Geometrik Morfometri

Yıl 2017, Cilt: 11 Sayı: 17, 1 - 7, 01.11.2017

Ahmet İhsan Aytek

Öz

Geometrik morfometri, son yıllarda Paleoantropoloji ve arkeoloji çalışmalarında önemli bir yer tutmaya başladı2 . Yeni keşifler bu yöntem ile değerlendirilirken, eski keşifler de bu yöntem ile tekrar değerlendirilmeye başlandı. Geleneksel morfometri yöntemi; noktaların arasındaki mesafe, açılar ve oranlar ile elde edilen uzunluk, derinlik, genişlik gibi ölçülere dayanmaktadır. Ancak bu ölçüler şekil hakkında tüm bilgiyi ortaya çıkarmaz. Bu eksiklik de Geometrik Morfometri yönteminin doğmasına neden oldu. Bu yeni yöntem; landmarkların oluşturduğu Kartezyen koordinatlarından alınan tüm geometrik bilginin analizi olarak tanımlanabilir. Bu landmarklar, örneklemde bulunan tüm örneklerde aynı şekilde bulunan anatomik noktalardır. Geleneksel morfometri ile karşılaştırıldığında, geometrik morfometrinin birçok avantaja sahip olduğu görülür ki bunların en önemlisi daha fazla bilgiyi açığa çıkarmasıdır. Bu daha fazla bilgi de daha iyi sonuçlar ve daha iyi görüntüleme anlamına gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Geometrik Morfometri, Landmark, Şekil, Ebat, Form

Geometric Morhpometrics

Öz

Geometric morphometry has started to play an important role in paleoanthropology and archaeology. Almost all new discoveries are examined with this method, and also old material is re-examined in the light of this method. Traditional morphometry studies are based on measurement of lengths, depths and widths of structures, distances between landmarks, angles or ratios. These measurements do not yield all information about shape and therefore a new method has started to be used, Geometric Morphometrics. This new method can be described as: the analysis of all geometric information of the data which are derived from Cartesian coordinates of landmarks. Landmarks are the discrete anatomical points which can be repeatedly found in all studied materials. If these two methods are compared, geometric morphometry applications show some advantages against traditional morphometry and provides more complete information. This more complete information provides better results but also a better visualization possibility in geometric morphometry.

Anahtar Kelimeler

Geometric Morhpometrics, Landmark, Shape, Size, Form

Kaynakça

• Aytek 2016: Aytek, A. İ., Antik Anadolu Toplumlarının Geometrik Morfometrik Karşılaştırılmaları, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Paleoantropoloji Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2016.
• Aytek-Harvati 2016: Aytek, A. İ. - Harvati, K., “The Human Fossil Record from Turkey”, Paleoanthropology of the Balkans and Anatolia: Human Evolution and its Context, Ed. K. Harvati - M. Roksandic, Dortrecht, 2016, 79-91.
• Aytekin vd. 2007: Aytekin, M. A., Terzo, M., Rasmont, P., Çağatay, N., “Landmark based geometric morphometric analysis of wing shape in Sibiricobombus Vogt (Hymenoptera: Apidae: Bombus Latreille)”, Annales de la Société entomologique de France (N.S.): International Journal of Entomology 43.1, 2007, 95-102.
• Barutçu 2012: Barutçu, S., Geometrik Morfometri Yöntemi ile Cinsiyet Belirleme Üzerine Bir Örnek, İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2012.
• Bernal 2007: Bernal, V., “Size and shape analysis of human molars: Comparing traditional and geometric morphometric techniques”, HOMO-Journal of Comparative Human Biology 58, 2007, 279–296.
• Bookstein 1991: Bookstein, F.L., Morphometric Tools for Landmark Data, Cambridge, 1991.
• Brande-Saragusti 1996: Brande, S., Saragusti, I., “A Morphometric Model and Landmark Analysis of Acheulian hand Axes from Northern Israel”, Advances in Morphometrics 284, 1996, 423-435.
• Cardillo 2010: Cardillo, M., “Some Applications of Geometric Morphometrics to Archaeology”, Morphometric to Nonmorphometricians, Ed. A. M. T. Elewa, Heidelberg, 2010, 325-341.
• Chacon vd. 2016: Chacon, M. G., Detroit, F., Coudenneau, A., Moncel, M-H., “Morphometric Assessment of Convergent Tool Technoology and Function during the Early Middle Paleolithic: The Case Payre, France”, PLoS ONE 11.5, 2016, 1-20.
• Corrucini 1987: Corrucini, R. S., “Shape in Morphometrics: Comparative Analyses”, American Journal of Physical Anthropology 73, 1987, 289-303.
• Gürbüz vd. 2017a: Gürbüz, İ., Aytek, A. İ., Demiraslan, Y., Onar, V., Özgel, Ö., “Erkek kurt (Canis lupus) ve Alman Çoban Köpeği (lupus familiaris) Kafataslarının Geometrik Morfometrik Analizi”, 1. Uluslararası Türkiye Veteriner Anatomi Kongresi & 10. Ulusal Veteriner Anatomi Kongresi, 13-16 Eylül 2017, Afyon, Türkiye.
• Gürbüz vd. 2017b: Gürbüz, İ., Demiraslan, Y., Aytek, A. İ., Onar, V., Özgel, Ö., “Erkek kurt (Canis lupus) ve Alman Çoban Köpeği (lupus familiaris) Mandibulalarının Geometrik Morfometrik Analizi”, 1. Uluslararası Türkiye Veteriner Anatomi Kongresi & 10. Ulusal Veteriner Anatomi Kongresi, 13-16 Eylül 2017, Afyon, Türkiye.
• Ledoux-Boudadi-Maligne 2015: Ledoux, L., Boudadi Maligne, M., “The contribution of geometric morphometric analysis to prehistoric ichnology: the example of large canid tracks and their implication for the debate concerning wolf domestication”, Journal of Archaeological Science 61, 2015, 25- 35.
• Mitteroecker-Gunz 2009: Mitteroecker, P., Gunz, P., “Advances in Geometric Morphometrics”, Evolutionary Biology 36, 2009, 235–247.
• O’Higgins 2000: O‘Higgins, P., “The study of morphological variation in the hominid fossil record: biology, landmarks and geometry”, Journal of Anatomy 197, 2000, 103-120.
• Önel 2010: Önel, A., Elazığ ve Malatya İlleri Yabani Tavşan (Lepus europaeus Pallas, 1778) Populasyonlarının Geometrik Morfometrik Yöntemler Kullanılarak Karşılaştırılması, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Elazığ, 2010.
• Özden 2008: Özden, B., İran Küçük Bal Arısı (Apis florea Fabricus) Populasyonlarında Geometrik Morfometrik Analizi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak, 2008.
• Özenirler 2010: Özenirler, Ç., Türkiye Bombus (Hymenoptera: Apidae, Bombus latreille) Türleri Sistematiğinde Geometrik Morfometrik Yöntemlerin Kullanılması, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2010.
• Özer vd. 2009: Özer, İ., Sağır, M., Kandemir, İ., Güleç, E., “Osmanlı Dönemi Kafataslarının Geometrik Morfometrik Analizi”, 25. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 2009, 57-68.
• Özkan Koca 2012: Özkan Koca, A., Ortadoğu’da Yayılış Gösteren Apis mellifera L. (Hymenoptere: Apidae) Alttürlerinin Geometrik Morfometri Yöntemleriyle Analizi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2012.
• Özkan Koca-Kandemir 2011: Özkan Koca, A., Kandemir, İ., “Comparison of two morphometric methods for discriminating honey bee (Apis mellifera L.) populations in Turkey”, Turkish Journal of Zoology 37, 2011, 205-210.
• Rohlf-Marcus 1993: Rohlf, F. J. ve Marcus, L. F., “A Revolution in Morphometrics”, Trends in Ecology and Evolution 8.4, 1993, 129-132.
• Slice 2007: Slice, D. E., “Geometric Morphometrics”, Annual Review Anthropol 36, 2007, 261-281.
• Şahiner 2007: Şahiner, Y., Erkek ve Bayanlarda Kafatası Kemiğinden Geometrik Morfometri Metoduyla Cinsiyet Tayini, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2007.
• Turan 2011: Turan, H., Trakya Bölgesi Balarısında (Apis mellifera L.) Geometrik Morfometrik Çalışmalar, Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ, 2011.
• Turan Özdemir vd. 2010: Turan Özdemir, S., Ercan, İ., Özkaya, G., Cankur, N. S., Erdal, Y. S., “Geometric Morphometric Study and Cluster Analysis of Late Byzantine and Modern Human Crania”, Collegium Antropologicum 34.2, 2010, 493–499.
• Ulhass 2007: Ulhaas, L., “Computer-Based Reconstruction: Technical Aspects”, Handbook of Paleoanthrolopogy, Ed. W. Henke - I. Tattersall, Heidelberg, 2007, 787-814.
• Yalçın-Kaya 2009: Yalçın, H., Kaya, M. A., “Anadolu Yaban Koyunu ve Akkaraman Koyununun Kafa Kemikleri Üzerinde Karşılaştırmalı Geometrik Morfometri”, Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi 4.2, 2009, 105-116.
• Yalçın Kaya vd. 2010: Yalçın, H., Kaya, M. A., Arslan, A., “Comparative Geometrical Morphometries on the Mandibles of Anatolian Wild Sheep (Ovis gmelini anatolica) and Akkaraman Sheep (Ovis aries)”, Kafkas Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi 16.1, 2010, 55-61.
• Zelditch 2004: Zelditch, M. L., Swiderski, D. L., Sheets, H. D., Fink, W.L., Geometric Morphometrics For Biologists: A Primer, Cambridge (Massachusetts), 2004.