Türkiye’de Yayılış Gösteren Bazı Cyanus L. (Asteraceae) Taksonlarının Aken ve Polen Morfolojilerinin İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 2, 15 - 25, 28.12.2018

Halime Atar Barış Bani Talip Çeter

Öz

Cyanus, Asterace familyasına ait bir cins olup 9 taksonu endemik olmak üzere 20
taksonu Türkiye’de doğal yayılış göstermektedir. Bu çalışmada Cyanus cinsine ait 4 taksonun (C. depressus, C. triumfettii, C. pichleri subsp. pichleri, C. lanigerus) polen ve aken
mikro ve makro morfolojisi ışık mikroskobu ve taramalı elektron mikroskobu ile
çalışılmıştır. Çalışmanın amacı taksonların polen ve aken morfolojik
özelliklerini belirlemek ve taksonların sistematik ayırımına katkısını
saptamaktır.

Çalışma sonucunda Cyanus taksonlarının polenleri izopolar,
radyal simetrili ve trikolporat olarak saptanmıştır. Polen şekli subprolat
olup  polar eksen uzunluğu 36-55.8 µm
arasında, ekvatoral eksen uzunluğu 27.8-47 µm arasında saptanmıştır. Polen
yüzey ornamentasyonu skabrat olarak belirlenmiştir. En büyük polenler C.
lanigerus türünde saptanırken, en
küçük polenler C. depressus’ta tespit
edilmiştir.

Çalışılan taksonların akenleri
pappuslu olup, oval veya oblong şekle sahiptir. Akenler iki yandan basık olup
seyrek olarak tüylere rastlanmıştır. Stereo mikroskop fotoğraflarında aken
yüseyi psilate görülürken, elektron mikroskop görüntülerinde sitriat-psilat
olarak saptanmıştır. Aken uzunluğu 4-5 mm, eni 1.6-2.4 mm arasında ve  pappus uzunluğu 1-6.4 mm arasında
değişmektedir. En küçük aken (4.0 mm) C. triumfettii’de saptanırken, en uzun aken (5.0 mm) C. lanigerus saptanmıştır.

Polar eksen, ekvatoral eksen, polen şekli, intin
ve ekzin kalınlığı ile polen yüzey ornamentasyonu gibi polen mikromorfolojik
özellikleri ile  aken büyüklüğü, pappus
boyu, aken yüzey ornamentasyonu gibi özelliklerin taksonların sistematik
ayırımında kullanılabilecek ayırt edici karakterler olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Asteraceae, Cyanus, Polen, Aken, Işık Mikroskobu, Taramalı Elektron Mikroskobu

Pollen and Achene Morphology of Some Cyanus L. Taxa (Asteraceae), Turkey

Öz

Cyanus is a genus of family Asteraceae. 20 taxa belonging to Cyanus distributes in Turkey and 9 of
them are endemics. In this study, pollen morphology and achene micro and macro
morphology of 4 taxa belonging to Cyanus
(C. depressus, C. triumfettii, C.
pichleri subsp. pichleri, C.
lanigerus) were investigated. The aim of the study was to
determine taxonomic value of pollen and achene micro characteristic.

Pollen grains of Cyanus
taxa observed as isopolar, radially symmetric, with tricolporate aperture
and  subprolate pollen shape. Polar axis
range between 36-55.8 µm while equatorial axis between 27.8-47 µm. C. lanigerus pollen measured as biggest
pollen wile C. depressus pollen is
the smallest. Pollen surface ornamentation determined as scabrate.

The achene shape was observed as ovoid and oblong in
studied taxa. SEM results showed that the achene surface had a striate-psilate
sculpture and was depressed on both lateral surfaces, without rare hairs. The
Achene length (4-5mm), width (1.6-2.4 mm) and pappus length (1-6.4 mm) ranges
differed significantly. C. triumfettii achene determined as
smallest (4.0 mm) in length with the
smallest (1.1 mm) pappus while C. lanigerus were longest (5.0 mm) achene with smallest (1.0 mm) pappus.

The micro characters like as polar axis,
equatorial axis, pollen shape, pollen surface ornamentation, intine and exine
thickness, achene length, pappus length, achene surface ornamentation
determined as important features for systematics of taxa.

Anahtar Kelimeler

Asteraceae, Cyanus, Pollen, Achene, Light microscopy, Scanning Electron Microscopy

Kaynakça

• [1]GÜNER, A; ASLAN, S; EKİM, T; VURAL, M; BABAÇ, M T (2012) Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Flora Araştırmaları Derneği ve Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayını; İstanbul.
• [2]WAGENITZ G (1986) Centaurea in South-west Asia; Patterns of distribution and diversity, Proceeeding of the Royal Society of Edinburgh Vol: 89 Section: B, 11-21.
• [3]GÜNER, A; ÖZHATAY, N; EKİM, T (2000) Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol:11. Edinburg Press.
• [4]DAVİS, P H (1975) Flora of Turkey And The East Aegean Islands, Vol:5. Edinburgh Univ. Pres; Edinburgh.
• [5]WAGENİTZ, G; HELLWİG, G H (2000) The genus Psephellus Cass. (Compositae, Cardueae) revisited with a broadened concept. Willdenowia, 30(1): 29-44.
• [6]GREUTER, W (2003) The Euro+Med treatment of Cardueae (Compositae) — generic concepts and required new names. Willdenowia, 33(1): 49-61.
• [7]KAYA Z (1985) Endemik İki Centaurea Türü Üzerinde Taksonomik, Ekolojik ve Palinolojik Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü / Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• [8]TAŞAR, N; KIRAN, Y; DOĞAN, G (2017) Cyanus depressus (M. Bieb.) Soják Türünün Karyolojik ve Palinolojik Yönden İncelenmesi. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5 (1): 299-305.
• [9]KARGÜN K (2011) B7 Elâzığ Bölgesinde Yetişen Centaurea, Psephellus ve Cyanus Cinslerine Ait Türleri Üzerinde Morfolojik Ve Palinolojik Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü; Bartın.
• [10]PINAR N M; İNCEOĞLU Ö (1996) A Comparative Study on The Pollen Morphology of Centaurea triumfettii All. groups A, B and C with Light and Electron Microscopy, Turkish Journal of Botany, (20): 395-398.
• [11]PINAR N M (1989) Centaurea trıumfettii All Grup, A, B ve C Polen Morfolojilerinin Işık ve Elektron Mikroskopunda Karşılaştırmalı İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara Üniversitesi, Ankara
• [12]ÖZLER H; KAYA Z; PEHLİVAN S (2009) Pollen Morphology of Some Centaurea L., Psephellus Cass. and Cyanus Miller Taxa, Gazi Üniversitesi, Bartın Üniversitesi, Acta Biologica Cracoviensia Series Botanica 51 (2): 53–66.
• [13]ATAR, M (2006) Centaurea kilaea Boiss. ve Centaurea cuneifolia Sm. Üzerinde Morfolojik ve Palinolojik Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü; İstanbul
• [14]PINAR, A (2007) Türkiye İçin Endemik Centaurea cariensis Boiss. Alttürleri Üzerinde Morfolojik Ve Palinolojik Araştırmalar. Yüksek Mühendislik Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü; Zonguldak
• [15]SHABESTARİ E; ATTAR F; RİAHİ H; SHEİDAİ M (2013) Pollen Morphology of Centaurea L. (Asteraceae) in Iran. Acta Botanica Brasilica, 27(4): 669-679.
• [16]INCEER, H; BAL, M; ÇETER, T; PINAR, N M (2012) Fruit structure of 12 Turkish endemic Tripleurospermum Sch. Bip. (Asteraceae) taxa and its taxonomic implications. Plant Systematics and Evolution, 298(4): 845-855.
• [17]ÇETER T; PINAR N M; İNCEER H; HAYIRLIOĞLU AYAZ S; YAPRAK A E (2013) The Comparative Pollen Morphology of Genera Matricaria L. and Tripleurospermum Sch. Bip. (Asteraceae) in Turkey, Plant Systematics and Evolution, 299(5): 959-977
• [18]TARIKAHYA HACIOGLU B; ARSLAN Y; SUBASI İ; KATAR D; BÜLBÜL A S; ÇETER T (2012) Achene morphology of Turkish Carthamus species. Australian Journal of Crop Sciences, 6(8): 1260-1264.
• [19]BONA M (2015) Systematic implications of achene characteristics in genera Centaurea L., Cyanus Mill., Psephellus Cass. and Rhaponticoides Vaill. (Asteraceae). Bangladesh Journal of Plant Taxonomy, 22(2):125-136.
• [20]BONA M (2015) Achene characteristics of Turkish Centaurea (Asteraceae) and their systematic application. Bangladesh Journal of Botany, 43(2):163-168.
• [21]WODEHOUSE R P (1935) Pollen grains. Newyork, Mc Graw-Hill Press.
• [22] PINAR N M; DURAN A; ÇETER T; TUĞ G N (2009) Pollen and Seed Morphology of the Genus Hesperis L. (Brassicaceae) in Turkey. Turkish Journal Botany, 33(2): 83-96.
• [23]BANİ M; KARAKAYA M A; ÇETER T (2016) Fruit micromorphological characters of the genus Grammosciadium DC. (Apiaceae) in Turkey. Phytotaxa, 246 (3): 184-191.
• [24]FAEGRI K; IVERSEN J (1975) Textbook of pollen analysis, 4th edn. Wiley, New York.
• [25]SALGADO-LABOURIAU M L (1982) On cavities in spines of Compositae pollen. Grana 21:97–102.
• [26]PUNT W; HOEN P P (2009) The Northwest European Pollen Flora, 70: Asteraceae–Asteroideae. Rev Palaeobot and Palynol 157:22–183.
• [27]ERDTMAN G (1969) Handbook of palynology, morphology, taxonomy and ecology. Munksgaard, Copenhagen.