SENTENCE TYPES IN PROVERBS

Yıl 2018, Sayı: 5 - Bahar, 26 - 47, 02.07.2018

Mehmet Emin Tuğluk

https://doi.org/10.32579/mecmua.439149

Öz

Almost every society has
thought-provoking words that are said to be quick at repartee to events. In
Turkey Turkish, the use of these sayings called proverbs, is inevitable in some
cases. When these words are used on the spot, they add fluency to talk and the
direction of speaking is directional. These anonymous language products
sincerely express the society's view of the world, its cultures, its
understanding, its rules of life, its thoughts. As proverbs fulfill these
functions, they use all the possibilities of the language.

Proverbs are concrete examples of
the experience of a nation for many centuries and reflected in the language of
its cultural history. Proverbs circulating in the language as oral literary
products have undergone various changes over time and have taken their present
state. Proverbs have a great proposition in that they show the characteristics
of the word exchange, spoken characteristics and sentence structure of the
Turkish language over time.

The common characteristics of
proverbs that become powerful tools of expression when they are used on time
and on the spot are being anonymous, relying on observations and experiences,
reflecting the characteristics of the society they are emerging from, having a
general expression and being stereotyped.

Impressive expressions make it
necessary to examine proverbs in terms of sentence types. In this study,
proverbs have been examined in five headings: according to sentence types,
according to structures, according to types of predicates, place of predicate,
according to the meaning of sentence and sentence bindings. It has been
observed in the examination that the proverbs were very rich in sentence types.
In this examination, it is seen that the proverbs contain very rich examples in
terms of sentence types. It has also been found that for teaching groups at all
levels, proverbs can be used as a rich source in the teaching of sentence
types.

Anahtar Kelimeler

Proverbs, sentence types, sentence structure, types of predicates, place of predicate, meaning of sentence

ATASÖZLERİNDE CÜMLE TÜRLERİ

Öz

Hemen her toplumda, olaylar
karşısında hazır cevap olarak söylenen, düşündürücü sözler vardır. Türkiye
Türkçesinde atasözü olarak nitelendirilen bu özlü sözlerin bazı durumlarda
kullanılmaları kaçınılmaz olmaktadır. Bu sözler yerinde kullanıldıklarında konuşmaya
akıcılık katmakta ve konuşmanın seyrine yön vermektedir. Anonim olan bu dil
ürünleri toplumun dünyaya bakışını, kültürünü, anlayışını, yaşam kurallarını,
düşüncelerini içten bir şekilde dile getirir. Atasözleri bu işlevlerini yerine
getirirken dilin tüm imkânlarını kullanır.

Atasözleri bir milletin asırlar boyu süren tecrübesinin, kültür tarihinin
dile dökülmüş somut örnekleridir. Sözlü edebiyat ürünleri olarak dilden dile
dolaşan atasözleri, zamanla çeşitli değişimlere uğrayarak günümüzdeki hallerini
almışlardır. Atasözleri, Türk dilinin zaman içerisinde gösterdiği kelime
değişimi, söyleniş özellikleri ve cümle dizimi özelliklerini göstermesi
açısından büyük öneme sahiptir.

Zamanında ve yerinde
kullanıldıklarında güçlü bir anlatım aracına dönüşen atasözlerinin ortak
noktaları anonim olmaları, gözlem ve deneyimlere dayanmaları, ortaya çıktıkları
toplumun özelliklerini yansıtmaları, genel bir ifadede bulunmaları ve
kalıplaşmış olmalarıdır.

Etkileyici
anlatımları atasözlerini cümle türleri açısından incelenmeyi zorunlu
kılmaktadır. Bu çalışmada atasözleri cümle türlerine göre; yapılarına göre,
yüklem çeşitlerine göre, yüklemin yerine göre, cümlenin anlamına göre ve cümle
bağlanışlarına göre beş başlık altında incelenmiştir. Yapılan incelemede
atasözlerinin cümle türleri bakımından çok zengin örnekler içerdikleri
görülmüştür. Ayrıca tüm düzeylerdeki öğretim grupları için cümle türlerinin
öğretiminde atasözlerinin zengin bir kaynak olarak kullanılabileceği tespit
edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Atasözü, cümle türleri, cümle yapısı, yüklem çeşitleri, yüklemin yeri, cümlenin anlamı

Kaynakça

• Aksoy, Ömer Asım (1993), Atasözleri Sözlüğü 1, İnkılap Kitabevi, İstanbul. Altun, Mustafa (2004), “Türk Atasözleri Üzerine Sentaktik Bir İnceleme”, Akademik Araştırmalar Dergisi, Mayıs-Temmuz, Yıl 6, Sayı 21, s. 79-91.
• Burdurlu, İbrahim Zeki (1967a), “Atasözlerimizin Cümle Yapıları”, Türk Dili, Cilt XVI, Sayı 187, s. 508-513.
• Burdurlu, İbrahim Zeki (1967b), “Atasözlerimizin Cümle Yapıları”, Türk Dili, Cilt XVI, Sayı 188, s. 629-634.
• Demircan, Ömer (2005), “Söz Dizimine Duygusal Yansımalar: Atasözleri, Deyimler, Deyişler ve Devrik Dizim”, Türk Dili Dergisi, Yıl 18, Cilt 18, Sayı 107, s.1-11.
• Ergin, Muharrem (1985), Türk Dil Bilgisi, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• Erten, Münir (2007), “+sIz Eki Olumsuzluk Eki Midir?” Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/4 Fall, s.1168-1173.
• Karaağaç, Günay (2009), Türkçenin Söz Dizimi, Kesit Yayınları, İstanbul.
• Karahan, Leyla (1994), “sa / se Eki Hakkında”, Türk Dili, Sayı 526, s. 471-474.
• Karahan, Leyla (2000), “Yapı Bakımından Cümle Sınıflandırmaları Üzerine”, Türk Dili, Sayı 583, s.16-23.
• Korkmaz, Zeynep (2007a), Gramer Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Oy, Aydın (1972), Tarih Boyunca Türk Atasözleri, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Özçelik, Sadettin-ERTEN Münir (2005), Türkiye Türkçesi Dilbilgisi, Diyarbakır.
• Yurtbaşı, Metin (1994), Sınıflandırılmış Türk Atasözleri, Özdemir Yayıncılık, Ankara.