Türkiye’nin Enerji Güvenliğinde Yenilenebilir Enerji Etkisinin Politik Ekonomi Perspektifi

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 2, 129 - 150, 26.10.2017

Senem K. Dışkaya

https://doi.org/10.14782/sbd.2017.69

Cited By: 3

Öz

Enerji güvenliği enerjinin uygun fiyatlarla, güvenilir ve çevreye zararsız şekilde sürekli elde edilmesine dayanmaktadır. Çevresel felaketlerin toprak, hava ve su yoluyla diğer ülkelere hızla ulaşması enerji güvenliğinin çevresel ve sosyal boyutunu giderek daha önemli kılmaktadır. Bu bağlamda yenilenebilir enerjiye geçiş fosil ya da nükleer enerji kaynaklı dışa bağımlılık ile çevresel tehlikeleri azaltmakta, yeni endüstrilerle istihdamı arttırarak ekonomik büyümeyi desteklemektedir. Yenilenebilir enerjiyle enerji güvenliklerini arttıran ülkeler bulunmaktadır. Bu çalışmada sosyal inşacı yaklaşımın enerji güvenliği sorununun nedenlerini gösterme ve enerji politikalarını şekillendirmedeki rolü enerjide yüksek oranda dışa bağımlı olan Türkiye örneği ile araştırılmaktadır. Analitik eklektizm enerji güvenliği literatürüne bütüncül bir yaklaşımla bakılmasını sağlayarak sosyal inşacı yaklaşımın literatüre katkısını göstermektedir. Bu doğrultuda Türkiye’nin enerji güvenliğinde etkili olan yapılar sosyal inşacı modelle analiz edilerek fosil enerji bağımlılığının yapısal nedenleri ile yenilenebilir enerjiyle enerji güvenliğini arttırma potansiyeli gösterilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Enerji, Enerji Güvenliği, Yenilenebilir Enerji, Politik Ekonomi, Sosyal İnşacı Analiz, Türkiye

Kaynakça

• Aalto, P., D. Dusseault, M. Kennedy, M. Kivinen (2014) ‘Towards a Social Structurationist Approach to Global Energy Politics: Russia’s Energy Relations in the East and West’, Journal of International Relations and Development, Volume 17, No. 1, 1-29.
• Adler, E. (1997) ‘Seizing the Middle Ground: Constructivism in World Politics’, European Journal of International Relations. Vol. 3, No. 3, 319-363.
• Adler, E. (2012) ‘Constructivism in International Relations: Sources, Contributions, and Debates’, içinde W. Carlsnaes, T. Risse ve B. A. Simmons (der.), Handbook of International Relations, London: Sage Publications Ltd, 112-144.
• Adomeit, H. (2016) ‘Germany, the EU, and Russia: The Conflict over Nord Stream 2’, Centre for European Studies Policy Brief.
• Andreasson, S. (2015) ‘British and US Strategies In the Competition for Energy Resources in Sub-Saharan Africa’, içinde S. Scholvin (der.), A New Scramble for Africa: The Rush for Energy Resources in Sub- Saharan Africa, Farnham: Ashgate Publishing, 13-31.
• Altuntaşoğlu, Z.T. (2011) Türkiye’de Rüzgâr Enerjisi, Mevcut Durum, Sorunlar’, Mühendis ve Makina, Cilt: 52, Sayı: 617, 56-63.
• Appunn, K. (2017) ‘Germany’s Greenhouse Emissions and Climate Targets’, 01.02.2017, https://www. cleanenergywire.org/factsheets/germanys-greenhouse-gas-emissions-and-climate-targets, Erişim Tarihi. 31.07.2017
• Ar, F. (2008) ‘Biyoyakıtlar Tehdit mi, Fırsat mı?’, Mühendis ve Makine, Cilt: 49, Sayı: 581, 3-9.
• Ar, F. (2016) Ülkemizde Biyokütle ve Biyoyakıt Sektörü’, Türkiye’nin Enerji Görünümü, Yayın No: MMO/659, TMMOB, Ankara.
• Balaam, D. N. ve M. Veseth (2001) Introduction to International Political Economy, New Jersey: Prentice- Hall.
• Bayrakçı, H., C. K. Delikanlı (2007) ‘Türkiye’de Rüzgâr Enerjisi ve Potansiyel Belirleme Çalışmaları, Mühendis ve Makine, Cilt. 48, Sayı. 569, 78-80.
• Belyi, A. (2003), ‘New Dimensions of Energy Security of the Enlarging EU and Their Impact on Relations with Russia’, European Integration, Vol. XXV, No. 4, December, 351-369.
• Belyi, A. (2014), ‘International Energy Governance: Weaknesses of Multilateralism’, International Studies Perspectives, Volume 15, Issue 3, 313-328.
• Belyi, A. ‘Energy Security in International Theories’, http://www.hse.ru/data/339/636/1233/ ReaderforLecturesOnEnergySecurity.doc, Erişim Tarihi. 16.04.2017
• Berke, M. Ö. (2014) ‘Türkiye’nin Yenilenebilir Gücü’, WWF-Türkiye.
• Bertani, R. (2015) ‘Geothermal Power Generation in the World 2010-2014 Update Report’, Proceedings World Geothermal Congress 2015, Melbourne, Australia.
• BOTAŞ (2015) Sektör Raporu, http://www.botas.gov.tr/docs/raporlar/tur/sektorap_2015.pdf, Erişim Tarihi. 02.07.2016
• Burchill, Scott, A. Linklater, R. Devetak, J. Donnelly, M. Paterson, C. Reus-Smit ve J. True. (2005) Theories of International Relations, Hampshire: Palgrave Macmillan.
• Buzan, B., O. Waever ve J. de Wilde (1998) Security: A New Framework for Analysis, London: Lynne Rienner Publishers.
• Buzan B. ve O. Waever (2009) ‘Macrosecuritisation and Security Constellations: Reconsidering Scale in Securitisation Theory’, Review of International Studies, Volume 35, Issue 02, 253-276.
• Chernoff, F. (2007) Theory and Metatheory in International Relations: Concepts and Contending Accounts, New York: Palgrave Macmillan.
• Cherp, Aleh ve J. Jewell (2014) ‘The Concept of Energy Security: Beyond the Four As’, Energy Policy, Volume 75, 415-421.
• Cherp, A., A. Adenikinju, A. Goldthau, F. Hernandez, L. Hughes, J. Jansen, J. Jewell, M. Olshanskaya, R. Soares de Oliveira, B. Sovacool, S. Vakulenko (2012) ‘Energy and Security’, içinde Global Energy Assessment: Toward a Sustainable Future, Cambridge: Cambridge University Press, 325-384.
• Cirdei, I. A. (2014) ‘National Security and Collective Security from the Perspective of Ensuring Energy Security’, Revista Academiei Fortelor Terestre, Vol. 19, Issue 2, 145-151.
• Ciută, F. (2010) ‘Conceptual Notes on Energy Security: Total or Banal Security’, Security Dialogue, Vol. 41, Issue. 2, 123-144.
• Çevre ve Orman Bakanlığı (1998) Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Kyoto Protokolü. Çevre ve Orman Bakanlığı (2004) Türkiye Çevre Atlası, Ankara.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2016) Türkiye İklim Değişikliği 6. Bildirimi.
• Danish Energy Agency, ‘Danish Energy Policy 1970-2010’, https://pire.soe.ucsc.edu/sites/default/files/ DK%20Energy%20policy.pdf, Erişim Tarihi. 02.05.2015
• Danish Energy Agency, ‘The Danish Energy Model’, https://ens.dk/sites/ens.dk/files/Globalcooperation/ the_danish_energy_model.pdf, 31.07.2017
• Dannreuther, R. (2010) ‘International Relations Theories: Energy, Minerals and Conflict’, Polinares Working Paper, No. 8.
• Dışişleri Bakanlığı, ‘Türkiye’nin Enerji Profili ve Stratejisi’, http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-enerjistratejisi. tr.mfa, ErişimTarihi. 03.01.2016
• Dışkaya, S. K. (2016) ‘Türkiye’nin Enerji Güvenliğinin Politik Ekonomi Yönünden Analizi’, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğan H. ve N. Yılankırkan (2015) ‘Türkiye’nin Enerji Verimliliği Potansiyeli ve Projeksiyonu’ , Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, 375-383.
• Dyer, H., M. J. Trombetta. (2013) ‘The Concept of Energy Security: Broadening, Deepening, Transforming’, içinde Hugh Dyer, Maria Julia Trombetta (der.), International Handbook of Energy Security, UK: Edward Elgar Publishing Limited, 3-16.
• EIA Beta, https://www.eia.gov/beta/international/analysis.cfm?iso=TUR, Erişim Tarihi. 07.03.2017 EIA International Energy Outlook 2016, https://www.eia.gov/outlooks/ieo/electricity.php, Erişim Tarihi. 27.07.2017
• EPDK (Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu) (2011) Stratejik Plan (2011-2015), Ankara.
• Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü (2017) ‘2016 Yılı Bor Sektörü Raporu’, Mayıs 2017
• ETKB (2014) 2015-2019 Stratejik Planı, Ankara .
• ETKB (2016a) ‘Enerji Verimliliği’, http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Enerji-Verimliligi, Erişim Tarihi. 23.12.2016
• ETKB (2017a) ‘Güneş’, http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Gunes, Erişim Tarihi. 12.03.2017
• ETKB (2017b) ‘Hidrolik’, http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Hidrolik, Erişim Tarihi. 11.03.2017
• ETKB (2017c) ‘Jeotermal’, http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Jeotermal, Erişim Tarihi. 11.03.2017
• ETKB (2016b) Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu, 2015 Kömür (Linyit) Sektör Raporu, Mayıs 2016
• ETKB (2016c) ‘Nükleer Enerji’, http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Nukleer-Enerji, Erişim Tarihi. 27.12.2016
• ETKB (2017d) ‘Rüzgâr’, http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Ruzgar, Erişim Tarihi. 12.03.2017 ETKB (2017) Yenilenebilir Enerji Müdürlüğü, ‘Mevzuat’, http://www.eie.gov.tr/yenilenebilir/y_mevzuat. aspx, Erişim Tarihi. 14.01.2017
• Ferman, G. (2014) ‘What’s Strategic about Energy? De-simplifying Energy Security’, içinde Espen Moe ve Paul Midford (der.). The Political Economy of Renewable Energy and Energy Security, UK: Palgrave Macmillan Publishers Limited, 21-45.
• Flaherty, Chris, W. L. Filho (2013) ‘Energy Security as a Subset of National Security’, Global Energy Policy and Security, Lecture Notes in Energy. Volume 16, Springer-Verlag London.
• Frondel, M., N. Ritter, C. M. Schmidt, C. Vance (2009) ‘Economic Impacts from the Promotion of Renewable Energy Technologies - The German Experience, Ruhr Economic Papers, No. 156.
• Hancock, K. J. ve V. Vivoda (2014) ‘International Political Economy: A Field Born of the OPEC Crisis Return to Its Energy Roots’, Energy Research and Social Science, Volume 1, March, 206-216.
• Harriman, D. (2009) ‘Energy is what States make of it: Exploring New Aspects in the Eu-Russian Energy Relations from a Constructivist Perspective’, Lund University.
• Hinnebusch, R. (2003) The International Politics of the Middle East, Manchester: Manchester University Press.
• Hoff, S. (2016) ‘Germany’s Renewables Electricity Generation Grows in 2015, but Coal still Dominant’, EIA, https://www.eia.gov/todayinenergy/detail.php?id=26372, Erişim Tarihi. 08.10.2016
• IICEC (2014) 5th Uluslararası Enerji Forumu, ‘Küresel Enerji Yatırımları: Zorluklar ve Fırsatlar’.
• İBB (2012) ‘Türkiye’nin ilk Hidrojen Yakıt Dolum İstasyonu İstanbul’da Kuruldu’, http://www.ibb.gov.tr/ tr-TR/Pages/Haber.aspx?NewsID=20783#.VN_HK-asWSo, Erişim Tarihi. 18.02.2015
• IEA (2014) Energy Supply Security, Emergency Response of IEA Countries 2014, https://www.iea.org/ publications/freepublications/publication/ENERGYSUPPLYSECURITY2014.pdf, Erişim Tarihi. 02.03.2017
• Intharak, N., J. H. Julay, S. Nakanishi, T. Matsumoto, E.J. Mat Sahid, A. G. Ormeno Aquino, A. A. Aponte (2007). ‘A Quest for Energy Security in the 21th century. Resources and Constraints’, Asia Pacific Energy Research Centre, 1-100.
• IRENA 2017 ‘Renewable Energy and Jobs’, Annual Review 2017.
• Johansson, B. (2013) ‘A Broadened Typology on Energy and Security’, Energy, Vol. 53, 199-205.
• Jorgenson, A. K. (2010) ‘World-Economic Integration, Supply Depots, and Environmental Degradation:
• A Study of Ecologically Unequal Exchange, Foreign Investment Dependence, and Deforestation in Less Developed Countries’, Critical Sociology, Vol. 36, No. 3, 453-477.
• Kalkınma Bakanlığı (2013) ‘Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018’, Ankara 2013
• Kalkınma Bakanlığı (2014a) ‘Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 Enerji Güvenliği ve Verimliliği Özel İhtisas Komisyonu Raporu’, Ankara 2014.
• Kalkınma Bakanlığı (2014b) ‘Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 Sürdürülebilir Orman Yönetimi Özel İhtisas Komisyonu Raporu’, Ankara 2014.
• Kaul, I. (2011) ‘Coming into Reach: Energy Security for all’, içinde Energy Security: Managing Risks, Balancing Concerns and Developing Frameworks, 5th TERI-KAS International Energy Dialogue, KAS Publication Series, No. 32, New Delhi, 33-41.
• Kaya, N. Ç., F. Turan, Z. B. Kop, B. Özer (2014) ‘Türkiye’de Hidroelektrik Sektöründe Paydaş Analizi’, WWFTürkiye.
• Khan, F., M. Minio-Paluello, S. Shoraka, E. Hughes, A. Galkina, J. Marriott, J. Trowell, S. Legge, M. Roberts, T. Hawkes ve A. Ma’anit (2015) ‘Energy Beyond Neoliberalism’, Soundings: A Journal of Politics and Culture, Issue 59, Spring, 96-114.
• Klare, M. T. (2001) Resource Wars: The New Lanscape of Global Conflict With a New Introduction by the Author, New York: Henry Holt and Company.
• Kruyt, Bert, D. P. Van Vuuren, H. J. M. de Vries, H. Groenenberg (2009) ‘Indicators for Energy Security’, Energy Policy, Volume 37, Issue 6, 2166-2181.
• Kurtuluş, G., F. Ö. Tabakoğlu, İ. E. Türe (2006) ‘Türkiye’de Hidrojen Enerjisi Çalışmaları ve Unido-Ichet’, Türkiye 10. Enerji Kongresi.
• Lazard (2016) ‘Lazard’s Levelized Cost of Energy Analysis – Version 10.0
• Li, X. (2012) ‘Green Evidence for Energy Security Transformation in China: Reconceptualization of Energy Security and Its Implication to China’s Renewable Energy Policy Change’, Paper Presented on Berlin Conference on the Human Dimensions of Global Environmental Change-Evidence for Sustainable Development, 1-29.
• Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, ‘Jeotermal Enerji Araştırmaları’, http://www.mta.gov.tr/v3.0/ arastirmalar/jeotermal-enerji-arastirmalari, Erişim Tarihi. 02.03.2017
• Mielke, E., L. Diaz Anadon ve V. Narayanamurti (2010) ‘Water Consumption of Energy Resource Extraction, Processing, and Conversion’. Harvard Kennedy School Belfer Center for Science and International Affairs, Energy Technology Innovation Policy Discussion Paper Series No. 2010-15, October, 1-48.
• Moe, E. (2014) ‘Introduction’, içinde E. Moe ve P. Midford (der.), The Political Economy of Renewable Energy and Energy Security, Hampshire: Palgrave Macmillan Publishers Limited, 1-18.
• Nazemroaya, M. D. (2015) ‘The Middle East Energy War Heats Up: Israeli-Turkish Normalization, Turkey’s Military Base in Qatar’, http://www.globalresearch.ca/the-middle-east-energy-war-heats-up-israeliturkish- normalization-turkeys-military-base-in-qatar/5499394, Erişim Tarihi. 02.03.2016
• Newell, R. (2011) ‘Shale Gas and the Outlook for U.S. Natural Gas Markets and Global Gas Resources’, EIA, Paris, http://www.eia.gov/pressroom/presentations/newell_06212011.pdf, Erişim Tarihi, 02.10.2014 Öktem, U. A., A. Aksoy (2014) Türkiye’nin Su Riskleri Raporu, WWF-Türkiye .
• Özcan, M, S. Öztürk, M. Yıldırım (2011) ‘Türkiye’nin Farklı Kaynak Tiplerine Göre Biyogaz Potansiyellerinin Belirlenmesi’, IV. Enerji Verimliliği ve Kalitesi Sempozyumu, 12-13 Mayıs 2011.
• Planétescope, ‘Emissions de CO2 en Europe’, http://www.planetoscope.com/atmosphere/626-emissions-deco2- en-europe.html, Erişim Tarihi. 17.03.2015
• Prabhakar, W. L. S. (2015) ‘Climate Change and National Security: Issues, Linkages and the Indian Context’, içinde Energy Security Challenges: Non Traditional Security Planning in India, Centre for Strategic Studies, 28-34.
• Podobnik, B (2002) ‘Global Energy Inequalities: Exploring the Long-term Implications’, Journal of World- Systems Research, Volume 8, Issue 2 (Spring), 252-274.
• Rifkin, J. (2014) Üçüncü Sanayi Devrimi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Runyon, J. (2017) ‘Germans Get Almost One-Third of Electricity from Renewables in 2016’, http://www. renewableenergyworld.com/articles/2017/01/germans-get-almost-one-third-of-electricity-fromrenewables- in-2016.html, Erişim Tarihi. 27.07.2017
• Sağlam, M, T. S. Uyar ‘Dalga Enerjisi ve Türkiye’nin Dalga Enerjisi Teknik Potansiyeli’, http://www.emo.org. tr/ekler/20bb2d9a50d5ac1_ek.pdf, Erişim Tarihi. 07.02.2014
• Sheer, H. (2005) The Solar Economy Renewable Energy for Sustainable Future, UK: Earthscan. Sovacool, B., K., M. A. Brown (2010) ‘Competing Dimensions of Energy Security: An International Perspective’, Annual Review of Environment and Resources, Vol. 35, 21 November, 77-108.
• Sönmez, F. (2016) ‘Dünya Devlerinin Gözü Türkiye’nin 3. Nükleer Santralinde’, http://enerjienstitusu. com/2016/03/16/dunya-devlerinin-gozu-turkiyenin-3-nukleer-santralinde/, Erişim Tarihi. 18.04.2016 Sönmezoğlu, F. (2005) Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Stefanova, A., D. Popov (2013) ‘Black Clouds Looming How Turkey’s Coal Spree is Threatening Local Economies on the Black Sea’, Greenpeace Bankwatch Report.
• Strange, S. (1994) States and Markets, London ve New York: Continuum.
• Suresh R. R. (2010) Economy and Society: Evolution of Capitalism, London: Sage Publications Ltd.
• Sussman, E. (2008) ‘The Energy Charter Treaty’s Investor Protection Provisions: Potential To Foster Solutions To Global Warming And Promote Sustainable Development’. ILSA Journal of International & Comparative Law, Spring, Vol. 14, Issue 2, 391-404.
• Şahin, Ü. (2014) ‘Türkiye’nin İklim Politikalarında Aktör Haritası’, İstanbul Politikaları Merkezi.
• Şimşek, C. (2014) ‘Türk Mühendis Dalgalardan Elektrik Üretti’, http://enerjienstitusu.com/2014/04/08/turkmuhendis- dalgalardan-elektrik-uretti/, Erişim Tarihi. 27.04.2014
• TBMM (2013) Onuncu Kalkınma Planının (2014-2018) TBMM Başkanlığına Sunulduğuna Dair Başbakanlık Tezkeresi ile Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu (3/1328), Yasama Dönemi: 24, Yasama Yılı: 3, Sıra Sayısı:476, Haziran.
• Taşkıran, I. (2010) Orman Biyokütlesi ve Biyoenerji Çalıştayı, İklim Değişikliği ve Biyoenerji Çalışma Grubu Müzakere Belgeleri: 1, Ankara, 8 Mart.
• Teke, O. (2013) ‘Dünyada ve Türkiye’de Yenilenebilir Enerji AR-GE Stratejilerinin Değerlendirilmesi’, Mühendis ve Makina, cilt 54, sayı 640, 54-62.
• TEMA (2014) Termik Santral Etkileri Uzman Raporu: Konya Kapalı Havzası (Konya-Karaman Bölgesi), İstanbul.
• Tozar, B., E. Güzel (2011) ‘Enerji Lojistiği Perspektifinde Hazar Petrollerinin Türk Boğazlarına Etkileri’, Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, Cilt:3, Sayı:2, 1-14.
• Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) http://www.teias.gov.tr/, 15.09.2016
• Türkiye Petrolleri (TP) (2016) Ham Petrol ve Doğal Gaz Raporu, Mayıs 2016
• Union of Concerned Scientists, ‘Benefits of Renewable Energy Use’, http://www.ucsusa.org/clean_energy/ our-energy-choices/renewable-energy/public-benefits-of-renewable.html#references, Erişim Tarihi. 02.04.2014
• UN (1992) ‘Report of the United Nations Conference on Environment and Development’, Rio de Janeiro, 3-14 June, http://www.un.org/documents/ga/conf151/aconf15126-1annex1.htm, Erişim Tarihi. 08.04.2014
• Wallerstein, I. (1974) ‘The Rise and Future Demise of the World Capitalist System: Concepts for Comparative Analysis’, Comparative Studies in Society and History, Vol. 16, No. 4, September: 387-415.
• Wendt, A. (1992) ‘Anarchy is what States Make of it: The Social Construction of Power Politics’, International Organization, Vol. 46, No. 2, 391-425.
• Wendt, A. (2003) Social Theory of International Politics, Cambridge: Cambridge University Press. Winzer, C. (2012) ‘Conceptualizing Energy Security’, Energy Policy 46, 36-48.
• Yaşgül, Y. S., B. Güriş, B. Y. Tiftikçigil (2017) ‘Are Shocks to Energy Consumption per capita in Turkey Permanent or Temporary?’, içinde B. Christiansen, F. Kasarcı (der.), Corporate Espionage Geopolitics and Diplomacy Issues in International Business, USA:IGI Global, 248-259.
• Yergin, D. (2006) ‘Ensuring Energy Security’, Foreign Affairs, Vol. 85, No. 2, 69-82.