19. Yüzyılda Osmanlı Kentlerinde Dönüşümün Üsküdar Üzerinden İncelenmesi

Yıl 2020, Sayı: 8, 46 - 69, 31.12.2020

Beste Nur İskender Aydın

https://doi.org/10.32325/iaad.2020.17

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nda 18. yüzyılın sonundan itibaren başlayan reform hareketleri, 19. yüzyılda, özellikle de 1839’da Tanzimat Fermanı ile hız kazanmıştır. Bu dönemde askeriye, eğitim, devlet düzeni gibi birçok alanda reformlar gerçekleştirilmiştir. Üsküdar; Bizans ve Osmanlı dönemlerinde, Anadolu ve İstanbul’un iletişim noktası konumundaki önemli bir ticari merkez olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca, farklı din ve milletten toplulukların bir arada yaşaması sebebiyle demografik olarak Osmanlı İmparatorluğu’nun mikro ölçekteki bir yansımasıdır. 19. yüzyılda Üsküdar semtinin dönüşümüne dair çeşitli çalışmalar yapılmış olmakla birlikte; bu makalede kent mekânındaki fiziksel dönüşüm sosyo-ekonomik yapı ile ilişkilendirilerek, birbirlerine olan etkileri değerlendirilmiş ve Üsküdar’ın fiziksel ve sosyolojik açıdan gelişim süreci ele alınmıştır. Reform sürecinin bir getirisi olan yeniliklerin ortak etkilerinin yanı sıra, Üsküdar’ın her mahallesinin kendine özgü dönüşümünü tetikleyen sosyal ve fiziksel etkenler ortaya konmuştur. Üsküdar’ın merkezi ile Bağlarbaşı-Yenimahalle detaylı olarak incelenerek, benzerlikler ve farklılıklar üzerinden bir değerlendirme sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Üsküdar, 19.Yüzyıl, Kentsel Dönüşüm, Batılılaşma Dönemi

Kaynakça

• Abadan, Yavuz. “Tanzimat Fermanı’nın Tahlili.” Tanzimat-Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu içinde, hazırlayanlar Halil İnalcık ve Mehmet Seyitdanlıoğlu, 37-63. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2006.