Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde kullanılan damla sulama sistemlerinde tıkanıklık düzeyi ve performans değerlendirmesi

Yıl 2021, Cilt: 34 Sayı: 2, 223 - 232, 02.08.2021

Servet Tekin Hale Gümüşsoy Gülşah Bozoğlu

https://doi.org/10.29136/mediterranean.833614

Öz

Çalışma, damla sulama sistemlerinin performans ve tıkanıklık düzeylerini belirlenmesi amacıyla 2018 yılında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) ilçeleri olan Güzelyurt, Lefkoşa 3, Girne, İskele ve Gazimağusa bölgelerinde toplam 17 üreticiye ait tarımsal işletmelerde yürütülmüştür. Yapılan çalışma geniş kapsamlı olup ada genelinde damla sulama sistemini kullanan üreticiler örnek alan olarak belirlenmiştir. Çalışmada bölgeler; Güzelyurt “GY”, Lefkoşa “L”, Gazimağusa “GM”, Girne “G” ve İskele “İ” simgeleri ile gösterilmiş ve üretici ismi (1, 2, 3 ve 4) rakamla ifade edilerek konular oluşturulmuştur. Çalışma bölgesinde ki üreticilere ait damlatıcı yapım farklılık katsayısı değerleri çok düşük ve istenmeyen sınır değerlerinin altında çıkmıştır. Çalışmada damlatıcı türdeşlik değeri en düşük %60.2 ile GM4 üreticisinde, en yüksek değer %89.1 ile G1 üreticisinde elde edilirken, en düşük istatistiksel damlatıcı üniformite değeri %49.5 ile GM1 ve en yüksek %89.1 ile GY1 üreticindeki damla sisteminden elde edilmiştir. Çalışmada bölgelerindeki üreticiler sulama kaynağı olarak Güzelyurt akiferini kullanmaktadır. Güzelyurt akiferi bölgesine düşen yağış miktarının düşük olması, yöredeki çiftçilerin aşırı akiferden su çekmesi ve denizden akifere tuz taşınımlarının artması akifer suyunun tuzlanmasına neden olmaktadır. Bölgede damla yönteminde akiferden suyun kalitesinin düşük ve denetim birimindeki arıtma fitrelerinin arıtmada yetersiz olmasından dolayı sistemini performansını etkilediği ve tıkanmalara neden olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Damla sulama, Tıkanıklık, Damlatıcı türdeşliği, İstatistiksel damlatıcı üniformitesi

Teşekkür

Bu araştırmada olanaklardan faydalanmamızı sağlayan KKTC Lefkoşa Su Dairesi Müdürlüğüne ve K.K.T.C Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı Tarım Dairesi Müdürlüğü Güzelyurt Toprak – Su Labaratuvar birimine desteklerinden dolayı teşekkürü borç biliriz.

Conflict level and performance evaluation of drip irrigation systems in Turkish Republic of Northern Cyprus

Öz

The study was carried out in 2018 in 17 farms belonging to a total of 17 producers: 4 producers in Güzelyurt, 3 in Nicosia, 3 in Kyrenia, 3 in İskele and 4 in Famagusta. The working regions are determined as the regions where the producers who use drip irrigation system effectively and have problems in the system are concentrated. In the study area, drip irrigation system performance and congestion properties were determined and at the end of the study, clogging levels and uniformity parameters were determined. The study was extensive and the producers using drip irrigation system were identified as the sample area. Regions in the study; Güzelyurt “GY”, Nicosia “L”, Famagusta “GM”, Kyrenia “G” and İskele “İ” symbols are shown and the producer name (1, 2, 3 and 4) is indicated by numbers. Coefficient variation of the producers in the study area were very low and below the undesirable limit values. In the study, the emitter uniformity value was obtained from the GM4 producer with the lowest 60.2% and the highest value was obtained from the G1 producer with 89.1%. The lowest statistical emitter uniformity value was 49.5%, and the highest 89.1% was obtained from the GY1 producer drop system. In the study, it was determined that the water resources in the regions are low in rainfall, high salt content of the farmers in the region due to excessive water withdrawal from the aquifer, and because of this high salt content, it affects the drip system and causes blockages.

Anahtar Kelimeler

Turkish Republic of Northern Cyprus, Drip irrigation, Congestion, Emitter uniformity, Statistical emitter uniformity

Kaynakça

• ASAE (2002) Design and Installation of Microirrigation Systems. ASAE EP405.1 Dec. 01, pp. 903-907.
• Cleridou N, Benas C, Matsoukas C, Croke B, Vardavas I (2014) Water resources of Cyprus under changing climatic conditions: Modelling approach, validation and limitations. Environmental Modelling & Software 60: 202-218.
• Çamoğlu G (2004) Farklı yapımcı ve yapım özelliklerine sahip damlatıcılarda eş su dağılımının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Çetin Ö, Eylen M, Sönmez FK (2010) Basınçlı sulama sistemlerinin su kaynaklarının etkin kullanımındaki rolü ve bu sistemlerin yaygınlaşmasında mali desteklerin etkisi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 3(2): 53-57.
• Decroix M, Malaval A (1985) Laboratory evaluation of trickle irrigation equipment for field system design. In: Third International Drip/Trickle Irrigation Congress. California, USA, pp. 325-338.
• Demir V (1991) Türkiye’de Kullanımı Yaygın Olan Damla Sulama Boruları ve Damlatıcılarının İşletme Karakteristikleri Üzerinde Bir Araştırma. Tarımsal Mekanizasyon 13. Ulusal Kongresi, Konya.
• Elkiran G, Ergil M (2006) The assessment of a water budget of North Cyprus. Building and Environment 41: 1671-1677.
• Ghinassi G (2008) Manual for performance evaluation of sprinkler and drip irrigation systems in different agro-climatic regions of the world. ISBN: 81-89610-11-2 ICID, New Delhi.
• Günyaktı A, Ergil M, Çelik B (2008) KKTC Su Sorunları ve Su kaynaklarının Geliştirilmesi. Doğu Akdeniz Üniversitesi Gazimağusa 273-292.
• James LG (1988) Principles of Farm Irrigation System Design. John Willey and Sons Inc., New York, pp. 543.
• Madramootoo CA, Khatri KC, Rigby M (1988) Hydraulic performances of five different trickle ırrigation emitters. Canadian Agricultural Engineering 30: 1-4.
• Nakayama FS, Bucks DA, Clemmens AJ (1979) Assessing trickle emitter application uniformity. Transactions of the American Society of Agricultural Engineers 22(4): 816-821.
• Özekici B, Sneed RE (1995) Manufacturing variation for various trickle irrigation on-line emitter. Applied Engineering in Agriculture 11(2): 235-240.
• Özekici B, Bozkurt S (1996) Determination of hydraulic performances of in-line emitters. Journal of Agriculture and Forestry 23(1): 19-24.
• Solomon KH (1985) Global uniformity of trickle irrigation systems. Transactions of ASAE 28 (4) 1151-1158.
• Tüzel İH (1993) Damla sulama sistemlerinde sulama yeknesaklığının değerlendirilmesi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 30: l19-126.
• USSL (1954) Diagnosis and Improwement of Saline and Alkali Soils. USDA, Agriculture Handbook no.60, USA, pp. 160.
• Yıldız D, Çakmak C (2014) Ülkelerarası Su Transferi Türkiye’den Kıbrıs’a Barış Nehri. Hidropolitik Akademi, Rapor No: 6.