Disaster Risk Reduction Plans in Historical Areas and the Kahramanmaras Earthquake of 6 February 2023: The Case of Kurtulus Avenue

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: Special Issue, 64 - 83, 06.02.2024

Asena Soyluk Zeynep Köse

https://doi.org/10.30785/mbud.1318866

Öz

Disaster risk reduction plans are prepared in order to systematically analyze and manage the factors that may cause disasters and to reduce these factors. In these plans, which include possible scenarios at different scales, there are risk elements and solution suggestions within the scope of the protection of historical sites. Due to the fact that more than one active fault line passes through Turkey, all new and old building stock should be prepared with a disaster risk reduction plan against the possibility of an earthquake. In this context, special plans should be made in accordance with the identities of historical areas. The cultural heritage damage and destruction on Kurtuluş Avenue in Antakya after the 6 February 2023 Kahramanmaraş Earthquake shows the importance of earthquake priority planning. By examining cultural heritage structures on Kurtuluş Avenue the urban and architectural features that increase the risk of damage to buildings were investigated. In addition to the literature review, the data obtained by scanning current news and administrative reports were transferred using maps and tables. In order to protect cultural heritage from the destructive effects of earthquakes, proposals have been developed at the urban scale.

Anahtar Kelimeler

Disaster risk reduction, earthquake, Hatay, Antakya, Kurtulus Avenue

Tarihi Alanlarda Afet Riski Azaltma Planları ve 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri: Kurtuluş Caddesi Örneği

Öz

Afet risk azaltma planları afetlere neden olabilecek faktörlerin sistematik olarak analiz edilerek yönetilmesi ve bu faktörlerin azaltılması amacıyla hazırlanmaktadır. Farklı ölçeklerde muhtemel senaryolar içeren bu planlarda tarihi alanların korunması kapsamında risk unsurları ve çözüm önerileri bulunmaktadır. Türkiye’den birden fazla aktif fay hattının geçmesi sebebiyle yeni ve eski tüm yapı stoğunun deprem ihtimaline karşı afet risk azaltma planı ile hazırlıklı olması gerekmektedir. Bu kapsamda tarihi alanların kimliklerine uygun özelleşmiş planlamalar yapılmalıdır. 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri’nin ardından Antakya’daki Kurtuluş Caddesi üzerindeki kültürel miras hasarları ve yıkımı deprem öncelikli planlamanın önemini göstermektedir. Kurtuluş Caddesi özelinde kültürel miras yapıları incelenerek yapıların hasar görebilirlik riskini artıran kentsel ve mimari nitelikler araştırılmıştır. Literatür taramasının yanında güncel haberler ve idari raporlar taranarak elde edilen veriler harita ve tablolar kullanılarak aktarılmıştır. Kültürel mirası depremin yıkıcı etkilerinden korumak amacıyla kentsel ölçekte öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Afet risk azaltma, deprem, Hatay, Antakya, Kurtuluş Caddesi

Teşekkür

Makalede ulusal ve uluslararası araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur. Çalışmada etik kurul izni gerekmemiştir.

Kaynakça

• Agapiou, A., Lysandrou, V., Hadjimitsis, D. (2020). Earth Observation Contribution to Cultural Heritage Disaster Risk Management: Case Study of Eastern Mediterranean Open Air Archaeological Monuments and Sites. Remote Sens, 12, 1330.
• Anadolu Ajansı. (2023). Hatay'ın Kültür Varlıkları ‘Zemin Yapısı ve Mimari Eksikliklerden’ Tahrip Oldu. Erişim Adresi (12.06.2023): https://www.tourexpi.com/tr-tr/news/hatayin-kultur-varliklari-zemin-yapisi-ve-mimari- eksikliklerden-tahrip-oldu-188282
• Atayurt Gazetesi. (2022). Tarihi Kurtuluş Caddesinde Restorasyon Çalışmaları 4. Etap ile devam ediyor! Erişim Adresi (12.06.2023): https://atayurtgazetesi.com.tr/tarihi-kurtulus-caddesinde-restorasyon-calismalari-4- etap-ile-devam-ediyor/
• Attaroğlu, Ş. (1984). Antakya’da Yaşam ve Mimarlık (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bedii Sabuncu İlkokulu. Erişim Adresi (14.12.2023): https://bediisabuncu.meb.k12.tr/
• Beyazıt, E. (2019). Hatay Kent Kimliği. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Bozkurt, Ö., Çiçekdağı, H. (2022). İl Afet Risk Azaltma Planları (İRAP) Sonrası Yapılacak Risk Azaltma Yatırımlarında Best-Worst Metodu (BWM) ile Kriter Önceliklendirme. Afet ve Risk Dergisi, 5(1), 109-121.
• Bozkurt, S. G. (2019). Antakya’nın Geleneksel Evlerinin Avlu Özellikleri Üzerine Bir İnceleme. Turkish Journal of Forest Science, 3(1), 1-12.
• Büyükmıhçı, G. (2001). Antakya Evleri. Arkitekt, (487), 72-77.
• Cengiz, A. K. (2014). Eski Antakya evlerinin ikamet edenler tarafından günümüzde kullanımı ve anlamlandırılma biçimleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(25), 111-130.
• Çekül Vakfı. (2010). Antakya Gece Gündüz Çalışıyor. Erişim Adresi (12.06.2023): https://www.cekulvakfi.org.tr/haber/antakya-gece-gunduz-calisiyor
• Dallı, M. ve Soyluk, A. (2022). Ethical analysis of architecture on structural irregularities in major earthquakes in Turkey, International Journal of Disaster Resilience In The Built Environment.
• Dinç, Y. (2019). Antakya (Hatay) Şehir Coğrafyası. (Yüksek Lisans Tezi) Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Doldur, H. ve Nesipoglu, O. (2022). Antakya Şehri ve Yakın Çevresinde Rekreasyon Faaliyetlerinin Özellikleri ve Dağılışı. Coğrafya Dergisi, 44, 31-47.
• Giuliani, F., De Paoli, R., Miceli, D. (2021). A risk-reduction framework for urban cultural heritage: A comparative study on Italian Historic Centres. Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development, 11(4),499-515.
• Gözlükaya, H. ve Türk, A. (2016). Sakınım Planlaması sürecinde burdur kentsel sit alanı ve yakın çevresinin incelenmesi ve değerlendirilmesi, Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, (MBUD), 1(2), 31-47.
• Hatay Gazetesi. (2023). Kurtuluş Caddesi Hayat Buluyor. Erişim Adresi (12.06.2023): https://www.hataygazetesi.com/gundem/kurtulus-caddesi-hayat-buluyor
• Hinti, E. N. (2020). Tarihi Antakya Evleri ve Peyzaj Tasarımı. (Yüksek Lisans Tezi) Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Jigyasu, R. (2016). Reducing Disaster Risks to Urban Cultural Heritage: Global Challenges and Opportunities. Journal of Heritage Management 1(1), 59–67.
• Karalı İlkokulu. Erişim Adresi (14.12.2023): https://karaliilkokulu.meb.k12.tr/
• Karataş, N. ve Kaya, M. A. (2022). Deprem riskinin kentsel planlama sürecine etkisi: İpsala, Keşan ve Enez İlçeleri (Edirne) örneği, Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 10(2), 654-679.
• Kepenek, E. ve Gençel, Z. (2016). Türkiye’de afet zararlarını azaltma çalışmaları: mevzuat açısından genel bir değerlendirme. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, (MBUD), 1(1), 44-50.
• Kocaoğlu, S. E. (2016). Antakya Tarihi Kent Dokusunun Kentsel Tasarım Açısından İrdelenmesi ve Bir Örnek Çalışma. (Yüksek Lisans Tezi) Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Oktay, S., Taş, N. ve Taş, M. (2020). Kültürel miras alanlarının korunması ve afet yönetimi ilişkisi. Dirençlilik, 4(2), 305-321.
• Orhan, E. (2018). Tarihi kent merkezlerinin kırılganlığı ve afet yönetimi üzerine bir değerlendirme: Ankara Saraçlar sokağı yangını örneği. İdealkent, 9(23), 189-215.
• Özalp, D. (2008). Tarihi Kent İmajının Korunmasında Kentsel Tasarım: Antakya Örneği. Uzmanlık Tezi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Resmi Gazete. (2005). Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması Ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği. (2005). 14/12/2005 Tarih ve 5366 Sayılı Resmî Gazete.
• Risk Azaltma Dairesi Başkanlığı. (2020). İl afet risk azaltma planı hazırlama kılavuzu.
• Soyluk, A. ve Köse, Z. (2023). Şekil ve çizelgeler yazarlar tarafından oluşturulmuş olup orijinaldir.
• Stillwell, R. (1961). Houses of Antioch, Dumbarton Oaks Papers, Washington D.C.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). Kahramanmaraş ve Hatay depremleri raporu.
• T.C. Hatay Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü (2021). İl afet risk azaltma planı.
• T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) (2022). Türkiye Afet Riski Azaltma Planı 2022- 2030.
• TMMOB Mimarlar Odası. (2023). 6 Şubat 2023 Depremleri tespit ve değerlendirme raporu.
• UNESCO, ICCROM, ICOMOS, IUCN, (2019). Preparing World Heritage Nominations. UNESCO, 135.
• Vatan, M. ve Yaraşan H. (2020). Disaster Risk Management of Cultural Heritage in Urban Areas: The Case of Turkey. Bahçeşehir University.
• Yıldırım, Ş. (2019). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kültürel Miras: Antakya Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Yüksel, Ş. (2021). Mekansal süreklilik bağlamında tarihsel katmanların değerlendirilmesi: Antakya Kenti örneği. Kent Akademisi, 14(2).
• Yüksel, Ş. ve Gali Taşçı, G. (2023). Antakya Yeniden Doğarken. Yapı Dergisi, (486).