OTTOMAN CERIME APPLICATION AND EXPLOITATION

Yıl 2021, , 272 - 288, 30.09.2021

Nezif Cıkay

https://doi.org/10.32579/mecmua.933097

Cited By: 1

Öz

Cerime is a fine taken from people who committed certain crimes in the Ottoman Empire. Unlike the previous Islamic states the Ottoman State has greatly expanded the scope of fines. This system was implemented by the Ottoman Empire in a period of approximately 500 years. The amount of fines for which crimes was determined by the kanunnames published by the sultans. Cerime was taken by managers with executive authority, called ehli orf. In many Islamic states, fines have not been found appropriate on the grounds that they coluld be abused. In order to prevent the abuse of these punishments and to prevent the rulers from illegally obtaining cerime, the Ottoman system of law and administration imposed a requirement that the Qadi and the Naib condemn the person accused in this regard. This condition, which was brought to prevent the corruption of the system, has been violeted by both Qadi and the Regent and Ehli orf. Cerime has been turned into a means of gain by being distorted from its purpose by the administration and the judiciary. The sultans, who knew this weakness of the Cerime application, tried to prevent it by publishing Adaletname. Historical documents show that the sultans could not achieve these goals. Kadi Registers, Muhimme Defters, Şikayet Defters and Eyalet Ahkam Defters are full of examples of complaints on this subject. The The people who suffer the most from the cerime application are the Reaya who live in villages far from the center. The Qadi and Naibs were the persons who responsible for providing the law and protecting the Reaya against the rulers who committed unlawfulness. The corruption of the justice system and the fact that it is intertwined with administrators with executive authority have left the victims unprotected.

Anahtar Kelimeler

Cerime, Fine, Ottoman Empire, Ehli Urf, Kanunname

Osmanlı'da Cerime Uygulaması ve İstismarı

Öz

Cerime, Osmanlı Devleti’nde belli suçları işleyen kişilerden alınan bir para cezasıdır. Osmanlı Devleti kendisinden önceki İslam devletlerinden farklı olarak para cezalarının kapsamını oldukça genişletmiştir. Yaklaşık 500 yıllık bir zaman diliminde bu sistem Osmanlı Devleti tarafından uygulanmıştır. Hangi suçlardan ne kadar para cezası alınacağı padişahlar tarafından yayımlanan kanunnamelerle belirlenmiştir. Cerime, ehli örf olarak isimlendirilen icra yetkisine sahip yöneticiler tarafından alınmıştır. Bir çok İslam devletinde para cezaları suiistimal edilebileceği gerekçesiyle uygun bulunmamıştır. Osmanlı hukuk ve idare sistemi bu cezaların suiistimal edilmesini önlemek ve idarecilerin hukuksuz bir şekilde cerime almasının önüne geçmek için kadı ve naiplerin bu konuda şuçlanan şahsı mahkum etmesi şartını getirmiştir. Sistemin yozlaşmasını önlemek için getirilen bu şart gerek kadı ve naipler ve gerekse ehli örf tarafından ihlal edilmiştir. Cerime, idare ve yargı tarafından amacından saptırılarak bir kazanç kapısına dönüştürülmüştür. Cerime uygulamasının bu zayıf yönünü bilen sultanlar Adaletnameler yayımlayarak bunun önüne geçmeye çalışmışlardır. Tarihi belgeler sultanların bu amaçlarına ulaşamadıklarını göstermektedir. Kadı sicilleri, Muhimme Defterleri, Şikayet Defterleri ve Eyalet Ahkam Defteri bu konudaki şikayet örnekleriyle doludur. Cerime uygulamasının en çok mağdur ettiği insanlar merkezden uzak köylerde yaşayan reayadır. Reayayı, hukuksuzluk yapan yöneticilere karşı koruyacak olan ve adaleti sağlamakla görevli olan kadı ve naiplerdir. Adalet sisteminin yozlaşması ve icra yetkisine sahip idarecilerle içli dışlı olması mağdur kesimleri korumasız bırakmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cerime, Para Cezası, Osmanlı Devleti, Ehli Örf, Suç, Kanunname

Kaynakça

• Abdurrahman Vefik, (1230), Tekalif Kavaidi, C.I, Dersaadet, Kanaat Matbaası.
• Akgündüz, Ahmet, (1990/I), Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, C.I, İstanbul, Fey Vakfı Yayınları.
• Akgündüz, Ahmet,(1990/II), Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, C.II, İstanbul, Fey Vakfı Yayınları.
• Akgündüz, Ahmet,(1991), Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, C.III, İstanbul, Fey Vakfı Yayınları.
• Akgündüz, Ahmet,(1992), Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, C.IV, İstanbul, Fey Vakfı Yayınları.
• Akgündüz, Ahmet,(1994), Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, C.VII, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Akgündüz, Ahmet,(1996), Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, C.IX, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Akgündüz, Ahmet,(1992), Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, C.IV, İstanbul, Fey Vakfı Yayınları.
• Akgündüz, Ahmet, (1999), “Osmanlı Kanunnâmelerinin Şer’i Sınırları”, Osmanlı, (Ed. Güler Eren), C.VI:s.401-411, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları.
• Âşık Paşazade, (2003), Osmanoğullarının Tarihi, (Haz. Kemal Yavuz vd.) İstanbul, K Yayınları.
• Avcı, Mustafa, (2002), “Osmanlı Hukukunda Para Cezaları”, Türkler, C.X: s.91-106. Anlara, Yeni Türkiye Yayınları.
• Aydın, M. Akif, (2017), Osmanlı Devleti’nde Hukuk ve Adalet, İstanbul, Klasik Yayınları.
• Bardakoğlu, Ali, (1996), “Had”, DİA, C.XIV: s.547-551, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bab Mahkemesi 197 Numaralı Sicil (H. 1162-1163 / M. 1749-1750), 2019, C. 73, (Ed: Coşkun Yılmaz), İstanbul, İSAM Yayınları.
• Bab Mahkemesi 3 Numaralı Sicil (H. 1077 / M. 1666 - 1667), 2011, C. 17, (Ed: Coşkun Yılmaz), İstanbul, İSAM Yayınları.
• Barkan, Ömer Lütfi, (1943), XV ve XVI ıncı Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Zirai Ekonominin Hukukî ve Mali Esasları Kanunlar, İstanbul, Burhaneddin Matbaası.
• Berki, Ali Himmet, (2020), Büyük Türk Hükümdarı İstanbul Fatihi Sultan Mehmed Han ve Adalet Hayatı, Ankara, TAA Yayınları.
• Boynukalın, Mehmet, (2009), “Suç”, DİA, C.XXXVII: s.453-457, İstanbul:Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çağatay, Neşet, “İslam Hukukunun Ana Hatları Ve Osmanlıların Bunun Bazı Kurallarını Değişik Uygulamaları”, Belleten, C.LI, S.200: s. 625-636.
• Çelik, Buket, (2020), Ahkâm Defterlerine Göre 18. Yüzyılda Sivas Eyaleti (1742-1774), Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Sivas.
• Dağcı, Şamil, (2002), “Kısas”, DİA, C.XXV: s.488-495, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Halaçoğlu, Yusuf, (1993), “Cürm ü Cinayet Resmi”, DİA, C.VIII: s.138-139, İstanbul,Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İnalcık, Halil, (2018), Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet, , İstanbul, İş Bankası Yayınları.
• İnalcık, Halil, (1965), “Adaletnameler”, Belgeler Dergisi, C.II, S.3-4: s.49-142.
• Kazıcı, Ziya, (1984), “Osmanlı’da Örfi Vergiler ve Bu Vergilerin Kaynağı Olarak Örfi Hukuk”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.4: s.284-310 İstanbul.
• Koç, Mehmet, (2019), “Osmanlıda Ölüm Cezası Verilen Zina, Hırsızlık, Öldürme ve Yaralama Suçları, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, C.17, S. 33: s. 261-287.
• Koç, Mehmet, (2017), Osmanlı Hukukunda Ta’zir Suç ve Cezaları, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Doktora Tezi), Konya.
• Schacht, Joseph, (1986), İslam Hukukuna Giriş, Ankara, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Şemseddin Sami, (1317), Kamus-u Türkî, Dersaadet, İkdam Matbaası.
• Tabakoğlu, Ahmet, (2011) “Tekâlif”, DİA, C.XL: s.336-337. İstanbul Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Taş, Hülya,(2008), "Osmanlı Kadı Mahkemesindeki “Şühûdü'l-Hâl” Nasıl Değerlendirilebilir?", Bilig S: 44, s.25-44.
• Tursun Bey, Fatihin Tarihi Tarihi Ebul Feth, (Haz: Ahmet Tezbaşar), Tercüman 1001 Eser, Tarihsiz.
• BOA (Başkanlık Osmanlı Arşivi) C.ADL. (Cevdet Adliye) 88/5312.
• BOA, A.DVNS. AHK. HL. (Halep Ahkam Defterleri), d.1 s. 84.
• BOA, A.DVNSMHM. (Bab-ı Asafi Divan-ı Hümayun Sicilleri Mühimme Defterleri) d.73, s. 2.
• BOA, A.DVNS. AHK. HL. (Bab-ı Asafi Divan-ı Hümayun Sicilleri Halep Defterleri ) (d.1 s. 62.
• BOA, A.DVNS. AHK. HL. (Halep Ahkam Defterleri) d.1 s. 180.