Konya Camilerindeki Örtü Sisteminin Anadolu Selçuklu Ve Osmanlı Döneminde Gelişimi

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 82 - 100, 08.07.2022

Gülçin Kahraman

https://doi.org/10.30785/mbud.1055743

Öz

Camiler İslam kentinin en belirgin yapılarıdır. Bu yapıların tarihsel süreçte biçimlenişi dönemin mimari özelliğine de yön vermektedir. Camilerde üst örtü sistemi ve kubbe mekân kurgusunun önemli öğesi olmuştur. Anadolu Selçuklu dönemi cami yapılarında tek kubbeli düzenleme Osmanlı döneminde geliştirilerek merkezi kubbeli ve yan sahınlı düzenlemelere ulaşmıştır. Günümüz cami mimarisi de tarihsel süreçteki gelişmelerden etkilenmekte ve modern üst örtü sistemlerinin denendiği görülmektedir. Konya kenti prehistorik dönemlerden günümüze kadar önemli uygarlıklara ev sahipliği yapmış olmasıyla birlikte Anadolu Selçuklu Devleti’nin de uzun yıllar boyunca başkenti olmuştur. Bu döneme ait ve günümüze ulaşmış mescit yapıları Anadolu’daki diğer kentlere göre sayıca daha fazladır. Osmanlı döneminde de şehir önemini kaybetmemiş olup, manevi değeri günümüzde de devam etmektedir. Bu döneme ait cami yapılarının Anadolu Selçuklu dönemi camileri ile bir arada bulunması üst örtü sistemlerinin karşılaştırılmasını sağlamakta ve kronolojik olarak gelişimi izlenebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu ve Osmanlı camileri, örtü sistemi, Konya camileri, kubbe

Teşekkür

Bu makalede kullanılan çizimler Konya Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi’nden temin edilerek düzenlenmiştir; izin ve katkıları için teşekkürlerimi sunarım.

The Development of the Covering System of Konya Mosques in the Anatolian Seljuk and Ottoman Periods

Öz

Mosques are the most specific structures of the Islamic city. The formation of these buildings in history also gives direction to the architectural character of the period. The top cover system and the dome have been important elements of the space organization. In the mosques of the Anatolian Seljuk period, the single-dome arrangement was developed in the Ottoman period and reached the central domes and side naves. Today's mosque architecture is also affected by the developments in the historical process and it is seen that modern top covering systems are experienced. Konya had hosted important civilizations from prehistoric times to the present and had been the capital of the Anatolian Seljuk State for many years. The number of mosque structures belonging to this period and reaching the present day is higher than other cities in Anatolia. The city did not lose its importance in the Ottoman period, and its spiritual value continues today. The coexistence of mosque structures of this period with the mosques of the Anatolian Seljuk period enables a comparison of the cover systems and its development chronologically.

Anahtar Kelimeler

Seljuk and Ottoman mosques, cover system, Konya mosques, dome

Kaynakça

• Akok, M. (1973). Konya’da üç tarihi ve mimar eser. Altınapa Kervansarayı, Hasbey Darülhuffazı ve Selim II. İmareti. Türk Arkeoloji Dergisi (XX-I), 5-36.
• Altun, A. (1971). Konya'da Bulgur Tekkesi. Journal of Art History (4), 49-60.
• Arpacıoğlu, Ü. ve Özgünler, M. (2018). An evaluation on ımmaterialisation phenomenon ın religious spaces of architecture. ITU A|Z (15 -1), 163-175.
• Aslanapa, O. (2004). Osmanlı Devri Mimarisi. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Aslanapa, O. (2007). Anadolu'da İlk Türk Mimarisi: Başlangıç ve Gelişmesi (2 b.). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Asutay-Effenberger, N. (2006). Konya Alaeddin Camisi yapım evreleri üzerine düşünceler. METU JFA (2006/2), 113-122.
• Baykara, T. (2002). Konya. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (s. 182-187). Ankara: TDV Yayım Matbaacılık.
• Coşkuner Pamuk, A., Taştemir, İ., A. ve Arpacıoğlu, M. (2020). A comparative study on daylight performance of Konya Mosques Built in Anatolian Seljuk and Ottoman Period. ICONARP International Journal of Architecture and Planning (8), 102-123.
• Eyice, S. (1991). Aziziye Camii. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 4 içinde (s. 347). Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Gabriel, A. (1931). Monuments Turcs D'anatolie I, Kayseri-Niğde. Çev. Başgelen, N. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yyaınları.
• İnci, N. (1985). 18. Yüzyılda İstanbul camilerine batı etkisi ile gelen yenilikler. Vakıf Dergisi (19), 223-236.
• Karamağaralı, H. (1982). Konya Ulu Camisi. Rölöve ve Restorasyon Dergisi, 121-132.
• Karpuz, H. (2002). Konya. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (s. 189-193). Ankara: TDV Yayın Matbaacılık.
• Kolay, İ. (2017). Batı Anadolu 14. Yüzyıl Beylikler Mimarisinde Yapım Teknikleri . Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Konyalı, İ. H. (2007). Abideleri ve Kitabeleriyle Konya Tarihi. Konya: Enes Kitap Sarayı.
• Kuban, D. (1982). Osmanlı Dini Mimarisinde İç Mekan Teşekkülü (Rönesansla Bir Mukayese). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Kuban, D. (1982). Türk ve İslam Sanatı Üzerine Denemeler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Kuban, D. (2006). Mimari Tasarım. Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı Cilt 2 içinde (s. 83-110). Ankara: T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Kuban, D. (2007). Osmanlı Mimarisi. İstanbul: YEM Yayınları.
• Kuran, A. (1986). Mimar Sinan. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Orak, M. A. (2014). Konya Şehir Rehberi. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Ögel, S. (2008). The Seljuk Face of Anatolia: Aspects of the Social and Intellectual History of Seljuk Architecture. Manchester: Faundation for Science Technology and Civilisation.
• Öney, G. (1989). Beylikler Devri Sanatı XIV-XV. yüzyıl (1300-1453). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Redford, S. (1991). The Alaeddin Mosque in Konya reconsidered. Artibus Asiae, 50(1/2), 54-74.
• Şimşek, H. (2010). Erken Osmanlı Mimarisinde Kubbeye Geçiş Sistemlerinden Üçgenler Kuşağı. İstanbul: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Tanyeli, U. (2001). 15. yüzyıldan Erken Cumhuriyet'e Konya'da Mimari. A. Erdoğan (Ed.) Gez Dünyayı Gör Konyayı içinde, (s. 177-188). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yasa, A. A. (2006). Konya. Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı (Cilt 2, s. 245-262). içinde Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Yavuz, A. T. (2005). Selçuklu Döneminde Malzeme ve Mimarlık İlişkisi. Geçmişten Geleceğe Anadolu'da Malzeme ve Mimarlık XXII. Dünya Mimarlık Kongresi , (s. 79-142). İstanbul.
• Yetkin, S. K. (1955). Beylikler Devri Mimarisinin Klasik Osmanlı Sanatını Hazırlayışı. İlahiyat Fakültesi Dergisi(3-4), 39-44.
• Yüksel, E. H. (1976). İlk 250 Senenin Osmanlı Mimarisi. İstanbul: Baha Matbaası.