019). İbn Haldun Düşüncesinde Sosyo-Ekonomi ve Ahlak. Al-Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 17-24.
• İbn Haldun. (1951). et-Tarif ibn Haldun. Kahire: Muhammed et-Tanci.
• İbn Haldun. (2018). Mukaddime. (çev. Süleyman Uludağ). İstanbul: Dergah Yayınları.
• İbn Haldun. (2004). Mukaddime. (çev. Halil Kendir). Ankara: Yeni Şafak Yayınları.
• Makrîzî, Ebû Muhammed Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkâdir b. Muhammed. (1956). Kitabu’s Sülûk li Marifet-i Düveli’l-Mülûk, Kahire, 2.
• Özel, M. (2006). Bir iktisat klasiği olarak İbn Haldun’un Mukaddime’si. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, (21), 1-8.
• Özkılıç, İ. (2007), “İbn Haldun’da İktisadî Kalkınmanın Dinamikleri ve Girişimcilik”, Akademik Bakış, (10), 1–14.
• Powers, D. (2002). Hukuk, Toplum ve Kültür, Kuzey Afrika 1300-1500. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Ritter, H. (1948). Irrational solidarity groups: a socio-psychological study in connection with Ibn Khaldun. Oriens, 1-44.
• Uludağ, S. (1999). İBN HALDÛN. TDV İslâm Ansiklopedisi. 538-543. İstanbul: TDV Yayınları.
• Uludağ, S. (2015). İbn Haldun Hayatı Eserleri Fikirleri. Ankara: Harf Eğitim Yayıncılık.
• Yazgan, P. (2006). “İlm-i Umran Düşüncesinin Arka Planı” (Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Sakarya.
• Yıldırım, Y. (1998). İbn Haldun’un Bedavet Teorisi, Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi. İstanbul.
• Yıldız Turan, E. (2015). Türk İslam Düşünce Sisteminde İbn-i Haldun’un Devlet Nazariyesi. Atatürk İletişim Dergisi, (9), 197-204.