İslam İktisadi Perspektifinden Sosyal Adalet ve Kalkınma

Yıl 2024, Sayı: 8, 48 - 60, 31.12.2024

Meliha Nur Köstepen

https://doi.org/10.58686/marufiktisat.1570422

Öz

Ekonomik büyüme ve kalkınma, toplumların refah seviyesini anlama noktasında temel kavramlardır. Ekonomik büyüme, mal ve hizmet üretiminde görülen niceliksel artışı ifade ederken, kalkınma daha kapsamlı bir şekilde sosyal adalet, yaşam standartları ve gelir dağılımı gibi nitel faktörleri içermektedir. İslam ekonomisi, bireylerin maddi bağımlılıklarını azaltarak toplumun genel refahını sağlamayı ve sosyal adaleti öncelemektedir. Klasik iktisadın kıt kaynaklar ve sınırsız ihtiyaçlar yaklaşımından farklı olarak İslam ekonomisi, kaynakların israf edilmeden adil dağılımına ve helal kazanç yollarına vurgu yapmaktadır. Sosyal adalet, ekonomik dengesizliklerin çözümü ve toplumda dezavantajlı grupların korunmasını hedeflemektedir. Bu bağlamda dağılım ekonomisinin öncelenmesi önem kazanmaktadır. İslam, bireylerin servetlerini yalnızca kendi çıkarları doğrultusunda değil, toplum menfaatine uygun şekilde kullanmalarını emretmektedir. Ekonomik kalkınma, manevi değerlerle desteklenmediği takdirde sürdürülebilir bir refah anlayışına ulaşmak zor görünmektedir. İslam ekonomisi, adil gelir dağılımı, dayanışma ve sınıfsal ayrışmayı engelleyerek hem bireysel hem toplumsal faydayı gözeten kapsamlı bir çerçeve sunmakta ve kalkınmanın ahlaki bir zeminde gerçekleşmesini sağlamaktadır.
Bu inceleme, ekonomik büyüme ve kalkınmayı finansal göstergeler üzerinden değil, sosyal adalet kavramı üzerinden değerlendirmektedir. Çalışmada ekonomik büyüme ile kalkınma arasındaki ayrımın yanı sıra, sosyal adalet kavramı ele alınacaktır. Sosyal adaletin göz ardı edilmemesi gereken bir unsur olduğunu ve bu kavramla daha kapsayıcı bir kalkınma anlayışı geliştirileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

sosyal adalet, ekonomik büyüme, ekonomik kalkınma

Social Justice and Development from Islamic Economics Perspective

Öz

Economic growth and development are fundamental concepts in understanding societal well-being. While economic growth refers to the quantitative increase in the production of goods and services, development encompasses broader qualitative factors such as social justice, living standards, and income distribution. Islamic economics prioritizes societal welfare and social justice by reducing individuals' material dependencies. Unlike classical economics, which focuses on scarce resources and unlimited wants, Islamic economics emphasizes the equitable distribution of resources without waste and adherence to lawful means of earning. Social justice seeks to address economic disparities and protect disadvantaged groups within society, making the prioritization of distributive economics essential.
Islam the use of wealth not merely for personal gain but for the benefit of society. Economic development, if not supported by moral values, faces significant challenges in achieving sustainable prosperity. Islamic economics offers a comprehensive framework that promotes equitable income distribution, solidarity, and the prevention of class-based divisions, ensuring that development is rooted in ethical principles.
This study evaluates economic growth and development not solely through financial indicators but from the perspective of social justice. It examines the distinction between economic growth and development and highlights the importance of social justice as a vital component of inclusive development. It argues that prioritizing social justice fosters a more holistic understanding of sustainable progress.

Anahtar Kelimeler

Islamic Economics, Social Justice, Development, Economic Growth, Zakat

Kaynakça

• Çalışkan, D. (2010). Yenilikçi Oluşumlarda Sosyal Sermayenin Rolü ve Burdur İli Üzerine Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Isparta.
• Özcan, B. (2011). Sosyal Sermaye ve Ekonomik Kalkınma. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul.
• Özdemir, S. (2007). Küreselleşme Sürecinde Refah Devleti. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası.
• Ayuniyyah, Q. (2018). Zakat for Poverty Alleviation and Income Inequality Reduction. Journal of Islamic Monetary Economics and Finance, 4(1), pp. 123-127.
• Balta, Y. (2015). İslam Hukûku’nda Zekât Malları Ve Nisaplar. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7/1, ss. 45-72.
• Bell, L. A. (2007). Theoretical Foundation for Social Justice Education. (ed.) Maurianne Adams, Lee Anne Bell, Pat Griffin. Teaching for Diversity and Social Justice. L. B. In: M. Adams.
• Berber, M. (2006). İktisadi Büyüme ve Kalkınma. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Carroll, T. F. (2001). Social Capital. Local Capacity Building and Poverty Reduction.
• Chapra, M. U. (2008). The Islamic Vision of Development in the Light of Maqāsid Al-Sharī‘ah. Jeddah: Islamic Research and Training Institute Islamic Development Bank.
• Collier, P. (1998). Social Capital and Poverty. Social Capital Initiative Working Paper. N. 4, pp. 24-30.
• Dinler, Z. (2008). İktisada Giriş. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Doğrucan, A. (2015). Türk- İslam Düşüncesi Açısından Manevi Kalkınma. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 216, ss. 185-197.
• Durmuş, H. (2022). İslam İktisadı Tüketim Anlayışı: İsraf Perspektifinden Değerlendirme. Ankara: Orion Akademi.
• Eş-Şeybani, e.-İ. M. (2019). Kitabü’l-Kesb. İslam İktisadında Helal Kazanç. İstanbul: Albaraka Yayınları.
• Erbakan, N. (2014). Milli Görüş ve Üçüncü Beş Yıllık Plan. Ankara: Furkan Yayınları.
• Erkal, M. (2013). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Zekat: https://islamansiklopedisi.org.tr/zekat#1 adresinden alındı.
• Ersin, İ. & Yıldırım, C. (2015). Necmettin Erbakan’ın Manevi Kalkınma Söyleminin İslam Ekonomisi İçerisindeki Yeri ve Sosyal Sermaye ile Asimetrik Bilgi Konularıyla İlişkisi. Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Kongresi, Cilt 2, Sayı: 1, ss. 141-158.
• Eğilmez, M. & Kumcu, E. (2004). Ekonomi Politikası / Teori ve Türkiye Uygulaması. Ankara: Remzi Kitabevi.
• Field, J. (2006). Sosyal Sermaye. Çev. Bahar Bilgen. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Hamid, H. (1992). From Homo Economicus to Homo İslamicus: Modern Capitalism and İslamic Ideology in Iran. The Universality of Economic Science Reconsidered. pp. 98-120.
• Hamitoğulları, B. (1985). İktisadi Vahşi Büyümenin Bunalımları ve İslam Kalkınma Modelinin Va›dettikleri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 40(01), ss. 287-308.
• Hudson, E. (2015). Economic Growth: How it Works and How İt Transformed The World. Vernon Press.
• Kallek, C. (2015). İslam İktisat Düşüncesi Tarihi: Harac ve Emval Kitapları. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Kamali, M. H. (2005). Principles of Islamic Jurisprudence. İslamic Text Society.
• Kashif, M. (2018). The Dynamics of Zakat Donation Experience among Muslims: A Phenomenological Inquiry, Journal of Islamic Accounting and Business Research, 9(1), pp. 45-58.
• Kaynak, M. (2011). Kalkınma İktisadı. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kibritçioğlu, A. (1998). İktisadi Büyümenin Belirleyicileri ve Yeni Büyüme Modellerinde Beşeri Sermayenin Yeri. AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 53(01), ss. 207-230.
• Korkut, C. (2020). Kapitalist İktisat Sisteminin Dönüşümünün Şafağında İslâm İktisadı. Muhafazakâr Düşünce Dergisi. 16(59), ss. 212-243.
• Kunduracı, N. F. (2012). İslam Medeniyetinin Oluşumunda Sosyal Sermaye. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33/33, ss. 191-226.
• Kutub, S. (2014). İslam›da Sosyal Adalet. İstanbul: Beka Yayınları.
• Kuzulu, Ö. (2023). Homo Islamicus ve İslâm Ekonomisinde Yansımaları. International Journal of Social Sciences. 8(2), ss. 235-261.
• Lewis, A. (2013). Theory of Economic Growth. Routledge.
• Maliah, S. (2003). The Influence of Riba and Zakat on Islamic Accounting. Indonesian Management and Accounting Review. Vol. 2 (2), pp. 149-167.
• Mevdudi, E. A. (2014). İslam Ekonomisinin Temel İlkeleri. İstanbul: Çıra Yayınları.
• Nakvi, S. N. (2000). Ekonomi ve Ahlak. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Ragab, İ. A. (2002). Islam and Development in World Development. Elsevier. Vol. 8 (7-8), pp. 513-521.
• Sırım, V. (2018). Arz Yönlü Bir Ekonomi Olan İslâm Ekonomisinde Zekât’in Yeri. Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştır- maları Dergisi, Sayı: 4, ss. 111-122.
• Siddiqi, M. N. (2016). Rethinking the Role of Economics in Understanding Markets Islamic Foundation. Intellectual Discourse, 24:1, 111–132
• Sunar, L. (2017). İslam İktisadında Sosyal Adalet. İstanbul : İktisat Yayınları.
• Tabakoğlu, A. (2008). İslam İktisadına Giriş. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tabakoğlu, A. (2005). İslâm İktisadı (Toplu Makaleler II). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Temple, J. (2000). Growth Effect of Education on Social Capital in the OECD Countries. OECD Economics Department Working Papers, N: 263, pp. 4-38.
• Yıldırım, F. (2011). Üniversite Gençliği Sosyal Adaletten Ne Anlıyor? Sosyal Adalet İlkelerinin Sosyal Adalet Algısı Üzerindeki Etkisi. Aile Toplum ve Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi, Sayı: 25, ss. 113-124.
• Yıldırım, F. (2011). Üniversite Gençliği Sosyal Adaletten Ne Anlıyor? Sosyal Adalet İlkelerinin Sosyal Adalet Algısı Üzerindeki Etkisi.
• Yıldırım, K. (2011). İktisada Giriş. Ankara : Nisan Kitabevi.
• Yıldırım, U. & Göktürk. İ. (2004). Sürdürülebilir Kalkınma, Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar: Ekolojik, Ekonomik, Politik ve Yönetsel Perspektifler. Editörler: Mehmet Marın, Uğur Yıldırım. İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Yıldız, Z. & Topuz, H. (2011). Sosyal Sermaye Ve Ekonomik Kalkınma İlişkisi Açısından Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Sayı: 61, ss. 201-226.
• Yeldan, E. (2019). Küresel Krizin Onuncu Yılında Türkiye ve Dünya Ekonomisi için Dersler. Mülkiye Dergisi, 43(1), ss. 195-197.