Karayolu Peyzajı ve Manzara Yolları

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 54 - 65, 25.06.2018

Işık Sezen

https://doi.org/10.30785/mbud.356523

Cited By: 2

Öz

nsanların uzun süren karayolu ile yaptıkları yolculuklarının daha zevkli, daha huzur verici geçmesi, karayolu
çevresindeki manzaranın görsel kalitesinin yüksek olmasına bağlıdır. Karayolu çevresi manzarasını; peyzaj
karakteri, arazi şekli, bitki örtüsü, su varlığı ve kültürel özellikler önemli derecede etkilemektedir.
Bir karayolunun manzara yolu değerine sahip olabilmesi için; karayolu boyunca yolcuları etkileyen sürprizler
olmalıdır. Çeşitli jeolojik oluşumlara, kayalık alanlar ve uçurumlara, topoğrafyadaki ani değişimlere, geniş
ovalara, kanyonlara, kayalar arasından aşağıya doğru akan doğal şelalelere, renk etkisine sahip bitki örtüsüne,
kasvetli ormanlık alanlara, ayna etkisi yapan geniş su yüzeylerine, kırsal peyzaj manzaralarına, yol kıvrımlarına
eşlik eden dereler ve diğer ilgi çekici doğal güzelliklere rastlanmalıdır.
Bu çalışmada; karayolu peyzajı, manzara yolları, manzara yollarının planlama ilkeleri, karayolu peyzajı ve
manzara yolları üzerine yapılmış ulusal, uluslararası araştırmalar, başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere
dünyadaki önemli manzara yolları ele alınarak karayolu peyzajı ve manzara yollarının önemi vurgulanmıştır

_______________________________________________________

Highway Landscape and Scenic Roads

 Abstract

The fact that people spend more enjoyable and long time in travelling on highways depends on the degree of
visual quality of the scenery around the highway. Landscape characteristics, landforms, vegetation, water
surface and cultural characteristics affect the scenery around highway.
In order for a highway to carry the features of a scenic route, it should offer surprises that affect passengers
along it. It should be accompanied by various geological formations, rocky areas and cliffs, sudden changes in
the topography, wide plains, canyons, natural waterfalls flowing down the rocks, vegetation cover with color
effect, dreary forest zones, water surfaces with mirror effects, rural landscapes and surface runoffs in
convenience with road curves and other interesting natural beauties.
The importance of highway landscape and scenic roads was emphasized in the present study by taking into
consideration the important scenic roads in the world, especially the United States, national and international
researches on highway landscapes and scenic roads and their planning principles.

Anahtar Kelimeler

Karayolu, peyzaj, karayolu peyzajı

Kaynakça

• Acar C (1993) Trabzon-Rize arası karayolu ve yakın çevresinin doğal, sosyo-kültürel ve görsel değerlerinin peyzaj gelişimindeki rolü ve peyzaj planlama açısından incelenmesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Trabzon, 134 s Akdoğan G (1967) Ankara-İstanbul karayolu güzergahının peyzaj özeliklerinin etüdü ile peyzaj planlaması yönünden ele alınması gereken problemler. Karayolları Genel Müdürlüğü Yayınları No: 158, Ankara Alivanda M, Hochmaira H, Srinivasanb S (2015) Analyzing how travelers choose scenic routes using route choice models. Computers, Environment and Urban Systems, 50: 41-52 Altunal M (1998) Karayolları ağaçlandırma çalışmalarının kritiği. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Avşar B (1993) Tarsus-Pozantı Ayrımı-Adana-Gaziantep Otoyolu (Km 44+600-Km125+000) arası yapılan peyzaj planlama çalışmaları üzerine bir araştırma. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana. Arslan M, Barış E, Erdoğan E, Dilaver Z (2007) Yeşil yol planlaması Ankara örneği. T.C. Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Kesin Raporu Bayraktar A (1980) Karayollarının ekolojik baskılarının peyzaj mimarlığının açısından irdelenmesi ve İzmir–Ankara karayolunda bir örnekleme üzerime araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 423, Ege Üniversitesi Matbaası, İzmir, 90s Brown G (2003) A method for assesing highway qualities to integrate values in higway planing. Journal of Transport Geography, 11(4), December 2003, pages 271-283. Caf A (2014) Bingöl-Erzurum karayolu güzergahının görsel kalite analizi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 106 s Clay GR, Smidt RK (2004) Assessing the validity and reliability of descriptor variables used in scenic highway analysis. Landscape and Urban Planning, 66(4): 239–255 Çil E (1995) Kent girişi karayolu koridorunun mekansal değerlendirmesine yönelik bir araştırma. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, F.B.E. Mimarlık Anabilim Dalı Mimari Tasarım Programı, Yüksek Lisans Tezi. Çorbacı ÖL (2002) Bartın-Amasra karayolunun peyzaj özellikleri, peyzaj mimarlığı açısından ortaya koyduğu sorunların belirlenmesi, yüksek lisans tezi,141s Çorbacı ÖL, Var M (2011) Bartın-Amasra karayolunun peyzaj özelliklerinin peyzaj planlama açısından irdelenmesi ve sorunların giderilmesine çeşitli öneriler. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 13(20): 23-37 Dağıstanlıoğlu C, Önder S (2009) Isparta-eğirdir karayolunun peyzaj planlama ilkeleri açısından incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A(1): 154-166 Denstadli JM, Jacobsen JKS (2011) The long and winding roads: Perceived quality of scenic tourism routes. Tourism Management, 32(4):780–789 Eby DW, Molnar LJ (2002) Importance of scenic byways in route choice: a survey of driving tourists in the United States. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 36(2): 95-106 Ertaş H (1998) Bartın-inkumu karayolunun ve inkumu’nun peyzaj değerleri açısından incelenmesi. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, 156s. Ertekin M, Çorbacı ÖL (2010) Karayollarında peyzaj planlama ve bitkilendirme çalışmaları. Ecological Life Sciences, 5(2): 106-125 Fei CY, Chuan H, Shi-min W, Jin-long Z (2012) Landscape design of mountain highway tunnel portals in China. Tunnelling and Underground Space Technology, 29: 52–68 Güçlü (1982) Trabzon-Erzurum karayolunun rekreasyon ve turizm yönünden planlama ilkelerinin saptanması, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Doktora Tezi, Erzurum,1982. Jaal Z, Abdullah J (2012) User's preferences of highway landscapes in Malaysia: a review and analysis of the literature. Procedia -Social and Behavioral Sciences, 36: 265–272. Jones GR, Ady J, Gray BA (1976) Scenic and recreational highway study for the state of Washington. Landscape Planning, 3(3): 151-302 Karahan F, Yılmaz H (2004) Erzurum-Rize karayolu koridorunun görsel kalite analizi. TMMOB Peyzaj Mimarları Odası Peyzaj Mimarlığı II. Kongresi, 25-27 Kasım 2004, Ankara Kent R (1993) Determining scenic quality along highways: a cognitive approach. Landscape and Urban Planning, 27(1): 29-45 Kent RL, Elliott CL (1995) Scenic routes linking and protecting natural and cultural landscape features: a greenway skeleton. Lanscape and Urban Planning, 33(1-3): 341-355 Kınıklı P, Mansuroğlu S (2010) Antalya-Alanya devlet karayolundan kaynaklanan (I. kesim) çevresel etkilerin peyzaj mimarlığı açısından değerlendirilmesi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(1): 15-21 Koç N (1979) Karayolları ağaçlamasını işlev ve estetik yararları, teknik yöntemleri. Peyzaj Mimarlığı Dergisi Karayolları Özel Sayısı, 1: 13-18. Koçan N (2007) Gümüşhane-Trabzon karayolu güzergahı peyzaj değerlerinin irdelenmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 8 (1): 37-45 Lambe RA, Smardon RC (1986) Commercial higway landscape reclamation: A participatory approach. Landscape and Planning, 12,(4): 353-385. Özgünç İM (1999) TEM Hadımköy-Kınalı Arası Peyzaj Planlama Üzerine Görsel Araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 228s. Öztürk B (2002) Kent içi ve kent dışı karayolu ulaşım sisteminde bitkilendirmenin trafik tekniği yönünden işlevleri. Gazi Üniversitesi Uluslar Arası Trafik ve Yol Güvenliği Kongresi, 8-12 Mayıs 2002, Ankara. Saatçioğlu F (1960) En önemli silvikültürel ve estetik özellikleriyle şehir ve yol ağaçları. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, B(10,2):1-24 Seçkin ÖB (1985) Peyzaj yolu kavramı ve dizayn esasları. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, B (35,2): 70-81 Seçkin B (1986) Karayolu ve peyzajı. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, B(36,4): 46-53 Seçkin ÖB (1997) Peyzaj yapıları II. İstanbul Orman Fak. Yay. No: 235s, İstanbul. Selimoğlu B (1994) Ülkemiz otoyollarında çevre, düzenleme ilkelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara Sezen I (2009) Erzurum-Bayburt-Of karayolu güzergahının manzara yolu olarak değerlendirilmesine yönelik görsel analiz. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Doktora Tezi, 184s Sezen I, Yılmaz S (2010) Visual assesment for the eveluation of Erzurum-Bayburt-Of Highways as scenic road. Scientific Research and Essay 5(4), 366-377 Sezen, I, Yılmaz S (2017) Ekolojik koridorların turizme katkısı: Erzurum-Bayburt-Of karayolu güzergahı. DOKAP Bölgesi Uluslararası Turizm Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 23-24 Ekim 2017, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Türkiye. Sosyaler H (1973) Yol boylarında erozyon kontrolü emniyet ve estetik. Karayolları Genel Müdürlüğü Bakım Dairesi Başkanlığı Bakım Fen Heyeti Müdürlüğü, Ankara Tabrizi ARM (1988) Adana- İmamoğlu-Kozan yeni devlet karayolunun peyzaj mimarlığı ilkeleri içinde değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 70s Tanrıverdi F (1975) Karayolları ağaçlandırma rehberi. Karayolları Genel Müdürlüğü Matbaası, Ankara. Tunay M, Yılmaz B, Ateşoğlu A (2008) Bartın-Amasra karayolu güzergahının doğal peyzaj özellikleri üzerindeki etkilerinin saptanması. Ekoloji, 17(66): 23-30 URL-1 (2017) https://www.travelandleisure.com/slideshows/americas-most-scenic-roads#13 URL-2 (2017) https://www.vermontinn.com/innkeepers-blog/the-byways-of-vermont URL-3 (2017) https://www.hemmings.com/magazine/hmn/2014/01/Highland-Scenic-Highway/3734291.html URL-4 (2017) http://www.topangamalibuproperty.com/californias-scenic-highways-and-what-it-takes-to-preserve-them/ URL-5 (2017) https://listekitap.com/gezi/dunyanin-en-muthis-manzaralarina-sahip-13-yol/ URL-6 (2017) https://www.dangerousroads.org/?start=189 URL-7. https://www.dangerousroads.org/component/search/?searchword=north%20yungos&searchphrase=all&Itemid=120 URL-8. https://www.skyscanner.com.tr/haberler/tuerkiyenin-en-guezel-manzarali-7-suerues-rotasi Ürgenç Sİ (2000) Kırsal peyzaj. YTÜ. Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü. Sf.173-188. YTÜ. Basım yayın Merkezi, İstanbul. Sezen I (2015) Environment and Ecology at the Beginning of 21st Century, Bölüm adı:(Visual quality analysis for roadside landscape scenes of Erzurum-Erzincan (Turkey) highway route). St. Klıment Ohrıdskı Unıversıty Presss Wu CF, Lin Y, Chiang L, Huang T (2014) Assessing highway's impacts on landscape patterns and ecosystem services: A case study in Puli Township, Taiwan. Landscape and Urban Planning, 128: 60–71