Hayek ve Friedman’ın Devlet Anlayışı

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 1, 129 - 151, 15.03.2016

Ceren Kalfa Ataay

Öz

1970’li yılların başında ortaya
çıkan ekonomik bunalımın sorumluluğunun devlet müdahalelerine yüklenmesi,
devletin ekonomideki rolünü sorgulayan neo-liberal düşüncenin yayılmasına ortam
hazırlamıştır. Keynesçi dönemin refah devleti anlayışına karşı çıkan
neo-liberal kuram, devlet müdahalesine karşı ‘piyasanın rekabet ilkesi uyarınca
özgürce işlemesini’ savunmaktadır. Liberalizmin temel “görünmez el” varsayımına
dayanarak piyasanın, devlet müdahalesi olmadan, toplumu ideal bir şekilde
düzenleyeceği ve her bireyin mutluluğunun bu yolla gerçekleşeceği ileri
sürülmektedir. Piyasa zayıf ve beceriksizleri eleyerek yetenekli seçkinleri
ortaya çıkaran bir mekanizma olarak toplumun genel iyiliğinin maksimize
edilmesini sağlayacaktır. Burada devlete düşen görev yalnızca piyasanın
işleyişini güvence altına alacak ortamı garantilemektir. Böylece neo-liberalizm
tarafından devletin görevi yeniden tanımlanmakta ve devlet ‘yasa ve düzenin
koruyucusu’ olma anlamında “jandarma devlet” ya da “gece bekçisi devlet” olarak
isimlendirilmektedir.

Bu çalışmada, neo-liberal akımın devlet anlayışı,
neo-liberalizmin iki önemli temsilcisi Friedrich A. von Hayek ve Milton
Friedman’ın düşünceleri aracılığıyla incelenmiştir. Çalışmanın birinci bölümü,
Hayek’in devlet anlayışına, ikinci bölüm ise Friedman’ın düşüncelerine
ayrılmıştır. Her iki düşünürün devlet hakkındaki görüşleri zorunlu olarak
onların piyasa, toplum ve insan bireyi ile ilgili görüşlerine ayrılan
bölümlerle desteklenmiştir. Ayrıca, Hayek ve Friedman’ın eşitlik, özgürlük ve
refah devleti hakkındaki düşüncelerine de yer verilmiştir. Düşünürlerin
yaşadıkları ve yazdıkları dönemin özellikleri ve içinde yer aldıkları akademik grup
ve çevrelerin etkisi de tartışmaya dahil edilmiştir. Böylelikle Hayek ve
Friedman’ın düşüncelerinin dönemin hakim görüşü haline gelmesi gerçeğinin
arkasındaki tarihsellik de ortaya konmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Hayek, Friedman, Neo-liberal Devlet Teorisi, Kendiliğinden Düzen, Refah Devleti Eleştirisi

Hayek, Friedman and the Conception of the State

Öz

The neo-liberal state theory has been spread thorough the
world after the economic crisis of 1970’s. The belief that the state
intervention policies of Keynesian period have caused the crisis gave rise to
the spread of neo-liberal theory that questioned the economic role of the
state. Neo-liberal state theory criticized the welfare state politics on the
ground that market will bring more liberty if it works in full competition
without state intervention. Based on the classical liberal assumption of “the invisible
hand”, it is suggested that market without state intervention, is the ideal way
to organize society and the happiness of every individual would be realized in
this way. It is claimed that the market as a mechanism to address the weak and
incompetent and to bring out the talented elites will provide the maximization
of the overall good of society. In this context the sole mission of the state
is believed to guarantee the environment that ensures the functioning of the
market. Thus the task of state has been redefined by neo-liberalism as a
"gendarmerie or the caretaker government" in the sense of 'guardian
of law and order'.

In this study, the state theory of neo-liberal current were investigated
through ideas of two important representatives of neo-liberalism, Friedrich A.
von Hayek and Milton Friedman. The subject of the first part of the study is
Hayek's conception of the state, while the second part is devoted to Friedman's
thought. Both thinker’s views on the state are necessarily supported by the
sections explaining their ideas about the market, the society and the human
individual. Furthermore, Hayek and Friedman's thoughts on equality, freedom,
and the welfare state are also included. Moreover, the properties of the period
in which those thinkers wrote and live in and the effects of academic and
environmental groups of which they have been members are discussed. Thus, it is
tried to reveal how Hayek and Friedman’s thoughts became the prevailing thought
of the period.    

Anahtar Kelimeler

Hayek, Friedman, Neo-liberal State Theory, Spontaneous Order, Critique of the Welfare State

Kaynakça

• Akdiş, M. (1994) “Liberal Ekonomi Düşüncesinin Çağdaş Yorumları ve Hayek’in Ekonomik Yaklaşımları”, Banka ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, cilt:31(11), 23-42.
• Arblaster, A. (1984) The Rise and Decline of Western Liberalism, New York: Basil Blackwell Inc.
• Arnold, R. L. (1981) “Friedman on the Future of Capitalism”, Journal of Economy and Sociology, April, 37-38.
• Altvater, E. (1985) “Yeni Liberal Karşı Devrimin Müptezelliği”, içinde Kriz, Neo- liberalizm ve Reagan Dosyası, çeviren Yılmaz S. Öner, İstanbul: Alan Yayıncılık, 42-64.
• Barry, N. (1989) Yeni Sağ, (çeviren Cevdet Aykan), Ankara: Tisamat Yayını.
• Barry, N. (1997) Komünizm Sonrası Dönemde Klasik Liberalizm, (çeviren: Mustafa Erdoğan), Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu Yayını.
• Barry, N. (1999) “Özgürlüğe Giden Yol: Hayek’in Sosyal ve Ekonomik Felsefesi”, içinde Birey, Cemaat, Piyasa, (çev. Aliye Mavili Aktaş), Ankara: Liberte Yayınları, 1-40.
• Berlin, I. (1958) Four Essays on Liberty, Oxford: Oxford University Press.
• Bell, D. (1960) The End of Ideology, Glencoe: Free Press.
• Butler, E. (1996) Hayek, (çev. Y. Ziya Çelikkaya), Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu Yayını.
• Calderon, H. vd. (1982) Friedman Modeli Kıskacında Şili, (çev. Neşe Ümit), İstanbul: Belge Yayınları.
• Demir, G. (1994) Devlet Ekonomi İlişkisinde Dönüşüm, İstanbul: Beta Basım Yayın.
• Erdoğan, M. (1993) Liberal Toplum Liberal Siyaset, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Friedman, M. (1981) Free to Choose, New York: Avon Publishers.
• Friedman, M. (1988) Kapitalizm ve Özgürlük, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Friedman, M. (1987) The Essence of Friedman, (ed. by Kurt R. Leube), California: Hoover Institution Press,.
• Galbraith, J. K. (2004) İktisat Tarihi, (çev.Müfit Günay), Ankara: Dost Yayınevi.
• Gray, J. (1989) “The Revival Of Classical Liberalism”, in Liberalism, Strattford: Open University Press, 37-42.
• Guerin, B. (1991) Neo-Klasik İktisat, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hayek, F. A. von. (1973) Law, Legislation and Liberty, vol. I: Rules and Order, London: Routledge Classics.
• Hayek, F. A. von (1978) The Constitution of Liberty, Chicago: University of Chicago Press.
• Hayek, F. A. von. (1984) The Essence of Hayek, (eds. by C. Nishiyama and K.R. Leube), California: Hoover Institution Press.
• Hayek, F. A. von. (1995a) Kölelik Yolu, Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu Yayını.
• Hayek, F. A. von (1995b) Kanun, Yasama Faaliyeti ve Özgürlük Cilt I; Kurallar ve Düzen, (çev. Atilla Yayla), Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hayek, F. A. von. (1996) Kanun, Yasama Faaliyeti ve Özgürlük Cilt II; Sosyal Adalet Serabı, (çev. Mustafa Erdoğan), Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hayek, F. A. von. (1997) Kanun, Yasama Faaliyeti ve Özgürlük Cilt III; Özgür Bir Toplumun Siyasi Düzeni, (çev. Mehmet Öz), Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hayek, F. A. von. (2001) The Road to Serfdom, London: Routledge Classics.
• Hayek, F. A. von (2009), “Liberalizm”, Liberal Düşünce, cilt: 14(55): 197-224.
• Heywood, A. (2012) Siyasetin Temel Kavramları, (çev. Hayrettin Özler), Ankara: Adres Yayınları.
• Gamble, A. (1994) “Özgürlüğün Ekonomi Politiği”, Mürekkep, sayı 1, Haziran, 44-56.
• Kalmbch, P. (1987) “Daha Çok Özel Teşebbüs, Daha Az Devlet: Yeni Muhafazakâr Saldırı”, içinde Alpaslan Işıklı (der.), Bir Başka İktisat, 15-72.
• Kazgan, G. (1997) İktisadi Düşünce veya Politik İktisadın Evrimi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Madenci, H. C. (2009) İktisadî Hesaplama Tartışması ve Hayek, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Mises, L. von (1962) Socialism: An Economic and Sociological Analysis, New Haven: Yale University Press.