Gezi Parkı Olayları Örneği’nde Medyatik Şiddetin Söylemsel Pratikleri

Yıl 2017, Sayı: 27 - MEDYA ve ŞİDDET-1, 21 - 40, 25.07.2017

Deniz Çaba

Öz

Günümüzde pek çok ideoloji, liberal bir söylemle kendini inşa etse de, insana dair evrensel bilgi anlayışı

yerine devletin ideoloji kaynaklı söylemi üzerinden bir gerçeklik kurgulanmakta ve toplumsala hâkim

kılınmaktadır. Modern devletin meşru şiddet tekeli ve “itaatkâr vatandaş” savunusu ise bu kez sözde

özgürlükçü pratiklerle dolaşıma sokulmaktadır. Anaakım medyadaki devletçi dili de bu temelde

sorgulamak kaçınılmazdır. Bu kapsamda bir toplumsal hareket olarak Gezi Parkı Olayları, pek çok

kavramın sorgulanabileceği bir örnek olay olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışmanın amacı da Hürriyet

gazetesi örneğinde Gezi Parkı Olayları’nın hangi ideolojik kodlar üzerinden haberleştirildiğini

saptamak, “devlet” ve “yurttaş” kavramlarının nasıl tanımlandığını “şiddetin temsili” üzerinden analiz

etmektir. Bu amaçla 31 Mayıs-3 Haziran 2013 tarihleri arasında Hürriyet gazetesinde çıkan Gezi

Parkı Olayları ile ilgili 16 haber Van Dijk’in eleştirel söylem çözümlemesi yönteminden yararlanılarak

çözümlenmiştir. Çalışmanın sonucunda Hürriyet gazetesinin devletin şiddet kullanma tekelini

meşrulaştırdığı ve eylemlere katılanları makbul ve marjinal eylemci ikiliğinde bölerek “itaatkar yurttaş”

retoriğinde anlamı sabitlediği ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Medya Söylemi, Şiddet, Devlet ve Yurttaş Temsili, Gezi Parkı Olayları, Eleştirel Söylem Çözümlemesi

Kaynakça

• Ağır bilanço. (2013, 3 Haziran). Hürriyet. s. 1.
• Alankuş, S. (2007). BİA ve hak haberciliği eğitim çalışmaları üzerine. S. Alankuş (Haz.), Kadın odaklı habercilik içinde. IPS İletişim Vakfı Yayınları.
• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. A. Tümertekin (Çev.). İthaki Yayınları.
• Aslan, K. (2004). Haber nasıl okunur. Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Balibar, E., & Wallerstein, I. (2013). Irk ulus sınıf. N. Ökten (Çev.), Metis Yayınları.
• Başbakanlık Sokağı’na jandarma takviyesi. (2013,2 Haziran). Hürriyet. s. 24.
• Bayraktaroğlu, A. (2004). Yazılı basında fotoğrafın kullanımı ve hedonizm sorunları. 31.03.2004 tarihinde http://www.fotomuhabiri.com/1182 adresinden edinilmiştir.
• Bodrum karatesi. (2013, 3 Haziran). Hürriyet. s. 26.
• Bora, T. (2008). Türk sağının üç hali. Birikim Yayınları.
• van Dijk, Teun A. (1985). Structures of news in the press. Teun A. van Dijk (Ed.), Discourse and communication: New approaches to the analysis of mass media discourse and communication içinde (ss.69-93). Berlin, New York: de Gruyter.
• van Dijk, Teun A. (1993). Principles of critical discourse analysis. Discourse and Society, 4 (2), 249-283.
• Dursun, Ç. (2005). Haber ve habercilik. S. Alankuş (Haz.), Habercinin El Kitabı: Gazetecilik ve Habercilik içinde. IPS İletişim Vakfı Yayınları 7.
• Eagleton, T. (2005). İdeoloji. M. Özcan (Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Elbirlik T., & Karabulut, F. (2015). Söylem Kuramları: Bir Sınıflandırma Çalışması. Dil Araştırmaları, Güz 2015/17, 31-50.
• Gazlama hatırası. (2013, 1 Haziran). Hürriyet. s. 24.
• Gezi Parkı’nda yakma timi. (2013, 31 Mayıs). Hürriyet. s. 1.
• Güneş, C.D. (2013). Michel Foucault’da söylem ve iktidar. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 21, 57-59.
• Hall, S. (1994). Kültür, medya ve ideolojik etki. M. Küçük (Haz.), Medya iktidar ideoloji. Ark Yayınları.
• Hall, S. (1997). İdeoloji ve iletişim kuramı. S. İrvan (Haz.), Medya, kültür, siyaset içinde (ss. 107-108). Ark Yayınları.
• İkram dışı hareketler / 4. gün savaşı. (2013, 1 Haziran). Hürriyet. ss. 24-25.
• İnsel, A. (1998). Türkiye’de resmi ideoloji yaptırımcı ve bütüncüldür. Birikim, 105-106.
• Kılınç, N. T. (2006). Modern devletin icrası olarak modernleşme. Birgün Kitap Eki, Sayı 12. 11.04.2006 tarihinde http://www.birikimdergisi.com/guncel-yazilar/99/modern-devletin-icrasi-olarakmodernlesme adresinden edinilmiştir.
• Kızılay’da Taksim savaşı. (2013, 3 Haziran). Hürriyet. s. 23.
• Kim bu gaz maskeli çadır kundakçıları. (2013, 31 Mayıs). Hürriyet. s. 6.
• Maske verin. (2013, 1 Haziran). Hürriyet. s. 26.
• Neocleous, M. (2014). Güvenliğin eleştirisi. T. Ok (Çev.). Notebene Yayınları.
• Ofis önünde ÇATIŞMA. (2013, 3 Haziran). Hürriyet. s. 23.
• Örs, H. B. (2009). 19’uncu yüzyıl’dan 20’inci yüzyıla modern siyasal ideolojiler. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Özer, Ö. (2012a). Haberin ideolojik duruşu: Eğitim-Sen eyleminin Türk basınında temsili. Ö. Özer (Haz.), Haberi Eleştirmek: Araştırma Alanlarına Göre Eleştirel Haber Çalışmaları içinde (ss.121-160). Literatürk Yayınları.
• Özer, Ö. (2012b). Haberlerin metaforik doğası: İsrail’in Lübnan’a saldırısı örneğinde televizyonun bir medyatör olarak hegemonik rolü. Ö. Özer (Haz.), Haberi eleştirmek: Araştırma alanlarına göre eleştirel haber çalışmaları içinde (ss.199-215). Literatürk Yayınları.
• Özkır, Y. (2013). Hürriyet Gazetesi’nin kimliği. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi/Journal of Social Sciences, 3.
• Sancar, M. (2001). Şiddet, şiddet tekeli ve demokratik hukuk devleti. Doğu-Batı Dergisi, 4 (13), 25-45.
• Sever, Ç. (2009). Devleti ve hukuksal kurumları anlayabilmek için polis kavramını yeniden düşünmek: Neocleous’un polis erkinin eleştirel teorisi. Atılım Üniversitesi. Çağımızda Toplum ve Hukuk Dergisi.
• Taksim’in gözleri. (2013, 1 Haziran). Hürriyet. ss. 24-25.
• Tazyikli suyla tango. (2013, 2 Haziran). Hürriyet. s. 26.
• Türkiye uyumadı. (2013, 2 Haziran). Hürriyet. ss. 22-23.
• Üstel, F. (2016). Makbul vatandaşın Peşinde /II. Meşrutiyet’ten bugüne vatandaşlık eğitimi. İletişim Yayınları.
• 5.gün / Çekildiler / Her yer Taksim. (2013, 2 Haziran). Hürriyet. s. 24.
• 24 saat gaz. (2013, 1 Haziran). Hürriyet. s. 1.
• #5gündetaksim. (2013, 2 Haziran). Hürriyet. s.1.