Preserving Modern Architectural Heritage in the Context of the Zeki Sayar House on Büyükada

Year 2025, Volume: 10 Issue: 1, 72 - 89, 28.07.2025

Seda Kızıltepe , H. Hale Kozlu

https://doi.org/10.30785/mbud.1615214

Abstract

Büyükada, known for its Ottoman-era palaces and pavilions, became a prominent summer destination for Istanbul’s affluent citizens by the late 19th century. Over time, the original characteristics of these houses have deteriorated, underscoring the need for preservation. This study examines how the original design of Zeki Sayar’s house meets contemporary usage needs, focusing on the preservation of both its function and form in terms of the facade and interior. Qualitative methods are utilized herein, including literature reviews, site observations, oral history, and user experience analysis. The primary objectives are to highlight the importance of preserving the original functions of period houses, assess the applicability of original design in modern contexts, and propose conservation strategies for modern architectural heritage in Büyükada, particularly regarding the Zeki Sayar House. The preservation and functional continuity of this house serve as a model for maintaining modern architectural heritage in residential buildings.

Keywords

Modern architectural heritage , Büyükada , architectural preservation , Zeki Sayar House

Thanks

This article was prepared by Seda Kızıltepe under the supervision of Assoc. Prof. H. Hale Kozlu, based on their work titled “Preservation of Modern Architectural Heritage Through Actor-Network Theory: The Case Study of Büyükada” and to be defended as a doctoral thesis at Erciyes University, Institute of Science, Department of Architecture

Modern Mimari Mirasın Korunması Bağlamında Büyükada Zeki Sayar Evi

Abstract

Büyükada, Osmanlı döneminde saraylar ve köşklerle tanınırken, 19. yüzyılın sonlarında zengin İstanbulluların yazlık mekânı haline gelmiştir. 20. yüzyılda modern mimarlık mirasıyla zenginleşen ada, Art Nouveau ve Art Deco gibi stilleri yansıtan, geniş bahçelerle çevrili konutlara ev sahipliği yapmaktadır. Bu yapıların özgün özelliklerinin kaybolması, korunmalarını zorunlu kılmaktadır. Bu çalışmada, ünlü mimar Zeki Sayar’ın evinin özgün tasarımının günümüz ihtiyaçlarına nasıl adapte olduğu incelenmiştir. Araştırma, literatür taraması, gözlemler ve kullanıcı deneyimi analizi gibi nitel yöntemlerle desteklenmiştir. Elde edilen bulgular, özgün işlevlerin korunmasının ve modern mimarinin sürekliliğinin sağlanmasının önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Zeki Sayar Evi, modern mimarlık mirasının korunmasına dair bir model olarak değerlendirilebilecek örnek bir yapıdır.

Keywords

Modern mimari miras , Büyükada , mimari koruma , Zeki Sayar Evi

References

• Akay, Z. (2020). Adalar’da işlevselci modernizmin karşı konulmaz cazibesi. Mimar.ist, 68, 30-35. Online ISSN: 2548-1037. Access Address (10.01.2025): https://mimaristdergi.org/storage/upload/pdfs/1737376432-tr.pdf
• Altan Ergut, E. & Erkmen, A. (2011). Adalar’da Mimarlık. H. Kuruyazıcı (Ed.). Adalar Binalar Mimarlar (s. 14–27). ISBN: 978-975-9119-76-8. İstanbul: Adalı Yayınları.
• Aslanoğlu, İ. (1980). Erken Cumhuriyet Dönemi mimarlığı. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Aslanoğlu, İ. (2009). 1930’lar: Türk mimarisinde erken modernizm. E. A. Ergut (Ed.), Cumhuriyet’in Mekanları Zamanları İnsanları (s. 25–31). ISBN: 978-975-9051-88-4. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Aşık, M. A. & Omay, E. (2020). Prens Adaları’nda modern konutu korumak, Mimar.ist, 68, 63-70. Online ISSN: 2548-1037. Access Address (10.01.2025): https://mimaristdergi.org/storage/upload/pdfs/1737377782-tr.pdf
• Balamir, A., & Asatekin, G. (1991). Ulusal kimlik sorusu üzerine karşıt düşünceler ve konut mimarisi. ODTÜ MFD, 11(1-2), 73–88. ISSN: 0258- 5316. Access Address (21.03.2025): https://jfa.arch.metu.edu.tr/uploads/docs/sayilar/sayi-11-1-2/73- 88.pdf
• Batur, A. (1998). 1925-1950 Dönemi Türkiye Mimarlığı. Y. Sey (Ed.). 75. Yılda Kent ve Mimarlık (s. 209-233). ISBN: 975-7306-44-4. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Batur, A. (2006). Türkiye mimarlığında modernite kavramı üzerine, Mimarlık, 329, 50-53. ISSN 1300-4212. Access Address (13.07.2025): http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm? sayfa=mimarlik&DergiSayi=42&RecID=1055
• Baturayoğlu Yöney, N. & Salman, Y. (2010). Mass housing development by a government agency and the politics of urbanization in Turkey. N. Zeren Gülersoy (Ed.) 15th International Planning History Society (IPHS) Conference (s. 460-476), Istanbul, Türkiye. ISBN: 978-975-561-375-8. Access Address (11.07.2025): https://journals.open.tudelft.nl/iphs/issue/view/465/Vol%2014
• Baturayoğlu Yöney, N. (2016). Modern mimarlık mirasının kabulü ve korunması: Uluslararası ölçüt ve ilkelere ilişkin bir değerlendirme. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 17, 62–76. ISSN: 1309- 7016. Access Address (11.07.2025): https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/807631
• Bozdoğan, S. (2001). Modernizm ve ulusun inşası. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bozdoğan, S. (2012). Modernizm ve ulusun inşası: Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde mimari kültür. ISBN: 9789753423755. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Cengizkan, A., İnan, D. & Cengizkan, N. M. (2017). Zeki Sayar ve Arkitekt: Tasarlamak, örgütlemek, belgelemek. ISBN: 9786050107777. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları.
• Eldek, H. (2014). Kayseri'de 1935-55 yılları arasında inşa edilmiş modern yapıların korunması üzerine yöntem önerisi (Unpublished doctoral thesis). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Erdenen, O. (1962). İstanbul adaları. İstanbul: Belediye Matbaası.
• Gezen, A. F. (2021). Tarihsel süreçte mimari katmanlaşmanın yerel bir örneği: Büyükada (Unpublished doctoral thesis). Beykent Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Google Earth (2025). Access Address: (13.07.2025): https://earth.google.com/web/search/B%c3%bcy%c3%bckada,+Adalar %2f%c4%b0stanbul/@40.86615786,29.13366033,31.79519269a,410.130355 63d,35y,359.92271044h,0t,0r/data=CiwiJgokCQ8hscg- b0RAETzfW4lEbkRAGdM2nhjeIz1AIURxnkNbHz1AQgIIAToDCgEwQgIIAEoNC P___________wEQAA
• Güner, D. (2010). Şimdi”nin restorasyonu. N. Özaslan & D. Özkut (Ed.), Mimari Korumada Güncel Konular. (s. 135-152). ISBN: 9789750607325. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Hasol, D. (2010). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü. ISBN: 9786058043497. İstanbul: YEM Yayınevi.
• Henket, H. J. (1998). Has the Modern Movement Any Meaning for Tomorrow? M. Petzet (Ed), Konservierung Der Moderne? (s. 22-25). München: ICOMOS Hefte Des Deutschen National Komitees. Access Addresses (20.06.2025): https://journals.ub.uni- heidelberg.de/index.php/icomoshefte/article/view/21701/15470
• Heynen, H. (1999). Architecture and modernity: A critique. ISBN: 9780262581899. Cambridge: MIT Press.
• Imm Cologne. (2023). Welcome to This Year’s Trend Forums at Interzum 2023. Access Address (25.10.2024): https://www.imm- cologne.com/magazine/articles/welcome-to-this-year%E2%80%99s- trend-forums-at-interzum-2023.php?c=2752
• Kabaoğlu, P. (2012). Kültür ve kentsel mekan bağlamında ada yerleşmelerinin incelenmesi: İstanbul (Unpublished master thesis). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Kahya, Y. (2006). Architecture in the Princes Islands. A. Batur (Ed.), Architectural Guide to Istanbul, Vol. 3: Bosphorus and the Asian Side. (s. 141–144). ISBN: 10. 9753958978. İstanbul: Chamber of Architects of Turkey Istanbul Metropolitan Branch.
• Kazgan, H. (1991). Galata bankerleri. İstanbul: Türk Ekonomi Bankası A.Ş. Yayınları.
• Kıran, G. (2017). Modern mimaride fotoğraf kullanımının yayıncı mimarlar Le Corbusier ve Zeki Sayar üzerinden değerlendirilmesi (Unpublished master thesis). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Köseoğlu, İ. (2013). Late Ottoman resort houses in Istanbul: Büyükada and Kadıköy (Unpublished master thesis) . Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Madran, E., & Özgönül, N. (2005). Kültürel ve doğal değerlerin korunması. ISBN: 10. 9753958277. Ankara: Mimarlar Odası Ankara Şube Yayınları.
• Millas, A. (2013). Hala hatırlıyorum Heybeliada= Ακόμα θυμάμαι= I still remember. ISBN: 978-975-9119-51-5. İstanbul: Adalı Yayınları.
• Mörsch, G. (1990). Das neue bauen als herausforderung an die denkmalpflege. Unsere Kunstdenkmäler 41(1), 3–7. Access Address (10.04.2025): https://swisscovery.bfh.ch/discovery/fulldisplay? vid=41SLSP_BFH:VU1&docid=alma99116766929005513&context=L
• Omay Polat, E. (2008). Türkiye’nin modern mimarlık mirasının korunması: Kuram ve yöntem bağlamında bir değerlendirme (Unpublished doctorate thesis). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Omay Polat, E., & Can, C. (2008). Modern mimarlık mirası kavramı: Tanım ve kapsam. Megaron, 3(2), 177–186. Online ISSN: 1309-6915. Access Address (03.03.2025): https://jag.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON-07078- ARTICLE-POLAT.pdf
• Özbayoğlu, E. (2006). Hükümdarın adası Büyükada / Eskiçağ ve Bizans Dönemi. ISBN: 2-00648-142-1. Ankara: Dönmez Ofset.
• Petzet, M. (2004). In The Full Richness of Their Authenticity – The Test Of Authenticity And The New Cult of Monuments. G. Araoz ve diğerleri (Ed.) International Charters For Conservation and Restoration, Monument and Sites I (s. 7-29). ISBN: 3-87490-676-0 München: Lipp GmbH. Access Address (03.07.2025): https://publ.icomos.org/publicomos/jlbSai? html=Bur&base=technica&ref=41782&file=423.pdf&path=Monuments_ and_Sites_1_Charters.pdf)
• Salman, Y., Baturayoğlu Yöney, N., Omay Polat, E., & Altan Ergut, E. (2013). Modern mimarlık mirasının korunması ve DOCOMOMO_Türkiye. Betonart: Beton, Mimarlık ve Tasarım, 16, 52-57.
• Sharp, D. (2000). Registering The Diaspora of Modern Architecture. D. Sharp & C. Cooke (Ed.), The Modern Movement in Architecture: Selections from the DOCOMOMO Registers (s. 1–10). ISBN: 10. 9064504059. Rotterdam: 010 Publishers.
• Sunalp, A. (2015). İstanbul adaları ve öteki kültür mirası. Adalar Komisyonu (Ed.). I. İstanbul Adaları Sempozyumu (s. 408–420). Adalar Kültür Derneği, İstanbul.
• Sunalp, A. (2020). İstanbul adalarında Erken Cumhuriyet Dönemi mimarlığı: Art Deco ve ötesi. Mimar.ist, 68, 42–50. Online ISSN: 2548- 1037. Access Address (10.01.2025): https://mimaristdergi.org/storage/upload/pdfs/1737377468-tr.pdf
• Şentürer, A. (2018). Adalar’daki mimari miras ve niteliğin korunma ve sürdürülmesi için notlar. Adalı, 156. Online ISSN: 1307-7070. Access Address (10.07.2025): https://arsiv.adalidergisi.com/cms/2010- 2019/2018/sayi-156-haziran 2018/makale/2478/adalar-daki-mimari- miras-ve-niteligin-korunma-ve-surdurulmesi-icin-notlar
• Tanyeli, U. (1989). Mimarlıkta ideolojik amentü. Mimarlık, 4, 78–81. ISSN 1300-4212. Access Address (22.02.2023): http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm? sayfa=mimarlik&DergiSayi=295