XVI. Yüzyıl Şairlerinden Mirza Ve Hoş-Nâme Mesnevisi

Yıl 2022, Sayı: 14, 41 - 54, 30.09.2022

Halil Kurt

https://doi.org/10.32579/mecmua.1159887

Öz

Klasik Türk edebiyatında mesneviler şairlerin söz söylemedeki ustalıklarını göstermek istedikleri sahalardan biri olmuştur. Şairler, muhtelif konularda anlatmak istediklerini bu nazım şekli vesilesiyle ortaya koymuşlardır. Bu alanda özellikle söz sahibi olmak isteyenler beş mesnevi yazarak hamse sahibi olmuşlardır. Kanunî Sultan Süleyman devri şairlerinden biri olan Mirzâ da bu nazım şeklinden faydalanarak suçsuzluğunu anlatamaya çalışmıştır.
Yaptığımız araştırmalar sonucunda XVI. yüzyıl şair ve yazarları hakkında bilgi veren biyografik eserlerde Mirzâ mahlaslı şair veya şairlere tesadüf edemedik. Bu sebeple eserden hareketle çıkarımlarda bulunduk. Mısır’da divan kâtibi olan Mirzâ, eserini (Semiz) Ali Paşa’ya takdim etmek üzere yazmıştır. Didaktik konulu bir mesnevi olan bu eser bin dört yüz kırk bir beyitten meydana gelmektedir. Mirzâ, Binbir Gece Masallarında geçen “Kral Yunan ile Hekim Rüyan” adlı hikâyeyi yeniden kurgulayıp bunu manzum olarak tercüme etmiştir. Mesnevinin giriş bölümü; tevhit, münacat, na't, Sultan Süleyman’a ve (Semiz) Ali Paşa’ya övgüden sonra zamandan şikâyet konulu beyitlere ayrılmıştır. Gelişme bölümünde ise dastan-ı ağaz başlığı ile asıl anlatılmak istenen hikâyeye yer verilerek mesnevi hatime bölümüyle bitirilmiştir.
Bu çalışmada eserden hareketle XVI. yüzyıl şairlerinden Mirzâ’nın tek nüshası Viyana Millî Kütüphanesi Türkçe Yazmalar bölümünde bulunan didaktik eseri şekil ve muhteva açısından incelenerek tanıtılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mirza, Mesnevi, Hoş-nâme

Kaynakça

• Afyoncu, E. (2009). “Semiz Ali Paşa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C. 36, s.495-496). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aydınbaş, E. (2015). Molla Câmî’nin Hiredname-i İskenderî’si. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi.
• Bozkaplan, Ş. A. (1989). Abdî Musa Camasb-nâme. Doktora tezi, İnönü Üniversitesi.
• Çağbayır, Y. (2007). Orhun yazıtlarından günümüze Türkiye Türkçesinin söz varlığı: Ötüken Türkçe Sözlük. (C. I-V, s.1950-3237). Ötüken Yayınları.
• İz, M. (1969). Tasavvuf. (I. Baskı). Rahle Yayınları.
• Karademir, M. (2001). Abdi Camasb-nâme. Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi.
• Kartal, A. (2014). Doğunun Uzun Hikâyesi: Türk Edebiyatında Mesnevi. (II. Baskı). Doğu Kütüphanesi Yayınevi.
• Kartal, A. (2010). Şiraz'dan İstanbul'a Türk-Fars Kültür Coğrafyası Üzerine Araştırmalar. Kurtuba Yayınları.
• Kasımoğlu, S. (207). Binbir Gece Masalları'nda Kahraman İzleği -Şehriyar'ın Farkındalık Yolculuğu- Ürün Yayınları.
• Kurt, H. (2019). Türk Edebiyatında Mahzen-i Esrâr Mesnevileri ve Muhyî’nin Mahzen-i Esrâr (Sürûr-efza) Adlı Mesnevîsi. Doktora tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Mirzâ. Hoş-nâme. Viyana Millî Kütüphanesi Türkçe Yazmalar. mixt 442, vr.1b-57b.
• Öge, S. (2001). 15. yy. Şairlerinden Mesihi, Cem Sultan, Ahmed Paşa, Necati Beg, Üsküplü İshak Çelebi ve Şeyhi'nin Divanlarında Atasözleri ve Deyimler. Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi.
• Tülücü, S. (2004). “Binbir Gece Masalları Üzerine.” Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. S. 22, 1-53.