Blurred Frontiers of the Ancient City: Quarters in Ottoman-Era Trabzon (17th-20th Centuries)

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 155 - 168, 08.07.2022

Fulya Üstün Demirkaya , Ömer İskender Tuluk

https://doi.org/10.30785/mbud.1062212

Öz

The city of Trabzon, which has been one of the most important settlements in Anatolia since the ancient eras, contains the traces of political, economic, and social mobility observed throughout its long history in its urban texture. The study focuses on the urban texture of Trabzon after the Ottoman conquest and focuses on the period between the 17th and 20th centuries, which is seen as an important deficiency in the literature. In this context, archival documents kept during the Ottoman period, especially through the records of the kadı court of Trabzon; the main backbone of the study is the determination of the mahalles (quarters) that are newly established, whose names have changed and merged, as well as examining where these mahalles are located on the city topography and discussing the dimensions of urban growth seen in 17-20. Century period.

Anahtar Kelimeler

Trabzon, Ottoman mahalles (quarters), kadı court registers, 17th-20th centuries, urban history

Teşekkür

This paper is based on the Fulya Üstün Demirkaya’s Ph.D. thesis completed under the supervision of Prof. Dr. Ömer İskender Tuluk in 2014. However, in the course of preparing the paper, the references, as well as the data and information, have been updated to the extent possible. The article complies with national and international research and publication ethics. Ethics committee permission was not required for the study.

Kadim Şehrin Silik Çeperleri: Osmanlı Dönemi Trabzon’unda Mahalleler (17-20. yy. Arası)

Öz

Antik çağlardan beri Anadolu'daki önemli yerleşim merkezlerinden biri olan Trabzon kenti, uzun tarihi boyunca gözlenen siyasi, ekonomik ve toplumsal devingenliğin izlerini kentsel dokusunda da barındırmaktadır. Çalışma, Osmanlı fethi sonrası Trabzon kent dokusunu hedef alırken, özellikle literatürde önemli bir eksik olarak görülen 17. yüzyıl ile 20. yüzyıl aralığını ele almaktadır. Bu bağlamda Osmanlı döneminde tutulmuş arşiv belgelerinden özellikle Trabzon şer’iyye sicilleri üzerinden; 17-20. yy.’da varlığını sürdüren, yeni kurulan, ismi değişen, birleştirilen mahallelerin hangileri olduğunun tespitinin yanı sıra bu mahallelerin kent topoğrafyası üzerinde nerede yer aldıklarının irdelenmesi ve bu tarih aralığında görülen büyümenin boyutlarının tartışılması çalışmanın ana omurgasını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Trabzon, mahalle, şer’iyye sicilleri, 17.-20. yüzyıllar, kent tarihi

Kaynakça

• Açık, T. (2014). Mahalle ve Camii: Osmanlı İmparatorluğu’nda mahalle tipleri hakkında Trabzon üzerinden bir değerlendirme. OTAM, 35, 1-39.
• Açık, T. (2017). Fetihten 19. yüzyıla kadar Trabzon Şehri’nin mahalleleri. International Journal of History, 9 (5), 25-56.
• Albayrak, H. (2008). Trabzon Milli Eğitim tarihi. Trabzon: Trabzon Valiliği İl Milli Eğitim Müdürlüğü Publications.
• Aşık Mehmed. (2007). Menazırü’l-avalim (tahlil-metin), M. Ak (Ed.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Publications.
• Aygün, N. (2016). Karadeniz'den Osmanlı ekonomisine bakış-I, Trabzon: Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Publication.
• Aygün, N., Açık, T. & Şimşek, E. (2019). Trabzon Hurufat Defterleri vakıflar ve görevlileri (1691-1835). Ankara: Serander Publications.
• Bıjıskyan, P. M. (1998). Pontos tarihi, tarihin horona durduğu yer Karadeniz. H. D. Andreasyan (trans.). İstanbul: Çivi Yazıları Plications.
• Bostan, H. (2002). XV.-XVI. asırlarda Trabzon Sancağı’nda sosyal ve iktisadi hayat. Ankara: Türk Tarih Kurumu Publications.
• Bryer, A. & Winfield, D. (1985). The Byzantine monuments and topography of the Pontos-I. Washington: Dumbarton Oaks Studies.
• Evliya Çelebi (2016). Evliya Çelebi seyahatnamesi, Y. Dağlı & S. A. Kahraman (Ed.). İstanbul: Yapı Kredi Publications.
• Ergenç, Ö. (1984). Osmanlı şehrindeki mahallenin işlev ve nitelikleri üzerine. The Journal of Ottoman Studies, IV, 69-78.
• Goloğlu, M. (2013). Trabzon tarihi (fetihten kurtuluşa kadar). Ankara: Serander Publications.
• Güney, İ. (1998). Osmanlı Dönemi mahkeme kayıtları (Trabzon Şer'iyyye Sicilleri) 42/2081 No'lu Deftere göre yöre araştırması [Judicial records of the Ottoman period: A reading of a judicial record of the court of Trabzon (42/2081) and its interpretation] (Master’s Dissertation). Ondokuz Mayıs University, Samsun.
• İmamoğlu, H. V. (2003). 2093/279 (H. 1327-1329, M.1909-1991) Trabzon Şer'iyye Sicil Defterine göre yöre araştırması [A Field study with respect to Trabzon Court Records No:2093/279 (1327-1329/1909-1991)] (Master’s Dissertation). Ondokuz Mayıs University, Samsun.
• İnan, K. (2013). Mahmiye-i Trabzon Mahallâtından: Onyedinci yüzyıl ortalarında Trabzon’da sosyal ve iktisadi hayat. Trabzon: Trabzon Belediyesi Kültür Publications.
• Jennings, R. C. (1990). Pious foundations in the society and economy of Ottoman Trabzon, 1565-1640: a study based on the Judicial Registers (Şer'i Mahkeme Sicilleri) of Trabzon. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 33, 271-336.
• Kurnaz, M. (1994). Trabzon’da 35 vakfa ait notlar. İ. Hacıfettahoğlu (Ed.), In: Trabzon Fetih Yıllığı 1994 (pp. 74–105). Ankara: Atlas Publishing.
• Lowry, H. W. (2012). The Islamization and Turkification of the city of Trabzon (Trebizond) 1461-1583. Istanbul: Boğaziçi Üniversity Press.
• Plato. (2017). Phaidros, F. Akderin (trans.). Ankara: Say Publishing.
• Şevket, Ş. (2013). Trabzon tarihi, İ. Hacıfettahoğlu (Ed.). İstanbul: Kurtuba Book Publications.
• Trabzon Municipality Editorial Department Archives (1953). Trabzon Municipal Council Minutes 04.06.1953. Trabzon.
• Tuluk, Ö. İ. (2018). Harap şehrin kayıp mekanları: 20. yüzyılın ilk çeyreğinde Trabzon’un tarihsel topografyası. In: Comité International des Études Pré-Ottomanes et Ottomane-22 (pp.221- 252). Trabzon.
• Tülüveli, G. (2002). City, state and the society: Trabzon, An Ottoman city in the mid-seventeenth century (Ph.D. Dissertation). The University of Birmingham, Birmingham.
• Uspenski, F. I. (2003). Trabzon tarihi (kuruluşundan fethine kadar), E. Uzun (Trans.), Trabzon.
• Üstün Demirkaya, F. (2014). Toplumsal dinamikler bağlamında Trabzon kent dokusunun dönüşümü (Komnenos Hanedanlığı'ndan Cumhuriyet'e kadar)-(Transformation of urban fabric in Trabzon in the contex of social dynamics (From Komnenos Dynasty to Republic) (PhD Dissertation). Karadeniz Technical University, Trabzon.
• Üstün Demirkaya, F. & Tuluk, Ö. İ. (2018). Komnenos Hanedanlığı’ndan Osmanlı’ya Trabzon mahalleleri: Kentsel dinamikler bağlamında bir fiziksel gelişim okuması. In: II. Local Conference of the Network of Urban Morphology (pp.713-723). İstanbul.
• Zerey, O. (2003). 1824 No’lu Trabzon kadı sicili (Transkripsiyon-Değerlendirme) (Master's Dissertation). Karadeniz Technical University, Trabzon.