TOPLUMSAL YAŞAMDA BİR GELENEK OLARAK KIRKYAMA

Yıl 2024, Sayı: 17, 24 - 36, 30.03.2024

Ayşegül Dede

https://doi.org/10.32579/mecmua.1413797

Öz

Kırkyama geleneği kültürel birikim ve gelenek ile örüntülü bir yapıya sahiptir. Kırkyama geleneği toplumun kültürel kalıplarından beslenerek toplumun geçmişi ve geleceği arasında bir köprü işlevi görmektedir. Kırkyama öncelikle toplumun ihtiyaçlarının ve yoksulluk zamanındaki yama kültürünün etkisiyle toplumsal yaşamda yerini almıştır. Toplumdaki fertlerin çorap, kıyafet, battaniye, yorgan, seccade, halı, kilim ve yatak örtüsü ihtiyaçlarının giderilmesinde kırkyama geleneği önemli bir işlevi yerine getirmiştir. Zamanla bir ihtiyaç yerine sanat olarak toplumda yerini almasıyla kırkyamanın hem teknik olarak kendisini güncellenmesini hem de diğer sanat dallarıyla farklı bir şekilde etkileşime geçmesini beraberinde getirmiştir. Bu noktada kırkyama öncelikle kültür ve sanat boyutlarında kendisini yapılandırarak bir gelenek olarak toplumda yaşamaktadır. Bu çalışmada kırkyama geleneği toplumsal yaşam çerçevesinde kültür ve sanat boyutlarında ele alınacaktır. Aynı zamanda kırkyama geleneğinin bir el sanatı olması onun sanat olgusu ile dinamik bir ilişki kurmasını beraberinde getirmektedir. Bu çerçevede çalışmada sıfır atık yaklaşımıyla birlikte el sanatının icrası, geleneğin sürdürülmesi ve kültürel birikimin gelecek kuşaklara bilinçli bir şekilde aktarılması noktasında kırkyama geleneğinin toplumsal yaşamdaki yeri açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gelenek, Sıfır Atık., Kültür, Kırkyama Geleneği, Sanat

Patcwork Technique and Its Sociological Reflections

Öz

Patchwork technique has a fact with cultural background and tradition. It took its place in social life due to the needs of the society and the influence of the patch culture in times of poverty. In this situation, the patchwork technique has fulfilled an important function in meeting the needs of the members of the society for socks, clothes, blankets, quilts, prayer rugs, carpets, rugs and bedspreads. Over time, as it took its place in society a art as an rather than a need, patchwork not only updated itself technically but alsı interacted with other art branches a different way. However, since society is at the center of this change experienced by the patchwork technique can only be interpreted meaningfully on the axis of social change. Therefore, this study aims to reveal the usage area and function of the patchwork technique in society from past to present within the scope of the sociology of art. Document analysis, a qualitative research method, was used in the study. In this context, this study it is emphasized that the patchwork technique, together with the zero waste approach, has an important function in maintaining the tradition and transferring the cultural accumulation to future generations consciously and in accordance with social codes.

Anahtar Kelimeler

Patchwork, Patchwork Technique, Sociology of Art, Tradition, Zero Waste.

Kaynakça

• Artun, E. (2019). Türk halk bilimi. Karahan Yayınları.
• Arabalı, K., S. , T. (2021). Geleneksel kırkyamanın çağdaş tekstil sanatındaki uygulamaları üzerine bir örnek: Füsun Özpulat. International Journal of Troy Art and Design, (1), 97-115.
• Ağatekin, E. (2016). İşlemeli seramikler/ embroidered ceramics. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (3), 947-959.
• Arabalı, K. S. T., Gezicioğlu, F. Y. Ve Beşen, Y. M. (2021). Üniversitelerin tekstil ve moda tasarımı öğretim programında artan/artık/atık malzemenin geri kazanımı ve sürdürülebilirliği üzerine bir araştırma, TurkishStudies, 16(2), 719-74.
• Anadolu Haber Ajansı, (2023). El işi ürünler Afrika’da su kuyusu olacak. https://www.aa.com.tr/tr/yasam/el-isi-urunler-afrikada-su-kuyusu-olacak/1013223 adresinden 5 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Adıgüzel, Ç. ve Geyik, D. (2022). Tekstil sanatında kırkyama konfeti tekniği noriko endo örneği, International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 8 (58), 775-786.
• Bayramoğlu, M. (2013). 20. Yüzyıl Türk resim sanatında geleneksel Türk sanat örneklerinin etkisi. Kalemişi Geleneksel Türk Sanatları Dergisi, 1 (2), 1-40. https://doi.org/10.7816/kalemisi-01-02-01
• Güvenç, B. (1996). İnsan ve kültür. Remzi Yayınları.
• Birinci, G. (2017). Deneysel bir yaklaşım olarak kolaj ve karışık teknik uygulamasının fotoğraf sanatına yansıması. Art-E Sanat Dergisi, 10 (20), 666-690. https://doi.org/10.21602/sduarte.341196
• Balkır, S. (2020). Sanat-sanatçı ve bir meta nesnesi olarak sanat eseri. Journal of Arts, 3 (1), 31-44. https://Doi.Org/10.31566/Arts.3.004
• Coşkun, A., ve Cankatar, M. A. (2018). Mukaddime’de insan, toplum ve toplumsal yaşam üzerine inceleme. Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 3(6), 85-101.
• Dal, P. ve Kahraman, D. (2021). Yehrim Lee özelinde, seramik sanatında kırkyama geleneği. (7), 561-573. The Journal of Academic Social Science. DOI:10.29228/ASOS.54016
• Dönmez, Y. ve Kocakaya, E. (2022). Kültür turizmi kapsamında geleneksel el sanatlarının turizme olan etkileri: Amasra Örneği. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 5 (1), s. 103-121.
• Düzgün, Ş. (2015). Bir arada yaşamanın ahlakî ve felsefi temelleri. KADER Kelam Araştırmaları Dergisi, 13(2), 583-592. https://doi.org/10.18317/kader.52046.
• Demirci, F. (2022). Kentlerin simge yapıları kırkyama sanatıyla eserlerine yansıtıyor, https://www.aa.com.tr/tr/kultur/kentlerin-simge-yapilarini-kirkyama-sanatiyla-eserlerine-yansitiyor/2751911 adresinden 17 Eylül 2023 tarihinde alınmıştır.
• Euronews, (2023). 2015 Sonbahar/kış modasının sinyalleri Londra'da verildi. https://tr.euronews.com/kultur/2015/02/25/2015-sonbahar-kis-modasi-londra-da-belirlendi adresinden 17 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Ekincioğlu, G., Başıbüyük, Z., Gölbaş, A. ve Kaydu A., İ. (2018). Anadolu’da geçmişten günümüze doğaltaş mozaik sanatı ve geleceğe aktarılması. Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat, 3 (4), 81-91.
• Güneş,Y. (2022). Edirne’deki zanaatlar ve geleneksel meslekler. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Güneş, N. (2013). Resim sanatında kolaj, asamblaj ve Türk resmine yansımaları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Gölcük Belediyesi, (2023), Uluslararası nakışlı kırkyama festivali. https://www.golcuk.bel.tr/idet/54/87/uluslararasi-nakisli-kirkyama-festivali adresinden 27 Ekim 2023 tarihinde alınmıştır.
• Gül, M., ve Yaman, K. (2021). Türkiye’de atık yönetimi ve sıfır atık projesinin değerlendirilmesi: Ankara örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 35(4), 1267-1296. https://doi.org/10.16951/atauniiibd.870434
• Hancıoğlu, H. (2016). Gelenek üzerine. Littera Turca Journal of Turkish language and literature, 2(1), 14. https://doi.org/10.20322/lt.56233.
• İhlas Haber Ajansı, (2023), El sanatları teknolojisi-kırkyama sergisi açıldı. https://www.iha.com.tr/eskisehir-haberleri/-2506399 adresinden 15 Temmuz 2023 tarihinde alınmıştır.
• İrgin, Süleyman (2017). Kültür ve yoksul sanat diyalektiği. İdil, 6 (33), 1503-1511.
• Karakaş, M. (2023). Sakarya'da "kırkyama" sanatıyla esere dönüşen tekstil atıkları kadınlara gelir oldu.https://www.aa.com.tr/tr/yasam/sakaryada-kirkyama-sanatiyla-esere-donusen-tekstil-atiklari-kadinlara-gelir-oldu/3071718 adresinden 17 Ekim 2023 tarihinde alınmıştır.
• Keçeli, M.(2023). Yoksul sanat akımının iç mekân tasarım öğelerine etkisi. Sanat&Tasarım Dergisi, 13 (1), 270-285.
• Karatay, K., S. ve Oyman, N. R. (2017). Aksaray ilinde çorap ve patik örücülüğü. Journal of Awareness, 2 (3S), 103-116.
• Karatay, K., S. (2019). Kırkyama geleneği ve kullanım alanları. Journal Of Arts, 2 (3), 141-150. Https://Doi.Org/10.31566/Arts.2.010
• Kozbekçi, A., S. (2018). Giyim modasında kültürel kimliğin örneklerinden; mola aplikeleri. Sanat ve Tasarım Dergisi, 8 (2), 20-40. https://doi.org/10.20488/sanattasarim.529203
• Mülayim, S. (1984). Plastik sanatlarda anlatım biçimleri ve üslup. Sanat Tarihi Dergisi, 3 (3), 97-114.
• Nas, E. (2018). Türk çeyiz kültürü çevresinde sözsüz iletişim dili olarak gelişen milli söz hazinesi. Turkish Studies (Elektronik), 13(18), 991-1005. 10.7827/TurkishStudies.12725
• Sayın, Ö. (1993). Toplumsal yaşam ve toplumsal yapı. Sosyoloji Dergisi, (4), 1-17.
• Soykan, Ö., N. (2021). Sanat sosyolojisi. Bilge Yayınları.
• Önbaş, S. ve Mutlu, S. (2018). Kırkyama. İKSAD Yayınevi.
• Öz, N., D. ve Koyuncu, O. (2023). Geleneksel kırkyama geleneğinin gelişimine katkı sağlayan etkinlikler. The Journal of Social Sciences, (64), 51. DOI:10.29228/SOBIDER.70359
• Özpulat, F.(1994). Geleneksel kültürümüzde kırkpare. Tekstil ve Mühendis, 8 (46), 37-41.
• Sevim, S. ve Yeşilmen, N. (2016). Kırkyamanın seramik sanatına yansıması: Zoe Hillyard Örneği, Anadolu Üniversitesi Sanat & Tasarım Dergisi, 3 (1), 180-190.
• Selük, A., T. ve Şahin, Y. (2023). Çağdaş tekstil sanatında aplike tekniği. Yedi, (29), 129-146. https://doi.org/10.17484/yedi.1113724
• Savaş, F. ve Büyükçapar, S., (2023). Çağdaş seramik sanatında geleneksel kırkyama geleneğinin kullanımı. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 8 (3), 248-260.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2023), Somut olmayan kültürel miras taşıyıcı listesine İlimizden bir kişi daha eklendi. https://edirne.ktb.gov.tr/TR-200067/somut-olmayan-kulturel-miras-tasiyici-listesine-ilimizd-.htm adresinden 15 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Yağmur, Ö. (2017). Modern sanatın takı sanatına yansımaları. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Yıldız, K. (2019). UNESCO Türkiye milli komisyonu başkanı Prof. Dr. Oğuz, kültürel mirasımızı dünyayla buluşturuyoruz. https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/unesco-turkiye-milli-komisyonu-baskani-prof-dr-oguz-kulturel-mirasimizi-dunyayla-bulusturuyoruz/1573647 adresinden 17 Ekim 2023 tarihinde alınmıştır.
• Yüksek İhtisas Üniversitesi, (2023), Kırkyama atölye etkinliği gerçekleştirildi, https://yuksekihtisasuniversitesi.edu.tr/etkinlik/patchwork-kirkyama-atolye-etkinligi adresinden 17 Ekim 2023 tarihinde alınmıştır.
• Welsofthome, (2023), Dekorasyonda patchwork trendi, https://welsofthome.com/dekorasyonda-patchwork-trendi/ adresinden 15 Temmuz 2023 tarihinde alınmıştır.
• Görsel Kaynaklar Görsel 1. Anne Kaz, (2024). Yama artık moda, https://www.annekaz.com/yama-artik-moda-en-guzel-kiyafet-yamasi-modelleri.html adresinden 28 Şubat 2024 tarihinde alınmıştır.
• Görsel 2. Arabalı, K., S., T., Gezicioğlu F. Y ve Beşen, Y., M. (2021). Üniversitelerin tekstil ve moda tasarımı öğretim programında artan/artık/atık malzemenin geri kazanımı ve sürdürülebilirliği üzerine bir araştırma. Turkish Studies, 16(2), s. 719-74.
• Görsel 3. Hobi Sanat (2024), Kırk yama modelleri, https://www.hobisanat.com/blog/kirk-yama-modelleri-111adresinden 28 Şubat 2024 tarihinde alınmıştır.
• Görsel 4. Welsofthome (2024). Dekorasyonda patchwork trendi, https://welsofthome.com/dekorasyonda-patchwork-trendi/ adresinden 18 Mart 2024 tarihinde alınmıştır.
• Görsel 5. Textilecurator (2024). Zoe-Hillyard, https://www.textilecurator.com/home-default/home-2-2/zoe-hillyard/ adresinden 18 Mart 2024 tarihinde alınmıştır.
• Görsel 6. Kazak, T. (2017). Eski halılar kırkyama ile ihraç ürünü oluyor https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/eski-halilar-kirkyama-ile-ihrac-urunu-oluyor/755629# adresinden 18 Mart 2024 tarihinde alınmıştır.