Kent Donatı Elemanlarında Özgün Tasarımların Peyzaj Ergonomisi Yaklaşımıyla İrdelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 89 - 109, 26.12.2018

Elif Akpınar Külekçi

https://doi.org/10.30785/mbud.419786

Cited By: 7

Öz

Kentsel ve kırsal mekanlarda daha estetik ve fonksiyonel özelliklere sahip, yaşanabilir bir çevrenin oluşmasına katkı sağlayan Peyzaj Mimarlığı, kentsel peyzaj planlama ve tasarım çalışmalarında, koruma- kullanma ilişkisi içerisinde ekolojik, ekonomik, işlevsel ve estetik ilkelere bağlı kalarak çalışmalar yürütmektedir. Bu kapsamda donatı elemanlarının insan ölçüleri dikkate alınarak, insan ile uyumlu mekânlar yapılması gerekmektedir. Bu noktada devreye giren antropometri bilmi, insan ölçülerine uygun tasarımların yapılmasına olanak sağlar. Peyzaj ergonomisinde ise esas olan insan kullanımına yönelik tasarım, çalışma ve yaşama koşullarının optimal hale getirilmesini amaçlayan uygulamalardır.

Bu çalışmanın amacı, estetik kaygının daha fazla ön planda olduğu peyzaj donatı elemanlarına yönelik özgün tasarımların antropometrik ölçüler ve peyzaj ergonomisi açısından uygunluğunun irdelenmesidir.

Çalışmanın ana materyalini dünyada ve Türkiye’deki farklı özgün kent mobilyaları tasarımları oluşturmaktadır. Buna yönelik literatür çalışması yapıldıktan sonra, her bir özgün kent mobilyası tasarımında, antropometrik ve ergonomik ölçülerin neler olduğu belirtilmiştir. Daha sonra, tasarımda kullanılan malzemenin çeşidi, kent mobilyasının işlevi, tasarım ilkeleri ve estetik olup olmadığı değerlendirilerek bir çizelge hazırlanmıştır. Çizelgede, belirlenen özgün tasarımların (koşu ve bisiklet yolları, kaldırımlar, merdiven ve rampalar, kuşatma elemanları, duraklar, işaret ve yönlendirme levhaları, reklam panoları, döşemeler, aydınlatma elemanları, oturma elemanları, pergolalar, bitkisel öğeler, çöp kutuları, çocuk oyun alanları ve bitki kasaları) hem kullanım hem de tasarım açısından uygunluğu tartışılarak, işlevsellik, estetik, biçim, malzeme, renk, doku ve algılanabilirlik açısından uygunluğu genel bir değerlendirmeyle belirlenmeye çalışılmıştır.

Bu çalışmada özgün ve estetik sayılabilecek pek çok kent donatı elemanı antropometrik ve ergonomik ölçüler, kullanılan malzeme, tasarım ilkeleri, estetik olup olmadığı ve işlevselliği irdelenerek, bir peyzaj mimarı bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Bu amaçla oluşturulan tabloda özgün ve estetik görülen bir donatı elemanı kimi zaman kullanım alçısından, kimi zaman işlevsellik bakımından pek çok yanlış tasarım ve mekânda amaç dışı kullanım gösterebilmektedir. Yapılan özgün tasarımlar üzerinden değerlendirmelerde de görülmüştür ki, kent donatı elemanlarında fonksiyonel, ergonomik, güvenli, dayanıklı, çevre ile uyumlu, uygun malzemeye sahip, standartlara uygun, estetik, bakımı kolay, orijinal, rahatlatıcı, canlı, çekici, anlaşılır tasarımlardan oluşması gerekmektedir.

Çalışma sonucunda peyzaj donatı elemanlarında yanlış kullanımlara ve tasarımlara yönelik uygulamalar, doğru kullanım ve ölçütlerin neler olduğu ve buna yönelik çözüm önerilerinin neler olabileceği örnekleriyle ortaya konulmuştur. 

_________________________________________________________________________________

Evaluation of Original Designs in Urban Equipment Elements According to Landscape Ergonomic Approach

Abstract

Contributing to the creation of a livable environment with more aesthetic and functional characteristics in urban and rural areas, landscape architecture carries on its works related to urban landscape planning and design, considering ecological, economic, functional and aesthetic principles within the protection-utilization balance. In this context, it is necessary to create spaces that are compatible with the human scale taking into consideration human measurements for equipment elements. Anthropometry used for the purpose mentioned above allows designs compatible with human scale. What is essential in landscape ergonomics is the applications aiming at optimizing the design, working and living conditions for human use.

The purpose of this study is to evaluate original designs in landscape equipment elements for which aesthetical concerns are forefront in terms of anthropometric measurements and landscape ergonomics.

Main material of the study is composed of various original urban furniture from both Turkey and different parts of the world. After literature review for this purpose, anthropometric and ergonomic measures were determined in each original urban furniture design.

Then, a table was prepared by evaluating the type of material used in design, the function of urban furniture, design principles and aesthetics. By discussing the suitability of the original designs (running and cycling roads, sidewalks, stairs and ramps, surrounding elements, stops, signs and directing tables, billboards, pavements, lighting elements, seating elements, pergolas, plant materials, garbage cans, playgrounds and plant boxes) in terms of both use and design, their functionalities, aesthetics, form, material, colour, texture and perceptibility tried to be determined from a general perspective.

In this study, many urban equipment elements which can be regarded as original and aesthetic are evaluated with respect to anthropometric and ergonomic measures, materials used, design principles, aesthetics and functionality from a landscape architect's point of view. It is seen in the table prepared for this purpose that a unique equipment element with aesthetic appearance may sometimes be exposed to misuses for their design and selected location. It was seen in the evaluations performed on the original designs that equipment elements should be made up of functional, ergonomic, safe, durable, environmentally compatible, suitable materials, standards compliant, aesthetic, easy to maintain, original, relaxing, lively, attractive and understandable designs. As the result of the study, misuse and false design examples of urban equipment elements are given and standards and scales of suitable uses tried to be determined by purposing solutions.

Keywords: Urban furniture, original designs, equipment
elements, anthropometry, ergonomy

Anahtar Kelimeler

Kent mobilyaları, özgün tasarımlar, donatı elemanları, antropometri, ergonomi

Kaynakça

• Akyol, E. (2006). Kent Mobilyaları Tasarım ve Kullanım Süreci. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Alpagut, Z. (2005). Kamu Mekânlarında Kent Mobilyalarından Bilgilendirme, Yönlendirme ve İşaretlendirme Elemanlarının İrdelenmesi: Taksim Örneği.
• Anonim, (2008). İş Etüdü Yönetim Bilgisi İş Etüdünün Temelleri, Milli Prodüktive Merkezi Yayınları, 1:125-127.
• Anonim, (2018a). http://trafik.net.tr/bisiklet-park-yeri-nedir/ Erişim Tarihi: 23.02.2018.
• Anonim, (2018b). https://intweb.tse.org.tr/standard/standard/Standard.aspx Erişim Tarihi: 23.02.2018.
• Brookhuis, K., Hedge, A., Hendrick, H. and Salas, E. (2005). Stanton Handbook of Human Factors and Ergonomics Models CRC Press, Florida.
• Buehler, R. (2012). Determinants of bicycle commuting in the Washington, DC region: The role of bicycle parking, cyclist showers, and free car parking at work. Transportation Research Part D: Transport and Environment Volume 17, Issue 7, October 2012, p. 525-531.
• Chiesura, A. (2004). The role of urban parks for the sustainable city, Landscape and Urban Planning, 68(1):129-138.
• Duyar, İ. (1995). İnsanın Fiziksel Boyutlarındaki Değişimler ve Ergonomik Açıdan Önemi. Beşinci Ergonomi Kongresi, Milli Prodüktivite Merkezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Güler, Ç. (1997). Ergonomiye Giriş. Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi. No:45.
• Gülgün, B. ve Türkyılmaz, B. (2001). Peyzaj Mimarlığında ve İnsan Yaşamında Ergonominin Yeri-Önemi ve Bornova Örneğinde Bir Araştırma. Ege Üni. Ziraat Fak. Derg., 2001, 38 (2-3):127-134.
• Handrick, H., Salas, E., Stanton, N., Brookhuis, K., Hedge, A. (2005). Handbook of human factors and ergonomics models İzgi, U. (1999). Mimarlıkta Süreç, Kavramlar-İlişkiler, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, ISBN. 975-7438-88- X, Yem Yayınevi, İstanbul.
• Karatay, A. ve Korkut, A.B. (2009). Peyzaj Mimarlığı Antropometri İlişkisi: İstanbul Örneği. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi. 6(3), 246-255. Kinghorn, R.A. and Bittner, A.C. (1995). Truck driver anthropometric data: Estimation of the current population. Industrial Ergonomics. Vol 15, pp. 199-204.
• Kroemer, K., Kroemer, H. and Kroemer Elbert, K. (1994). Ergonomics. How to Design for Ease and Efficiency.
• Neufert, E. P. (2002). Neufert. Architects' Data. Third Edition Edited by B. Baiche, N. Walliman. 636, UK.
• Oborne, D. J. (1995). Ergonomics at Work. Human Factors in Design and Development. England.
• Orhan, S., Bilgin, B. ve Güvenç, İ. (2006). Taşıt Ergonomisi. Lisans Tezi. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Karabük Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğitimi Bölümü Otomotiv Öğretmenliği Programı, Karabük.
• Sakal, A.N. (2007). Ankara’da Kentsel Donatıların Peyzaj Planlama ve Tasarımı Açısından Analizi ve Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şerefhanoğlu, M. (1991). “Kentsel Tasarımda Aydınlatmanın Rolü”, 1.Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu, (23-24 Mayıs 1991), Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul, 131-140.
• Uzun, G. (2002). Peyzaj Konstrüksiyonu II, Ç. Ü. Zir. Fak. Genel Yayın No: 137, Ders Kitapları Yayın No: A-42, Adana, 296 s.
• Yıldızcı, A. C. (2001). Kent Mobilyaları Kavramı ve İstanbul’daki Kent Mobilyalarının İrdelenmesi. I. Uluslararası Kent Mobilyaları Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, İstanbul, 29-34.
• Yörük, İ., Gülgün, B., Sayman, M. ve Ünal Ankaya, F. (2006). Peyzaj Planlama Çalışmaları Kapsamında Ege Üniversitesi Kampüs Örneğindeki Peyzaj Donatı Elemanlarının Ergonomik-Antropometrik Açıdan İrdelenmesi. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2006, 43(1):157-168 ISSN 1018-8851.