SINIF ÖĞRETMENLERİNİN ÖZ YETERLİK İNANÇLARI İLE OKUL DIŞI ÖĞRENME ORTAMLARINA GEZİ DÜZENLEMEYE YÖNELİK KAYGI DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 1 - 26, 30.12.2023

Nazife Tuğba Yıldırım , Akin Efendıoglu

Öz

Araştırmada sınıf öğretmenlerinin öz yeterlik inançları ile okul dışı öğrenme ortamlarına gezi düzenlemeye yönelik kaygı [ODÖOGDYK] düzeyleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmada karma araştırma yöntemlerinden açıklayıcı sıralı desen kullanılmıştır. Araştırmanın nicel verileri için ilişkisel tarama modeli, nitel veriler için ise olgu bilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Araştırmanın nicel verileri Gaziantep ili Şahinbey ilçesinde görev yapan 121 sınıf öğretmeninden oluşmuştur. Nicel veriler 2022/2023 eğitim öğretim yılı güz döneminde “öğretmenlerinin öz yeterlik inançları ölçeği” ve “okul dışı öğrenme ortamlarına gezi düzenlemeye yönelik kaygı ölçeği” aracılığıyla; nitel veriler ise yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplamda 10 sınıf öğretmeni ile görüşülerek elde edilmiştir. Nicel verilerin analizinde SPSS25 programı kullanılmış ve betimsel istatistikler, bağımsız gruplar t-testi, Anova ve ölçeklerin boyutlarına ait puanlar arasındaki ilişkinin incelenmesinde Pearson Korelasyon analizi kullanılmıştır. Nitel verilerin analizinde Maxqda 18 programı kullanılarak içerik analizi yapılmıştır. Buna göre sınıf öğretmenlerinin öz yeterlik inançlarının orta üstü düzeyde, ODÖOGDYK’ larının orta düzeyde olduğu görülmüştür. Ayrıca öğretmenlerin öz yeterlik inançlarının ve ODÖOGDYK düzeylerinin farklı değişkenler açısından farklılık göstermediği ancak kadın öğretmenlerin zarar bağlantılı kaygı düzeyinin, erkek öğretmenlerden anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu bulgular ışığında, sınıf öğretmenlerinin öz yeterlik inançları ile ODÖOGDYK düzeyleri arasında negatif yönde ve orta düzeyde anlamlı ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın nitel sonuçları incelendiğinde ise; görüşmeye katılan sınıf öğretmenlerinin neredeyse tamamı okul dışı gezilerin faydalarının farkında olmalarına rağmen kimi zaman mesleki öz yeterlik eksikliği kimi zaman bürokratik kaygılar ancak en çok da zarar ve güvenlik kaygılarından dolayı okul dışına gezi düzenlemekten kaçındıklarını ifade ederek nicel bulgulara benzer sonuçlar elde edilmiştir. Sonuç olarak öğretmenlerden bu sorunların çözümü niteliğinde olabilecek çözüm önerileri alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Okul dışı öğrenme ortamları, sınıf öğretmenleri, öz yeterlilik inançları, kaygı, karma yöntem, fenomenoloji

Kaynakça

• Arık, S. (2019). Acid-base rocket: Argumentation based inquiry STEM activity. II. International 19 May Innovative Scientific Approaches Congress, 242–255, Samsun.
• Arık, S. (2021). STEM teachers at work for a sustainable future. H. Özcan (Ed.), STEM Educational Applications-II (pp. 132–156). Pusula
• Arık, S. & Bozdoğan, A. E. (2022). Teacher Anxiety Scale for Organizing Trips to Out-of-School Learning Environments: Development and Validity of the Scale. Participatory Educational Research, 9(4), 111-130. doi: 10.17275/per.22.82.9.4
• Bandura, A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational psychologist, 28(2), 117-148.
• Bandura, A., & Wessels, S. (1994). Self-efficacy (Vol. 4, pp. 71-81). an.
• Bandura, A. (1997).Self-efficacy: The exercise of con-trol. New York: Freeman
• Bandura, A. (2006). Guide for constructing self-efficacy scales. Self-efficacy beliefs of adolescents, 5(1), 307-337.
• Bedir, D. (2011). Matematik Öğretmenlerinin Alanlarına Yönelik Öz-Yeterlik Algıları İle Sınıf Yönetsel Becerileri Arasındaki İlişki: (İstanbul İli Bayrampaşa İlçesi Örneği) Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bolat, Y. & Köroğlu, M. (2020). Out-of-school learning and scale of regulating out-of-school learning: Validity and reliability study, International Journal of Education Technology and Scientific Researches, Vol: 5, Issue: 13, pp. (1630-1663).
• Bowker, R., & Tearle, P. (2007). Gardening as a learning environment: A study of children’s perceptions and understanding of school gardens as part of an international project. Learning Environments Research, 10(2), 83-100.
• Bozdoğan, A. E. (2007).Role and importance of science and technolojy museum in education. Unpublished doctoral dissertation, Gazi University, Enstitude of Educational Science. Ankara, Turkey.
• Bozdoğan, A. E. (2012). Eğitim amaçlı gezilerin planlanmasına ilişkin fen bilgisi öğretmen adaylarının uygulamaları: Altı farklı alan gezisinin değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1050-1072. Bozdoğan, A. E. (2015). Okul dışı çevrelere eğitim amaçlı gezi düzenleyebilme özyeterlik inancı ölçeğinin geliştirilmesi. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 9(1), 111-129
• Bozdoğan, A. E. (2016). Okul Dışı Çevrelere Eğitim Amaçlı Gezi Düzenleyebilme Öz-Yeterlik İnancı Ölçeğinin geliştirilmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 9(1), 111-129.
• Bozdoğan, A. E. (2017). “Fen Eğitiminde İnformal Öğrenme Ortamları” Dersine Yönelik Öğretmen Adaylarının Görüşleri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2017 (8) , 1-17.
• Braund, M. ve Reiss, M. (2006). Towards a more authentic science curriculum: The contribution of out‐of‐school learning. International Journal of Science Education, 28(12), 1373-1388
• Bunting, C. J. (2006). Defining and teaching outdoor education. In C. J. Bunting (Ed.), Interdisciplinary Teaching Through Outdoor Education (pp. 3-18). Human Kinetics.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyüköztürk Ş., Çakmak, E. K., Akgün Ö. E., Karadeniz Ş., & Demirel F. (2012). Scientific research methods (12th ed.). Pegem Akademi Publishing.
• Carrier, S. J. (2009). The effects of outdoor science lessons with elementary school students on preservice teachers’self-efficacy. Journal of Elementary Science Education, 21(2), 35-48.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison K. (2018). Research methods in education (Eighth edition). London: Routledge
• Creswell, J. W. & Clark, V. L. P. (2015). Karma yöntem araştırmaları tasarımı ve yürütülmesi. Anı Yayıncılık.
• Creswell, J. W., & Sözbilir, M. (2017). Karma yöntem araştırmalarına giriş. Pegem Akademi.
• Çolak, İ., Yorulmaz, Y. İ., & Altınkurt, Y. (2017). Öğretmen özyeterlik inancı ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 20-32.
• Eshach, H. (2007). Bridging In-school and Out-of-school Learning: Formal, Non-Formal, and Informal Education. Journal of Science Education and Technology,16, 171-190
• Fägerstam, E., & Blom, J. (2013). Learning biology and mathematics outdoors: effects and attitudes in a Swedish high school context. Journal of Adventure Education and Outdoor Learning, 13(1), 56-75.
• Glowinski, I. ve Bayrhuber, H. (2011). Student labs on a university campus as a type of out-of-school learning environment: Assessing the potential to promote students’ interest in science. International Journal of Environmental & Science Education, 6(4), 371-392.
• Greene, J. C. (2005). The generative potential of mixed methods inquiry. International Journal of Research & Method in Education, 28(2): 207 – 211.
• Griffin, J. (2004). Research on students and museums: looking more closely at the students in school groups. Science Education, 88(1), 59-70.
• Güler, T. (2009). Ekoloji temelli bir çevre eğitiminin öğretmenlerin çevre eğitimine karşı görüşlerine etkileri. Eğitim ve Bilim, 34, 146-151.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., & Tatham, R. L. (2013). Multivariate Data Analysis: Pearson Education Limited.
• Hidayet, T. O. K., & Bozkurt, A. (2010). Sınıf öğretmenlerinin 1. 2. 3. sınıflar için ayrı ve 4. 5. sınıflar için ayrı yetiştirilmeleri konusunda sınıf öğretmenlerinin görüşlerinin değerlendirilmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 9(3), 759-778.
• Jeronen, E., & Jeronen, J. (2012). Outdoor education in finnish schools and universities. https:// ioern.files.wordpress.com/2012/04/finland_14.pdf on 15 Agust 2020.
• Johnson, R.B. and Christensen, L.B. (2008) Educational Research: Quantitative, Qualitative, and Mixed Approaches. 3rd Edition, Sage Publications, Inc., Lose Angeles.
• Karademir, E. (2013). Öğretmen ve öğretmen adaylarının fen ve teknoloji dersi kapsamında okul dışı öğrenme etkinliklerini gerçekleştirme amaçlarının planlanmış davranış teorisi yoluyla belirlenmesi (Doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kaya, Z.(2021). Sınıf öğretmenlerinin ilkokulda okul dışı öğrenme etkinliklerinin kullanılmasına yönelik görüşleri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi], Recep Tayyip Üniversitesi, Eğitim Enstitüsü, Rize
• Kisiel, J. (2005). Understanding elementary teacher motivations for science fieldtrips. Science Education, 89(6), 936-955.
• Koosimile, A. T. (2004). Out-of-school experiences in science classes: Problems, issues and challenges in Botswana. International Journal of Science Education, 26(4), 483-496.
• Korkut, K. (2009). Sınıf öğretmenlerinin öz yeterlik inançları ile sınıf yönetimi beceri algıları arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur.
• Kubat, U. (2018). Okul dışı öğrenme ortamları hakkında fen bilgisi öğretmen adaylarının görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (48), 111-135.
• Lâçin Şimşek, C. (2011). Okul dışı öğrenme ortamları ve fen eğitimi. Lâçin Şimşek, C. (Ed.), Fen öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları (1-23). Pegem Akademi Yayınları
• Lunenburg, F. C. (2011). Self-efficacy in the workplace: Implications for motivation and performance. International journal of management, business, and administration, 14(1), 1-6.
• Luszczynska, A., Gutiérrez-Doña, B. & Schwarzer, R. (2005). General self-efficacy in various domains of human functioning: Evidence from five countries. International Journal of Psychology, 40(2), 80-89.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Baskıdan Çeviri, Çeviri Editörü: S. Turan). Nobel Yayın Dağıtım.
• MEB. (2018). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi öğretim programı. T. C. Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Metin, Mustafa. (2014). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Moseley, C., Reinke, K., & Bookout, V. (2002). The effect of teaching outdoor environmental education on preservice teachers' attitudes toward selfefficacy and outcome expectancy. The Journal of Environmental Education, 34(1), 9-15.
• Ocak, G. (2019). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Oğuz, A., & Topkaya, N. (2008). Ortaöğretim alan öğretmenliği öğrencilerinin öğretmen özyeterlik inançları ile öğretmenliğe ilişkin tutumları. Akademik bakış, 14(1), 23-36.
• Orion, N., Hofstein, A., Tamir, P., & Giddings, G. J. (1997). Development and validation of an instrument for assessing the learning environment of outdoor science activities. Science Education, 81(2), 161–171.
• Özgen, K., & Alkan, H. (2014). Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımı kapsamında, öğrencilerin öğrenme stillerine uygun öğrenme etkinliklerinin akademik başarı ve tutuma etkileri: Fonksiyon ve türev kavramı örneklemesi. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education (TURCOMAT), 5(1), 1-38.
• Pas, E. T., Bradshaw, C. P. & Hershfeldt, P. A. (2012). Teacher-and school-level predictors of teacher efficacy and burnout: Identifying potential areas for support. Journal of school psychology, 50(1), 129-145.
• Patton, M. Q. (2005). Qualitative Research. John Wiley & Sons, Ltd.
• Pekin, M., & Bozdoğan, A. E. (2021). Ortaokul öğretmenlerinin okul dışı çevrelere gezi düzenlemeye ilişkin öz yeterliklerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi: Tokat İli Örneği. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2021(17), 114-133.
• Pekin, M., (2021). Ortaokul Öğretmenlerinin Okul Dışı Çevrelere Gezi Düzenlemeye İlişkin Öz Yeterliklerinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi: Tokat İli Örneği.(Yüksek Lisans Tezi) Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Saraç, H. (2017). Türkiye’de okul dışı öğrenme ortamlarına ilişkin yapılan araştırmalar: içerik analizi çalışması. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 3(2), 60-81.
• Soh, T. M. T., & Meerah, T.S.M. (2013). Outdoor education: An alternative approach in teaching and learning science. Asian Social Science, 9(1), 1-8.
• Sözer, Y. & Oral B. (2016). Sınıf içi öğrenmeleri destekleyen okul dışı aktif öğrenme süreci: Bir meta-sentez çalışması. Uluslar Arası Journal of Eurasia Sosyal Bilimler, 7(22), 278-310.
• Stajkovic, A. D., & Luthans, F. (2002). Social cognitive theory and self-efficacy: Implications for motivation theory and practice. In R. M. Steers, L. W. Porter, & G. A. Bigley (Eds.), Motivation and Work Behavior (7th ed.), 126-140. NY: McGraw-Hill.
• Stockemer, D., Stockemer, G., & Glaeser. (2019). Quantitative methods for the social sciences (Vol. 50, p. 185). Quantitative methods for the social sciences: Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-99118-4
• Tal, R., Bamberger, Y., & Morag, O. (2005). Guided school visits to natural history museums in Israel: Teachers' roles. Science education, 89(6), 920-935.
• Tal, T., & Morag, O. (2009). Reflective practice as a means for preparing to teach outdoors in an ecological garden. Journal of Science Teacher Education, 20(3), 245-262.
• Tatar, N. & Bağrıyanık, K. B. (2012). Fen ve Teknoloji dersi öğretmenlerinin okul dışı eğitime yönelik görüşleri. İlköğretim Online, 11(4), 883-896.
• Temel F. & Kölemen E.B. (2021). Okul öncesi öğretmenlerin alan gezisi düzenlemeye ilişkin öz- yeterlilik inançlarının incelenmesi. International Primary Educational Research Journal, 5(1), 46-58.
• Tösten, R. (2020). Okul dışı eğitim ve öğrenme. A. Küçükoğlu ve H. İ. Kaya (Ed.). Kuramdan uygulamaya okul dışı öğrenme ortamları (s. 1-22). Pegem Akademi.
• Tschannen-Moran, M. ve Woolfolk-Hoy, A. (2001). Teacher efficacy: Capturing an elusive construct. Teaching and Teacher Education, 17(7), 783-805.
• Uçak, S., & Erdem, H. H. (2020). Eğitimde yeni bir yön arayışı bağlamında “21. yüzyıl becerileri ve eğitim felsefesi”. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6 (1), 76-93.
• Uğurlu, A. (2022). Okul dışı öğrenme ortamlarına yönelik sınıf öğretmenlerinin kaygı düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Üner, S. (2019). Fen grubu öğretmenlerinin okul dışı öğrenme ortamlarına yönelik kaygı düzeyi değerlendirme ölçeği çalışması. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ürey, M. & Kaymakcı, S. (2020). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi dersinde kullanılan okul dışı öğrenme ortamları ve uygulamaları hakkındaki görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 49 (227) , 7-32.
• Yavuz, M. & Kıyıcı, F.B. (2012). Hayvanat Bahçelerinin Fen Öğretiminde Kullanımına İlişkin Öğrenci Görüşleri. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 134-156.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H., (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Geliştirilmiş, Seçkin Yayıncılık. 8. Baskı, 188-242. Ankara TOPKAYA, E. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri Güncelleştirilmiş 5. Baskı. Eğitimde Kuram ve Uygulama içerisinden, 2(2), 113-118.
• Yılmaz, M., Köseğlu, P. Gerçek, C. & Soran, H. (2004). Yabancı dilde hazırlanan bir öğretmen özyeterlik ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 260– 267.
• Yılmaz, K. & Çokluk-Bökeoğlu, Ö. (2008). İlköğretim okulu öğretmenlerinin yeterlik inançları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(2), 143- 167.
• Yurtdakal, K. & Karakaş, H. (2021). Sınıf Öğretmenlerinin Okul Dışı Öğrenme Ortamlarına Gezi Düzenleyebilme Öz Yeterlilikleri. HAYEF: Journal of Education, 18(2), 295-322. Doi: 10.5152/hayef.2021.20032