12 EYLÜL ASKERİ DARBESİ'NİN TÜRK SİNEMASINA YANSIMASI: BEYNELMİLEL FİLMİNİN GÖSTERGEBİLİMSEL ANALİZİ

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 19 - 28, 30.03.2018

Osman Bozdemir

Öz

             Türkiye'de cumhuriyetin ilanıyla
birlikte yaşanan pek çok değişim Türk sinemasının temel konuları arasında yer
almıştır. Bu konuların başında da Türkiye'de meydana gelen askeri müdahaleler
bulunmaktadır. Özellikle, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Orgeneral Kenan Evren komutasında
gerçekleşen 12 Eylül Müdahalesi Türk sinemasında önemli bir yer edinmiştir.
Türkiye'de askeri vesayetin hakim olduğu yıllarda12 Eylül Müdahalesi'ni eleştiren
filmlerin sayısı son derece sınırlı kalmıştır. Bu dönemde 12 Eylül Müdahalesi'ni
konu alan filmlerin müdahaleyi eleştirmekten uzak olduğu görülmektedir. Buna karşın,
2000'li yıllardan itibaren Türkiye'de askeri vesayetin etkisini azaltmasıyla,
Türk Sineması'ndaki 12 Eylül Dönemi'ne yönelik söylemlerin de son derece
sertleştiği ve müdahalenin Türk Sineması'nda ağır eleştiriler aldığı
görülmüştür. Özellikle bu filmler içerisinde Sırrı Süreyya Önder'in yönetmenliğini
yaptığı 2006 yapımı Beynelmilel filmi 12 Eylül Müdahalesi'ni en çok eleştiren
filmlerden biri olmuştur. 

             Bu çalışmada, Beynelmilel filmi
özelinde Türk Sineması'nda 12 Eylül Müdahalesi'nin 2000'li yıllarda nasıl ele
alındığı incelenmiştir. Bu açıdan, film göstergebilimsel olarak analiz
edilmiştir. Çalışmada ünlü Fransız göstergebilimci Roland Barthes'ın
göstergebilimsel analiz yöntemi kullanılacaktır. Elde edilen bulgular ışığında,
Türk Sineması'nda 12 Eylül Dönemi'nin ne şekilde yansıtıldığı ortaya konmaya
çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Müdahale, Göstergebilim, Sinema

Kaynakça

• Akman, E., Jamankulova, R., & Ayhan, N. (2014). Emergence and reprasentaiton of idendity through cinema in Kyrgyzstan after collapse of Soviet Union. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4). 77-86.
• Aziz, A. (2007). Siyasal iletişim. Nobel Yayın Dağıtım, 2.Basım, Ankara.
• Barthes, R. (2016). Göstergebilimsel Serüven, Çev. Mehmet Rifat-Sema Rifat, 8.Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Çakı, C., & Denli, K. (2017). Türk Sinemasında Nazizm ve Komünizm İdeolojilerinin Karşılaştırmalı İncelenmesi: Birleşen Gönüller Filminin İkonografik Analizi. The 1st Eurasian Conference on Language And Social Sciences .
• Çakı, C., & Macun, Ş. (2017). Halkla İlişkilerde Kamuyu Bilgilendirme Modeli Bağlamında Türkiye’deki Bakanlıkların Sosyal Medya Kullanımları. 1st Eurasian Conference On Language And Social Sciences. Ankara. Çankaya, E. (2008). İktidar Bu Kapağın Altındadır. Gösteri Demokrasisinde Siyasal Reklamcılık, Boyut Yayın Grubu, İstanbul.
• Erdem, N. S. (2005). 12 Eylül'ün Yasama Organı Haki Meclis, Piramit Yayıncılık, Ankara.
• Erol, E. G. ve Çakı, C. (2017). 2000'li Yılların Türk Eğitim Sistemindeki Disiplin Mekanizmasının Hayat Bilgisi Dizisi Özelinde Eleştirisi: "Panzer Emin" Örneği, the 26th International Conference on Educational Sciences, Antalya.
• Erol, E. G. ve Çakı, C. (2017). 1970’li Yıllarda Türkiye’nin Vakıf Okullarındaki Eğitim Sisteminin Hababam Sınıfı Film Serileri Özelinde İncelemesi, 9. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi, Ordu.
• Geray, H. (2014). İletişim Alanından Örneklerle Toplumsal Araştırmalarda Nicel ve Nitel Yöntemlere Giriş. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Guiraud, P. (2016). Göstergebilim, Çev. Mehmet Yalçın, 3. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara.
• Güneş, S. S., & Baylan, D. Y. (2016). Değişen Toplumsal Yapının Film İçeriklerine Yansıması: Kibar Feyzo ve Recep İvedik Filmlerinin Greimas'ın Eyleyenler Örnekçesine Göre Çözümlenmesi. Global Media Journal: Turkish Edition, 6(12), Ss. 332-355.
• Kırkpınar, D. (2009). 12 Eylül Askeri Darbesi'nin gençliğin üzerindeki etkileri (Doctoral dissertation, DEÜ Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü).
• Kocabay, H. K. (2008). Tiyatroda Göstergebilim, Birinci Basım, E Yayınları, İstanbul.
• http://www.beyazperde.com/filmler/film-129731/ Erişim Tarihi: 24.11.2017.
• Öcal, B. (2009). 12 Eylül’den 28 Şubat’a Darbe Söylemlerindeki Değişimin Analizi. ETHOS, 1(1/4), 4.
• Sığırcı, İ. (2016), Göstergebilim Uygulamaları, Metinleri, Görselleri ve Olayları Okuma, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Rıfat, M. (2013). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü: Kavramlar, Yöntemler, Kuramcılar, Okullar Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Rifat, M., Rifat, S., Koş, A., & Tekgül, D. (2010). Göstergebilim, Dilbilim ve Çeviribilim Terimleri Sözlüğü, Sel Yayınları, İstanbul.
• Uğur, G. (2017). 12 Eylül Sineması ve Parçalanmış Kişilikler: Sen Türkülerini Söyle Filminin Travma Teorisi Çerçevesinde Analizi. SineFilozofi, 1(2).
• Tanyeri Mazıcı, E. ve Çakı, C. (2018). Adolf Hitler’in Korku Çekiciliği Bağlamında Kamu Spotu Reklamlarında Kullanımı. Erciyes İletişim Dergisi, 5 (3), 290-306.Yücel, M. S. (2005). Türkiye'nin Siyasal Partileri (1859-2005), Alfa Yayınları, İstanbul.
• Zorlu, Y., Çakı, C., & Karaca, M. (2017). Türk Sinemasında Nazizm İdeolojisi:“Kırımlı” Filmi Ve Göstergebilimsel Analizi. Sosyoloji Konferanslari, (56), 67.