Hüsn ü Aşk Mesnevisinde Aşk'ın Yolculuğu

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 6, 1 - 11, 09.07.2024

Hüseyin Tunca

https://doi.org/10.60051/medbel.1442879

Öz

Divan şiiri, tasavvuf geleneğinin derin muhtevasını Osmanlı Türkçesinin en estetik haliyle sunar. Divan edebiyatı şairleri, dinî kıssaları şiir şeklinde anlatan ve genellikle uzun şiirler olan mesneviyi ustalıklarını göstermek için tercih eder. Şeyh Galip (1799) Hüsn ü Aşk’ta Divan şiirinin alışılmış kalıplarının dışına çıkmış, kurduğu alegorik alemde tasavvufun unsurlarını kahraman haline dönüştürerek sembolik bir anlatıma ulaşmış ve diğer Divan şairlerinden ayrılmıştır. Hüsn ü Aşk, edebi değeri sebebiyle farklı yöntemlerle araştırma konusu yapılmış ve yapılmaya devam etmektedir. Bu araştırma yöntemlerinden biri de mesnevinin kahramanı Aşk’ın yolculuğunu değerlendirmek için kullanılan monomit kuramıdır. Joseph Campbell, monomiti açıkladığı Kahramanın Sonsuz Yolculuğu (The Hero with a Thousand Faces, 1949) kitabında monomitin aşamaları hakkında net tanımlar yapmaz ve herhangi bir anlatıyı temel örnek olarak sunmaz. Her aşama için farklı kültürlerden örnek vererek tanımların okuyucuda oluşmasını sağlar. Araştırmacıların monomitin aşamalarının net kaideleri olmadığını ve örneklerle şekillendiğini görmesi gerekir. Campbell bu tercihiyle monomiti metinlere uygularken metnin içinden geldiği kültürü göz önüne alma ve o kültürün orijinal taraflarını tespit etme görevini araştırmacıya yüklemiş olur. Türk edebiyatının daha ziyade Doğu medeniyetine yakın ürünler verdiği düşünüldüğünde monomitin eserlerde gerçekleşmesinde farklılıklar olması mümkündür. Bu çalışmada Türk edebiyat geleneği için ehemmiyetli ve üzerine çok çalışılan Hüsn ü Aşk mesnevisi ile ilgili monomit çalışmaları değerlendirilmiş, monomitin aşamalarına kısaca değinilmiş, Hüsn ü Aşk mesnevisinde bu aşamalar tespit edilerek gösterilmiştir. Aşamaların monomitle örtüşen ve ayrılan noktaları açıklanarak Hüsn ü Aşk'ın monomiti bir tablo halinde verilmiştir. Buna göre Hüsn ü Aşk mesnevisinde monomit aşamalarının bazılarının hiç görülmediği birkaç aşamanın ise birlikte görüldüğü ortaya konmuştur. Sonuç olarak hayata bakışı belirleyen inancın esere yansıdığı tespit edilmiş, Aşk’ın yolculuğunun monomiti bir tablo halinde sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hüsn ü Aşk, Monomit, Şeyh Galip, Kahramanın Yolculuğu, Mesnevi

Kaynakça

• Alkan, Ahmet. “Kahramanlık Mitosu ve Arketipsel Sembolizm Bağlamında Hüsn ü Aşk Mesnevisinin Kahramanı Aşk’ın Yolculuğu”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (Journal Of Old Turkish Literature Researches). C.2 S.1(2019): 634-675.
• Campbell, Joseph. Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. Çeviren Sabri Gürses. İstanbul: İthaki Yayınları, 2017.
• Doğan, Ahmet. Hüsn ü Aşk, Aşkın Kalbe Yolculuğu. (2. Baskı), İstanbul: Değişim Yayınları, 2017.
• Erbay, Nazire ve Özbek, Eren. “Mistik ve Metafizik Bağlamda Bir Yolculuk Üçlemesi: Hüsn ü Aşk, Hacının Yolu ve Simyacı”, Turkish Studies. C.8. S. 1 Winter, (2013): 1355-1374.
• Gökmen, Gökhan. “Leyla ve Mecnun ile Hüsn ü Aşk Mesnevilerinde Âşığın Kaotik Yolculuğu” Sosyologca. S.2 (2011): 289-295.
• İçli, Ahmet. “Hüsn ü Aşk Mesnevisinde Dramatik Aksiyonu Oluşturan Değerler Üzerine Bir İnceleme”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. C. 20. S. 2 (2010): 57- 78.
• İnce, Muhammet. “Vladimir Propp’un Yapısal Anlatı Çözümleme Yöntemi Işığında Hüsn ü Aşk Mesnevisi’in Yapısal Yönten İncelenmesi”, Journal of Social Sciences and Humanities. C.2. S.1 (2018): 81-95.
• Joyce, James. Finnegan Uygulaması. Çeviren Fuat Sevimay. İstanbul: Sel Yayınları, 2016.
• Kalyon, Abuzer. “Hüsn ü Aşk’tan Hareketle Mesneviler İçin Bir İnceleme Önerisi”, Turkish Studies - Language and Literature. C. 14. S. 4 (2019): 1925-1943.
• Koçakoğlu, Bedia. “Postmodern Bir Aynada Hüsn ü Aşk’ın Kırılışı” Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi. C. 2. S. 2 (2012):165-178.
• Okay, Orhan ve Ayan, Hüseyin. Şeyh Galip, Hüsn ü Aşk.İstanbul: Dergâh Yayınları, 1992.
• Okçu, Naci. “Hüsn ü Aşk.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Tepeköylü, İlke. "Âşık Garip Hikâyesinin Joseph Campbell’ın Monomitos Aşamalarıyla İncelenmesi", The Journal of Academic Social Science Studies. S. 47 (2016): 419-428.
• Varışoğlu, Mehmet Celal. “Öl ve Ol Fikri Çerçevesinde Hüsn ü Aşk Kahramanı Aşk’ın Kendisini Bulma ve Tanıma Süreci” Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. C.6. S.2 (2007): 24-35.