Kavram Ve İmge Bağlamında Fârâbî’de Felsefe-Din İlişkisi

Yıl 2021, , 299 - 311, 30.09.2021

Hüseyin Adem Tülüce

https://doi.org/10.32579/mecmua.958282

Cited By: 1

Öz

Din ile felsefe arasındaki münasebet felsefenin ve dinin her zaman başlıca konularından olmuştur. Bazen felsefeyle dini birbirinden ayrılan bazen de felsefe ve dini birleştiren görüşler düşünürlerin ilgilisini çekmiştir. Biz bu çalışmada din felsefe ilişkisinin Fârâbî’nin (ö.339/950) düşünce sistemindeki yeri ve önemini ortaya koyup nefsin güçleri olan duyum, muhayyile ve akletme yetisi özelinde inceledik. Fârâbî’nin hakikat tartışması çerçevesinde din ve felsefeyi nasıl değerlendirdiği noktası konumuz açısından önemlidir. Bilhassa imge ile din ilişkisi ve kavram ile felsefe ilişkisini değerlendirip aralarındaki öncelik sonralığı açıklamaya çalıştık. Çalışmamız açısından üzerinde durduğumuz husus hem sanatta hem de din de önemli bir yere sahip olan imgenin temsil ve taklit özelliğidir. Bu nedenle dinsel imge, gerçekliğin doğrudan değil dolaylı anlatımına dayalı olduğu için insanların gerçekliği daha kolay anlamasına neden olur. Felsefenin üretimi olan kavram ise gerçekliği olduğu gibi ortaya koyar. Bu anlamda Fârâbî’nin felsefesinde ifade ettiği erdemli şehirdeki yönetici hem filozof hem de peygamberdir. Bu yönüyle de hem kavrama hem de imgeye sahiptir. Onun filozofluk yönü hakikati olduğu gibi bilmesine dayalı iken peygamberlik yönü bu hakikatin insanlara benzetmeler, taklitler kullanılarak dolaylı anlatılmasıdır. Böylece dindeki imge inanmaya felsefedeki kavram ise düşünmeye yol açar. Yani kendisine peygamberlik verilen insan, imgelerle halkı inanca davet eder. Ve bu süreçte çeşitli temsiller kullanır. Kendi çabası sonucu filozofluk elde etmiş insan ise hakikatin kendisini kavramlarla açıkladığı için insanları düşünmeye çağırır.

Anahtar Kelimeler

din, felsefe, imge, kavram, hayal gücü

Kaynakça

• Akbaytogan, Korhan. Günümüzde İmge ve Farkındalık. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Plastik Sanatlar Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Avner, Ziss. Estetik, Gerçekliği Sanatsal Özümsemenin Bilimi. çev. Y. Şahan, İstanbul: Hayalbaz, 2. Basım, 2009.
• Aydınlı, Yaşar (2008). Fârâbî, İsam, İstanbul.
• Aydınlı, Yaşar (2014). Fârâbî’de Tanrı-İnsan İlişkisi, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Bayav, Deniz. “Resim Sanatında ve Sanat Eğitiminde İmge”.Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,11/2 (2009 Aralık), 105-122. https://dergipark.org.tr/tr/pub/trakyasobed/issue/30226/326375
• Cevizci, Ahmet (1999). Paradigma Felsefe Sözlüğü, Pardigma Yayınları, İstanbul.
• Conford, Francis Macdonald (2020). Dinden Felsefeye Batı Nazariyatının Kökenleri Üzerine. (Çev:Özgüç Orhan), Baraka, İstanbul.
• Çetin, Özer. “İmgelem Yetisi ve Bazı Dinî Olgularla İlişkisi”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 20/1 (2011): 157-190.
• Dağtaşoğlu, Ahmet Emre, “Antik Yunan Felsefesinde Fantasia’nın Epistemolojik Rolü”, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 17 (2014), 265-87.
• Davidson, Herbert A (2020). Fârâbî, İbn Sînâ ve İbn Rüşd’de Akıl, (Çev: Erkan Kurt), Litera, İstanbul.
• Erdem, Hüsameddin (1999). Problematik Olarak Din-Felsefe Münasebeti, Hü-er, Konya.
• Fârâbî (2008). Kitâbu’l-Huruf (Çev: Ömer Türker), Litera, İstanbul.
• Fârâbî (2012). Kitâbu’l-Burhan (Çev: Ömer Türker, Ömer Mahir Alper), Klasik, İstanbul.
• Fârâbî (2014). Siyaset Felsefesine Dair Görüşler (Çev: Hanifi Özcan), İfav, İstanbul.
• Fârâbî (1986). Mantıkta Kullanılan Lafızlar, (Çev. Yaşar Aydınlı), Litera Yayıncılık, İstanbul.
• Fârâbî (2014). Mutluluk Yoluna Yöneltme (Çev: Hanifi Özcan), İfav, İstanbul.
• Fârâbî (1999). Mutluluğun Kazanılması, (Çev. Ahmet Arslan), Vadi Yayınları, Ankara.
• Fârâbî (2020). es-Siyasetü’l-Medeniyye (Çev: Yaşar Aydınlı), Litera, İstanbul.
• Fârâbî (2018). el-Medînetü’l-Fâzıla, (Çev: Yaşar Aydınlı), Litera, İstanbul.
• Fârâbî (2019). Kitâbü’l-Mille, (Çev: Yaşar Aydınlı, Litera, İstanbul.
• Işıldak, R. Suat. “Yaratmada İlk Adım: İmge ve İmgelem”. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED) 2/1 (2008 Haziran), 64–69.
• İbn-i Manzur. Lisanü’l Arab, cilt II, Kahire: Daru’l Maarif.
• İbn Meymûn. Delâletü’l-Hâirîn, çev: Osman Bayder, Özcan Akdağ, Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• Izutsu, Toshihiko. İslam Mistik Düşüncesi Üzerine Makaleler, çev. Ramazan Ertürk, İstanbul: Anka Yayınları, 2002.
• Jon E., Roeckelein. Imagery in Psychology: A Reference Guide, Westport: Praeger Publishers / Greenwood Publishing Group, 2004.
• Kaya, Mahmut. İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri. İstanbul: Klasik, 6. Basım, 2010.
• Küyel, Mübahat Türker. Aristoteles ve Farabîʹnin Varlık ve Düşünce Öğretileri. Ankara: DTCF Yayınları, 1989.
• Küyel, Mübahat Türker. “Farabî’ye Bir Hazırlık Olmak Üzere İslam Öncesi Türklerde Felsefe” Kutadgubilig, 3 (Mart 2003).
• Parlatır, İsmail ve diğerleri. Türkçe Sözlük. Ankara: T. D. K.Yayınları, 9. Basım, 1988.
• Platon. Mektuplar, çev. Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, İstanbul 2010.
• Spinoza, Baruch, Tanrıbilimsel Politik İnceleme, çev: Betül Ertuğrul, Bursa: Biblos Kitabevi, 2008.
• Terkan, Fehrullah. Çatışmanın Dinamikleri Klasik Dönem İslam Felsefesinde Din ve Felsefe Uzlaşmazlığı Üzerine. Ankara: Elis, 2. Basım, 2019.
• Tiryaki, Kübra Bilgin, Sunar, Lütfi (ed.). Kavram Geliştirme, Sosyal Bilimlerde Yeni İmkânlar, İstanbul: Nobel Yayınları, 1. Basım, 2016.