Hububat Ticareti ile İlgili Akdeniz Düşüncelerinin Avrupa’ya Aktarımında Bir Köşe Taşı: Ferdinando Galiani’nin Dialogues sur le Commerce des Bleds Adlı Yapıtı

Yıl 2018, Sayı: 3, 31 - 41, 01.07.2018

Eyüp Özveren Seven Ağır Çınla Akdere

https://doi.org/10.32325/iaad.2018.1

Öz

Bu çalışma modern iktisat düşüncesinin Joseph A. Schumpeter’in deyimiyle “kayıp bilgisi”nin Akdeniz Dünyası’ndaki izlerini sürer. Bu çabamızda yola çıkış noktamız 18. yüzyıl hububat ticareti tartışmalarının önemli eserlerinden biri olan Napolili iktisatçı Ferdinando Galiani’nin Dialogues sur le Commerce des Bleds adlı yapıtı. Bu eserin özellikle Akdeniz erken modern dünyasındaki kökleri nedeniyle hem içeriği hem de stili açısından yeterince anlaşılmadığını ve Avrupa iktisadi düşüncesi ile ilgi ve ilişkisinin yeterince takdir edilmediğini düşünüyoruz. Çalışmamızda Galiani’nin eserini Akdeniz bağlamında anlama çabasıyla önce özellikle İspanya, Kuzey Afrika ve Osmanlı kaynakları üzerinden hububat iaşesi politikalarını ve bu politikalara dair düşünceleri ele alıyoruz. Bir yandan Akdeniz jeopolitik bağlamında hububat politikasının kısıtlarına, bir yandan bunun bir uzantısı olarak metinlerde gözlediğimiz paralelliklere dikkat çekiyoruz. Daha sonra Galiani’nin ancak daha geç bir zamanda, Avrupa iktisadi düşüncesinin tarihsel ve kurumsal bir hattının ortaya çıkması ile ilgi gördüğüne dikkat çekiyoruz. Aradaki kayıp dönemde Avrupa iktisadi düşüncesinin daha soyut ve içsel olarak tutarlı bir kurama doğru ilerlerken, Akdeniz dünyasının daha kurumsal ve politika odaklı kaldığını; bu yüzden de Galiani’nin yapıtının Avrupalı okur için “kayıp” olduğunu tespit ediyoruz. Galiani, kendi içsel dinamikleriyle değişmeye başlamış Avrupa iktisadi düşüncesinde kendine yer bulan, erken dönem Akdeniz iktisadi düşünürlerinin sonuncularındandı. Galiani’nin Napoli’den Paris’e ve arzu ettiğinin aksine tekrar Napoli’ye taşınma serüveni bu yüzden sembolik bir içeriğe de sahiptir

Anahtar Kelimeler

Hububat, Akdeniz, Ferdinando Galiani, iktisadi düşünce, iktisat politikası

A Cornerstone in the Transfer of Mediterranean Thoughts on Grain Commerce to Europe: Ferdinando Galiani’s Book Entitled Dialogues sur le Commerce des Bleds

Öz

This paper traces Joseph A. Schumpeter’s notion of “lost knowledge” in the history of Mediterranean economic thought by focusing on the Neapolitan economist Ferdinando Galiani’s Dialogues sur le Commerce des Bleds which was an intervention to the French debate over grain policy. We argue that this text was less than fully understood and appreciated in its time because its roots —as far as content as well as style were concerned— lay elsewhere, in the early modern Mediterranean world. We take up a discussion of Mediterranean economic thought and grain provisioning policy by recourse to Habsburg and Bourbon Spain, and North African and Ottoman sources in order to re-embed this text into its Mediterranean context. We argue that the full value of Galiani’s Dialogues sur le Commerce des Bleds was lost to a European audience because Galiani’s book emerged only after the belated development of European economic thought of a historical and institutional kind. Moreover, Galiani made a move from the Mediterranean world to Europe at a time when this latter shifted from early modern to modern economic thought. He was the last of the early modern Mediterranean economists to find himself some room in European economic thought which was however subject also to a major transformation from within. Galiani’s personal move from Naples to Paris and then back to Naples —much against his own will— has a symbolic bearing in this respect

Anahtar Kelimeler

grain, Mediterranean, Ferdinando Galiani, economic thought, economic policy

Kaynakça

• Ağır, Seven. “The Evolution of Grain Policy: The Ottoman Experience”. Journal of Interdisciplinary History 43, no. 4 (2013): 571-598.
• Arıkan, Sema. “Nizam-ı Cedit’in Kaynaklarından Ebubekir Ratib Efendi’nin Büyük Layiha’sı”. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1996.
• Aymard, Maurice. “L’approvisionnement des villes de la Méditerranée occidentale (XVI- XVIIIe siècles)”. Flaran 5 (1983): 165-185.
• Aymard, Maurice. Venise, Raguse et le commerce du blé pendant la seconde moitié du XVIe siècle. Paris: S.E.V.P.E.N., 1966.
• Baeck, Louis. The Mediterranean Tradition in Economic Thought. Londra, New York: Rout- ledge, 1994.
• Braudel, Fernand. The Mediterranean and the Mediterranean World in the Age of Philip II. Çeviren Siân Reynolds. Londra: Collins/Fontana, 1972/1973.
• Braudel, Fernand. Civilization and Capitalism, 15th-18th Century, Cilt II: The Wheels of Commerce. New York: Harper & Row, 1982.
• Braudel, Fernand. L’identité de la France, Cilt I: Espace et Histoire, Cilt II ve III: Les Hommes et les Choses. Paris: Arthaud-Flammarion, 1986-1987.
• Chambers, Iain. Mediterranean Crossing: The Politics of an Interrupted Modernity. Durham: Duke University Press, 2008.
• Çağman, Engin. “3. Selim’e Takdim Edilen Layihalara Göre Osmanlı Devleti’nde İktisadi Değişme”. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 1995.
• Dale, Stephen Frederic. “Ibn Khaldun: The Last Greek and the First Annaliste Historian”. International Journal of Middle Eastern Studies 38, no. 3 (2006): 431-451.
• Ergin, Osman Nuri. Mecelle-i Umûr-ı Belediyye. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 1995.
• Faccarello, Gilbert. “Galiani, Necker and Turgot: A Debate on Economic Reform and Policy in Eighteenth-Century France”. Studies in the History of French Political Economy: From Boudin to Walras içinde, derleyen Gilbert Faccarello, 120-185. Londra: Routledge, 1998.
• Fromherz, Allen James. Ibn Khaldun: Life and Times. Edinburg: Edinburgh University Press, 2011.
• Galiani, L’Abbé Ferdinando. Dialogues sur le Commerce des Bleds. Londra, 1770.
• Ibn Khaldun. The Muqaddimah. Çeviren Franz Rosenthal. Princeton: Princeton University Press, 1989/1377.
• Ibn Taymiyya. Al-Ḥisba fīʾl-Islām. Kahire: Dar al-Shaʾb, 1976.
• Ibn Taymiyya. Majmu’al-Fatawa, Cilt 29. Riyad: Matabi al-Riyad, 1963/64.
• Langholm, Odd. The Legacy of Scholasticism in Economic Thought: Antecedents of Choice and Power. Cambridge: Cambridge University Press, 1998.
• Schumpeter, Joseph A. History of Economic Analysis. New York: Oxford University Press, 1954.
• Screpanti, Ernesto ve Stefano Zamagni. An Outline of the History of Economic Thought. Oxford: Oxford University Press, 1993.
• Steegmuller, Francis. “The Abbe Galiani: ‘The Laughing Philosopher’”. American Scholar 57, no. 4 (1988): 589-597.
• Usoz, Javier ve Juan Zabalza. “Political Economy and the Mirror of ‘Otherness’: Moral and Foreign Political Models in the Works of the Spanish Economist T. Anzano (1768- 1795)”. Encountering Otherness: Diversities and Transcultural Experiences in Early Modern European Culture içinde, derleyen Guido Abbattista, 183-203. Trieste: EUT Edizioni Università di Trieste, 2011.