18. Asırdan İki Farklı Babanın Ortak Seslenişi: Nâbî’nin Hayriyye’si Çerçevesinde Robinson Crusoe Romanına Bakmak

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 34 - 57, 22.06.2023

Derya Kılıçkaya

Öz

Aynı yüzyıla ait iki farklı eser olan Nâbî’nin Hayriyye’si ile Daniel Defoe’nun Robinson Crusoe’su, “orta hâlli” insan olmaya dair nasihatleri ile dikkat çekerler. Hayriyye’de, nasihati eden doğrudan şairin kendisi iken Robinson Crusoe romanında öğüt veren kişi, Robinson’un babasıdır. Ayrı kültür, millet ve dinden gelmelerine rağmen bu babalar, ortak bir noktada buluşmuşlardır. Her iki babanın dilinden orta hâlli / mutavassıt insanın özellikleri dökülür. Bu yazının amacı, “orta hâllilik” ekseninde babaların bakış açısını değerlendirmek, aralarındaki benzer yönlerin yanı sıra, farklı tarafları da ortaya koymaktır. Yazıda, Nâbî’nin eseri hakkında bilgi verilmiş, Hayriyye’nin Türk edebiyatındaki önemine değinilmiştir. Daniel Defoe’nun romanında Robinson’un babasının nasıl yer aldığı belirtildikten sonra, oğluna tavsiyelerinin neler olduğu hakkında bilgiler sunulmuştur. Orta hâlli insanın özellikleri, her iki eserden de örnekler vermek suretiyle değerlendirilmiştir. Eserler orta hâlli insan bakımından değerlendirilmeden önce, Türk okuyucusuna bir fikir verebilmesi adına Robinson Crusoe hakkında ayrı bir başlıkta bilgiler verilecektir. Hasılı bu yazıda Robinson Crusoe romanı, özellikle Nâbî'nin eseri çerçevesinde ele alınmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hayriyye, Robinson Crusoe, Baba, Orta Hâlli İnsan, 18. Asır

Teşekkür

Bu makaleyi, 11 Nisan 2020’de 22 yaşında koronadan kaybettiğim İTÜ Uçak Mühendisliği son sınıf öğrencisi kardeşim Emircan Kılıçkaya’ya ithaf ediyorum

Kaynakça

• Aytaş, G. ve Karakuş Aktan, E. N. (2012). Çocuk edebiyatı ve eğitimi açısından Hayriyye. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(2), 537-555.
• Barkçin, S. Ş. (2022). Bu zamanda inanmak. https://www.youtube.com/watch?v=W0faLHKcZus.
• Çelik, T. (2014). Türkiye’de çocuk olmanın tarihi: Doğan Kardeş dergisi. Hasan Ersel (Ed.), Kazım Taşkent, Yapı Kredi ve Kültür Sanat (ss. 193-232). Yapı Kredi Yayınları.
• Defoe, D. (2021). Robinson Crusoe (çev. Akşit Göktürk). Yapı Kredi Yayınları.
• Dural, H. F. (2020). Hayriyye-i Nâbî üzerine yapılan çalışmalar. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 1, 129-160.
• Güven, D. Ç. (2018). Robinsonade romanlarında ütopya, distopya, mahşer metaforları ve çocuk edebiyatı- Robinson Crusoe, Mercan Adası ve Sineklerin Tanrısı. Folklor /Edebiyat, 24(95), 135-153.
• Kaplan, M. (1961). Nâbî ve orta insan tipi. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 11, 25-44.
• Kaplan, M. (2009). Hayriye‐i Nâbî’nin yankıları ve Hayriyye aynasında Osmanlı Devleti. Ali Bakkal (Ed.), Şair Nâbî Sempozyumu, (ss. 286-300). Şanlıurfa Belediyesi Yayınları.
• Kaplan, M. (2012). Hayriyye-i Nâbî’de tipler. Millî Folklor, 24(95), 31-44.
• Kaplan, M. (2019). Giriş içinde Hayriyye. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Kurnaz, C. (2009). Nâbî’de belge/ sel redifler. Ali Bakkal (Ed.), Şair Nâbî Sempozyumu, (ss. 64-69). Şanlıurfa Belediyesi Yayınları.
• Nâbî. (2017). Hayriyye. İskender Pala (Yay. Haz.), Kapı Yayınları.
• Nâbî. (2019). Hayriyye. Mahmut Kaplan (Yay. Haz), Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Özel, M. (2020). Roman diliyle iktisat. Küre Yayınları.
• Samsakçı, M. (2008). Hayriye ve Haluk’un Defteri şairlerinin oğullarına nasihatnameleri ve aradaki zihniyet farklılaşması. Zeki Dilek, Mustafa Akbulut, Zeki Cemil Arda, Zeynep Bağlan Özer, Reşide Gürses, Banu Karababa Taşkın (Ed.), 38. Uluslararası Icanas Sempozyumu Bildirileri (ss. 1365-1382). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• Sönmez, F. (2021). Hayriyye ve Lutfiyye tesirinde yazılmış bir mesnevi: Kilisli Hâmî’nin Nasihat-nâme’si. Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 4(1), 104-121.
• Watt, I. (2016). Modern bireyciliğin mitleri. (çev. Mehmet Doğan). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Watt, I. (2022). Romanın yükselişi. (çev. Ferit Burak Aydar). Metis Yayınları.