Türkiye’deki Katılımcı Sözlüklerde Suriyeli Sığınmacıların Sosyal İnşası: Sosyal Medya ve Açıklayıcı Repertuarlar

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 77 - 122, 01.06.2016

Göklem Tekdemir Yurtdaş Sümeyye Yıldırım

https://doi.org/10.12738/mejrs.2016.1.1.0004

Cited By: 9

Öz

Bu çalışmada, internet ortamında “katılımcı sözlük” yazarlarının “Suriyeli sığınmacılar” hakkındaki görüşlerini belirtirken hangi dilsel kaynakları kullandıkları açıklayıcı repertuarları Eleştirel Söylemsel Psikoloji Yaklaşımı ile ele alınmıştır. Çalışmanın veri oluşturma aşamasında; Suriyeli sığınmacılar ile ilgili başlıkların açıldığı, Türkiye’de en çok kullanılan ve farklı söylem repertuarlarına ulaşma imkânı tanıyan katılımcı sözlüklerden Ekşi ve Uludağ sözlük sitelerinden yararlanılmıştır. Ekşi Sözlük’ten 1.000, Uludağ Sözlük’ten ise 330 yorum incelenmiştir. Katılımcı sözlüklerdeki sayfa sayısı oranı temel alınarak Ekşi Sözlük’ten daha fazla yorum alıntılanmıştır. Alıntılar, Eleştirel Söylemsel Psikoloji Yaklaşımı ile analiz edilmiştir. Yapılan analizler neticesinde 7 farklı açıklayıcı repertuar ile karşılaşılmıştır. Bunlardan ilki olan tehdit repertuarında, Suriyeli sığınmacıların iki farklı şekilde tehdit olarak gösterildiği tespit edilmiştir. “Sığınmacı” ilkinde asli tehdit unsuru iken, ikincisinde asli tehdidin nesnesi mahiyetindedir. Öteki repertuarında ise aşağılanarak, marjinalize edilip insani vasıfları dışlanarak ötekileştirilmişlerdir. Müslüman repertuarında ise, ulusal kimliklerin ötesinde daha üst bir kimlik olan “Müslüman kimliği” kullanılarak sığınmacı ile katılımcı sözlük yazarı aynı zeminde değerlendirilmiştir. Empati repertuarında, sığınmacılar “insanlık” ortak zemini gözetilerek konuşmanın öznesi olmuşlardır. Olması gereken mülteci repertuarında ise, mutlak mülteci çerçevesi çizilmekte ve sığınmacıların bunun neresinde olduğu tartışılmakta ya da başka bir göçmen yahut mültecinin “olmuşluğu” veya “olmamışlığı” üzerinden değerlendirilmektedir. Uygulama sorunu repertuarında, iktidar partisinin politikalarının yanlış olduğu zemini üzerinden sığınmacı mağdur konumuna konuşlandırılmıştır. Son repertuar olan ekonomik yük repertuarında ise, sığınmacı ekonomiye zarar veren, Türkiyelinin bakımını üstlendiği ama istemediği kişi olarak tanımlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel Söylemsel Psikoloji , Açıklayıcı repertuarlar , Sosyal medya , Sığınmacı

Social Construction of Syrian Refugees in Daily Speech in Turkey: Interpretative Repertoires and Social Media

Öz

In this study, various ways of describing Syrian refugees as used by a specific group of social media users who identify themselves as “dictionary writers” have been studied through critical discursive psychology and interpretative repertoires. Ekşi and Uludağ collaborative dictionaries, which are the most popular online dictionary sites in Turkey, were used as a database in the process of collecting data, giving the opportunity to reach various discursive repertoires. One hundred web pages from Ekşi Dictionary 10 entries per page, a total of 1000 entries were analyzed. Fourteen web pages from Uludağ Dictionary 25 entries per page except for five entries on the last page, a total of 330 entries were also analyzed. When quoting extracts from the collaborative dictionaries, the page count was taken into consideration, thus more extracts were taken from Ekşi Dictionary. Extracts were analyzed using the critical discursive approach. As a result of this research, seven different repertoires were defined. First of all is the repertoire of “threat,” in which Syrian asylum seekers are constructed as a threat in two forms: while the asylum seeker is the primary threat in its first form, they are seen as the tool of the primary threat in its second form. According to the repertoire of “othering,” Syrian asylum seekers are “otherized” through subjection to humiliation, marginalization, and dehumanization. In the repertoire of “Muslim,” Syrian asylum seekers are defined with a supra-identity as a Muslim beyond national identities, positioning the dictionary writer on similar ground with the asylum seeker. In the repertoire of “empathy,” the refugees are the subject of statements regarding humanity as the common ground. In the repertoire of “normative refugee” an absolute refugee frame is sketched, discussing whether a Syrian refugee fills this frame or not and how they fit in. According to the repertoire of “administration problem,” the inadequate policies of government in relation to the current situation are held responsible and the refugees are identified as victims of governmental policies. Finally, in the seventh repertoire, which can be referred to as “economic burden,” the refugees are described as a burden on the economic system; they are given shelter and care but are also unwanted by the Turkish people.

Anahtar Kelimeler

Critical Discursive Psychology , Interpretative repertoires , Social media , Asylum seeker

Kaynakça

• Anadolu Ajansı. (2014). Suriyelilerin adli olaylara karışma oranı on binde 33. http:// www.aa.com.tr/tr/turkiye/391660--suriyelilerin-adli-olaylara-karisma-orani-on- binde-33 adresinden 19 Eylül 2015 tarihinde edinilmiştir.
• Arkonaç, S. (2013). Söylem analizi. Psikolojide araştırmalar ve yöntem tartışmaları.
• Eleştirel Psikoloji Bülteni, 5, 39–53. Baklacıoğlu, N. Ö. (2008). Hayır kurumlarında mültecinin yeniden inşası
• Uluslararası sosyal aktörden sadakanın nesnesine. http://www.sosyalhaklar. net/2009/bildiri/baklacioglu.pdf adresinden edinilmiştir.
• Cashmore, E. (2004). Racist discourse. In E. Cashmore (Ed.), Routledge encyclopedia of race and ethnic studies (pp. 351–355). London, UK: Routledge.
• Çelik, C. (2013). Suriye’de İç Savaş nasıl başladı. Vatan Gazetesi. http://www. gazetevatan.com/suriye-de-ic-savas-nasil-basladi--538013-gundem/ adresinden 15
• Mayıs 2015 tarihinde edinilmiştir.
• Çıtak, A. (2008). Kadınların çalışmasına yönelik tutum: Cinsiyet, cinsiyet rolü ve sosyoekonomik düzeye göre bir karşılaştırma. acikarsiv.ankara.edu.tr/ browse/4122/4600.pdf adresinden edinilmiştir.
• Çoker, Ç. (2012). Bir cinayet, ‘tehdit’ ve ‘biz’: Bir açıklayıcı repertuar çalışması. S. A.
• Arkonaç (Ed.), Söylem çalışmaları içinde (s. 33–58). Ankara: Nobel Kitap Yayınevi. Dağlıoğlu, E. C. (2014, 28 Temmuz). 10 soruda Suriyeli mülteciler meselesi. Agos Gazetesi.
• Doherty, K., & Augoustinos, M. (2008). Protecting the nation: Nationalist rhetoric on asylum seekers and the Tampa. Journal of Community & Applied Social Psychology, (6), 576–592.
• Edley, N. (2001). Analysing masculinity: Interpretative repertoires, ideological dilemmas and subject positions. In M. Wetherell, S. Taylor, & S. J. Yates (Eds.)
• Discourse as data a guide for Analysis (pp. 189–228). London, UK: Sage. Ekinci, Y. (2015). Misafirlik dediğim üç gün olur : Suriyeli sığınmacılar ve sosyal dışlanma. Birikim, 311, 48–54.
• Erdoğan, M. M. (2014). Türkiye’de Suriyeliler: Toplumsal kabul ve uyum araştırması.
• Ankara: Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi. https://data. unhcr.org/syrianrefugees/download.php?id=8228 adresinden edinilmiştir.
• Every, D., & Augoustinos, M. (2007). Contemporary racist discourse: Taboos against racism and racist accusations. In A. Weatherall, B. M. Watson, & C. Gallois (Eds.)
• Language discourse and social psychology (pp. 233–254). Hampshire, UK: Palgrave Mcmillan. Fuat, S. (2013). Suriye İç Savaşı’nın bölgedeki etkileri. http://marksist.net/selim_ fuat/suriye_ic_savasinin_bolgedeki_etkileri.htm adresinden edinilmiştir.
• Gaertner, S. L., & Dovidio, J. F. (2005). Understanding and addressing contemporary racism: From aversive racism to the common ingroup identity model. Journal of Social Issues, 61(3), 615–639.
• Goodman, S., & Rowe, L. (2013). Maybe it is prejudice... but it is not racism: Negotiating racism in discussion forms about Gypsies. Discourse & Society, 25(1), 32–46.
• Güçtürk, Y. (2014). İnsanlığın kaybı; Suriye’de ki İç Savaş’ın insan hakları boyutu.
• Ankara: Siyaset Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı. http://file.setav.org/Files/ Pdf/20140206131417_insanligin-kaybi-suriye-pdf.pdf adresinden edinilmiştir.
• Henry, P. J., & Sears, D. O. (2002). The Symbolic Racism 2000 Scale. The International Society of Political Psychology, 23, 253–283.
• Howard, A. H. (2000). Social psychology of identities. Annual Review of Sociology, , 367–393.
• Ibrahim, J. (2008). The discrimination against Palestinian refugees living in Lebanon.
• Palestine-Israel Journal of Politics, Economics and Cultures, 15(1/2), 83–90. İçişleri Bakanlığına bağlı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü. (2013). 6458 Sayılı
• Yabancılar ve uluslararası koruma kanunu. Resmi Gazete http://www.resmigazete.gov. tr/eskiler/2013/04/20130411-2.htm adresinden 11 Nisan 2015 tarihinde edinilmiştir.
• İnsan Hakları Derneği. (2013). Yok sayılanlar; Kamp dışında yaşayan Suriye’den gelen sığınmacılar; İstanbul örneği. İstanbul: Yazar.
• İnsan Hakları ve Mazlumlar için Dayanışma Derneği. (2014). Kamp dışında yaşayan Suriyeli kadın sığınmacıların raporu. http://panel.stgm.org.tr/vera/app/var/ files/m/a/mazlumder-kamp-disinda-yasayan-suriyeli-kadin-siginmacilar-raporu.pdf adresinden edinilmiştir.
• Kolukırık, S. (2009). Mülteci ve sığınmacı olgusunun medyadaki görünümü: Medya politiği üzerine bir değerlendirme. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 1–20.
• Lynn, N., & Lea, S. (2003). A phantom menace and the new Apartheid: The social construction of asylum-seekers in the United Kingdom. Discourse & Society, 14(4), –452.
• Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM). (2013). Reyhanlı’da Suriyeliler ile söyleşiler – VI. (Rapor No: 179). http://www.orsam.org.tr/en/enUploads/Article/
• Files/20131217_179%20ing.pdf adresinden edinilmiştir.
• Özekin, M. K., & Akkaş, H. H. (2014). An empirical look to the Arab Spring: Causes and consequences. Alternatives Turkish Journal of International Relations. Retrieved from https://www.ciaonet.org/attachments/27513/uploads
• Pittaway, E., & Bartolomei, L. (2001). Refugees, race, and gender: The multiple discrimination against refugee women. Refuge: Canada’s Journal on Refugees, (6), 21–32.
• Potter, J. (2012). Re-reading discourse and social psychology: Transforming social psychology. British Journal of Social Psychology, 51, 436–455.
• Potter, J., & Wetherell, M. (1987). Beyond the attitudes and behavior: Discourse and social psychology. London, U.K.: Sage.
• Sheen, D. (2014). African refugees in Israel: The plight of non-Jews in the Zionist state. The Jerusalem Fund For Education and Community Development.
• Simmel, G. (1908). On individuality and social forms; The stranger. In D. N. Levine
• (Ed.), The heritage of sociology (pp. 143–150). Chicago & London: The University of Chicago Press. Sönmez, Z. (2009). İnternette sözlük furyası. http://www.on5yirmi5.com/haber/ bilim-teknoloji/teknoloji-firmalari/5143/internette-sozluk-furyasi.html adresinden edinilmiştir.
• Sunstein, C. R. (2007). Neither Hayek nor Habermas. Public Choice, 134, 87–95.
• Tolay, J. (2011). Türkiye’de mültecilere yönelik söylemler ve söylemlerin politikalara etkisi. İltica, Uluslararası Göç ve Vatansızlık: Kuram, Gözlem ve Politika içinde (s. –214). Ankara: Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği Yayınları.
• Türkiye Stratejik Araştırma Enstitüsü. (2010). Türkiye dış politikasında eksen kayması. http://www.turksae.com/sql_file/382.pdf adresinden alınmıştır.
• Tüysüzoğlu, G. (2012, 11 Temmuz). Dış politikamızın ekseni değişen uluslararası sistem. Yenişafak. http://yenisafak.com.tr/yorum-haber/dis-politikamizin-ekseni- degisen-uluslararasi-sistem-11.07.2012-388112 adresinden edinilmiştir.
• United Nations High Commissioner for Refugees. (2015). Syrian refugees. Inter- agency regional update. Retrieved from http://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/ files/resources/Syrian%20refugee%20crisis%20Inter-Agency%20Regional%20 Update%2020150205.pdf
• Yücebaş, M. (2015). Gaziantep yerel basınında Suriyeli imgesi yeni taşranın yeni suskunları: Suriyeliler. Birikim, 311, 38–41.