TRAKYA’DA RESTORASYON UYGULAMALARININ ANIT DEĞER ÖLÇÜTLERİ ÜZERİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 17, 448 - 480, 31.12.2022

Tülay Canıtez , Nevzat İlhan

https://doi.org/10.54707/meric.1214528

Öz

Trakya Bölgesi, yüzyıllar boyunca ortak bir coğrafyaya ve tarihsel geçmişe sahip farklı uygarlıklara ev sahipliği yaparak bir bütün olma özelliğini taşımıştır. Ancak, 19. yy sonları ve 20.yy başlarından itibaren, dünya tarihinde yaşanılan siyasi ve ekonomik gelişmelerin etkisiyle bütünlüğünü kaybetmiştir. Günümüzde bölge; Türkiye, Yunanistan ve Bulgaristan sınırları içinde kalan, büyük bir coğrafi alanı kapsamaktadır. Bu coğrafi sınırlar içinde farklı uygarlıklara ait çok sayıda anıtsal ve sivil mimari inşa edilmiştir. Mimari mirası oluşturan bu yapılar insanlığın ortak malı olup tüm özgün nitelikleriyle ve değerleriyle korunması gereken yapı ve yapı gruplarıdır. Tarihi bir yapı/yapı grubunun korunmaya değer kılan nitelikleri ve değerleriyle birlikte korunması ve sürekliliğinin sağlanması korumanın temel amacıdır. Bu çalışma kapsamında Trakya bölgesinden restorasyon geçirmiş anıtsal yapılar seçilerek restorasyon uygulamalarının miras değerleri üzerindeki etkilerinin araştırılması amaçlanmıştır.
Bu bağlamda, çalışmada tarihi yapıların koruma uygulamaları öncesi sahip olduğu miras değerleri ortaya konularak, uygulama sonrası değerlerin sürekliliği sorgulanmıştır. Edirne Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu (EKVKBK) ve Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü (VBM) arşivlerinde yapılan araştırma ve yerinde gözlem ve tespitler doğrultusunda bir taşınmazın kültür varlığı olarak tanımlanabilmesi için sahip olması gereken anıt değer kriterlerini içeren tablo ile değerlendirmeleri yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Trakya, Koruma, Anıt Değer Ölçütleri

Kaynakça

• Abdurrahman Hibrî, (1996). Enîsü’l-müsâmirîn: Edirne Tarihi 1360- 1650 (Çev. Ratip Kazancıgil). Edirne. Ahmet Badi, (2000). Riyâz-ı Belde-i Edirne: Edirne Şehri Bahçeleri (Edirne Şehri Tarihi) (Çev. Ratıp Kazancıgil). Cilt I, İstanbul.
• Alkan, M. (2020). Tarihi süreçte Tekirdağ Rüstem Paşa Külliyesi. Türk Dünyası Araştırmaları TDA, Ocak - Şubat 2020 Cilt: 124 (244), 25-66. Aslanapa, O. (1989). Türk sanatı (2. Basım). İstanbul.
• Aslanapa, O. (1997). Türk sanatı. Remzi Kitabevi.
• Aslanapa, O. (2013). Edirne’de Osmanlı Devri Abideleri. Edirne Kitaplığı: 3, (2. Baskı). Edirne Valiliği Kültür Yayınları.
• Ateş, H. (2011). Tekirdağ. https://islamansiklopedisi.org.tr/tekirdag adresinden 22 Ekim 2022 tarihinde alınmıştır.
• Avramea, A. (2002). Land and Sea Communications, Angeliki E. Laiou (Ed.), Fourth-Fifteenth Centuries. The Economic History of Byzantium From the Seventh through the Fifteenth Century (C: 1, s. 57-90) içinde. Washington DC: Dumbarton Oaks.
• Ayverdi, E. H. (1972). Osmanlı Mimarisinde Çelebi ve II. Sultan Murad Devri 806-855 (1403 - 1451). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti İstanbul Enstitüsü.
• Bayrakal, S. (2001). Edirne'deki Tek Kubbeli Camiler. T.C Kültür Bakanlığı Yayınları/2555.
• Benian, E. & Mısırlı, A.(2022). Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: Edirne II. Bayezid Külliyesi Tıp Medresesi Örneği. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 7(1), 95-122.
• Canıtez, T. (2010). Trakya Bölgesi Ortak Tarihsel, Kültürel Gelişim Süreci ve Türkiye Trakyası Koruma Yaklaşımları Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Edirne II.Bayezid Külliyesi. (b.t.). https://www.sanatinyolculugu.com/edirne-ii-beyazid-kulliyesi/ adresinden 18 Ekim 2022 tarihinde alınmıştır.
• Erzen, A. (1994). İlkçağ Tarihinde Trakya (Başlangıçtan Roma Çağına Kadar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Eyice, S. (1992). Beyazıt II Camii ve Külliyesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Cilt 6,s.42-45) içinde. İstanbul.
• Goodwin, G. (1971). A History of Ottoman Architecture. London: Thames&Hudson.
• Gurlitt, C. (2006). Edirne’deki Yapılar, (C. Gurlitt; notlarla yay. haz. M. Özer), Edirne: Yöre Dergisi, Yöresel Kitaplar Dizisi:1, Edirne. Karaçam, N. (1970). Bütün Yönleriyle Kırklareli ve İlçeleri. İstanbul: Yaylacık Matbaası. Karakaya, E. (b.t.). Hızırbey Külliyesi. https://islamansiklopedisi.org.tr/hizir-bey-kulliyesi adresinden 20 Ekim 2022 tarihinde alınmıştır.
• Kazhdan, A. K., (Ed.). (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press, New York and Oxford.
• Kizis, Y. (1992). Thrace. Atina: Melisa Publishing House.
• Kuban, D. (2007). Osmanlı Mimarisi. İstanbul: YEM Yayın. Kuran, A. vd. (1988). Mimar Başı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, (C.II, 175-214) içinde. T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
• Madran, E. & ve Özgönül, N. (2005). Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması. TMMOB Mimarlar Odası.
• Mansel, A. M. (1938). Trakya’nın Kültür ve Tarihi, İstanbul: Resimli Ay Matbaası. Mercimek Altınsoy, G. (1999). Edirne Camilerinde 18. Yüzyıl Onarımları Yayımlanmamış doktora tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Meriç, R. M. (1963). Edirne’nin Tarihi ve Mimari Eserleri Hakkında. Türk Sanat Tarihi Araştırma ve İncelemeleri, İstanbul: Berksoy Matbaası.
• Meriç, R.M. (1965). Mimar Sinan Hayatı, Eseri I (Mimar Sinan’ın Hayatına, Eserlerine Dair Metinler). Ankara: TTK Basımevi.
• Müderrisoğlu, F. (1990). Edirne II. Bayezid Külliyesi. Vakıflar Dergisi, (Sayı: XXII, 151-198). Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
• Orta Cami, Tekirdağ. (b.t.). https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/tekirdag/gezilecekyer/orta-cami782447 adresinden 22 Ekim 2022 tarihinde alınmıştır.
• Pandermalis, D. (1992). Ancient Macedonia, Makedonia The Historical Profile of Northern Greece. Thessaloniki.
• Peremeci, O. N. (1939). Edirne Tarihi. Edirne ve Yöresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu.
• Rıfat Osman (1999). Edirne Evkâf-ı İslâmiyye Tarihi, Camiler ve Mescitler. (Sadeleştiren: Ü. (Ayan) Özsoy), Ankara: T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Sai Mustafa Çelebi (2002). Yapılar Kitabı Tezkiretü’l Bünyan ve Tezkiretü’l Ebniye (Mimar Sinan’ın Anıları). (Haz. Hayati Develi). Koçbank.
• Sayar, M.H., (2006), “Trakya Kavşaktaki Durak” Arkeoatlas, 5:162-167.
• Sönmez, Z. (1988). Mimar Sinan ile İlgili Tarihi Yazmalar- Belgeler. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları.
• Tanman, M.B. (1998). “Edirne’de Erken Dönem Osmanlı Camileri ve Özellikle Üç Şerefeli Cami Hakkında”, E.N.İşli,
• M.S.Koz (Haz.) Edirne: Serhattaki Payitaht (s. 325-352) içinde. Yapı Kredi Yayınları. Trakya Bölgesi. (b.t.). https://www.trakyanet.com/trakya.html adresinden 15 Ekim 2022 tarihinde alınmıştır.
• Tuncel, M. (1974). Babaeski Kırklareli ve Tekirdağ Camileri. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Umaroğulları, G. & Kartal, S. (2021) Erken Dönem Osmanlı Yapılarında Kullanılan Trakya Bölgesi Küfeki Taşının Fiziksel ve Mekânik Özelliklerinin Sonuçları Üzerine Bir Model Önerisi. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi,
• 6 (2), 384-395, e-ISSN: 2548-0170. Ülgen, A.S. (b.t.). Tekirdağ Rüstem Paşa Camii planı, 1/100 - Plan of Rüstem Paşa Mosque in Tekirdağ, 1/100. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/70564 adresinden 21 Ekim 2022 tarihinde alınmıştır.
• Ülgen, A.S. (b.t.). Tekirdağ Rüstem Paşa Heyeti restitüsyon projesi vaziyet planı, 1/200 - Site plan of the restitution project of Rüstem Paşa Complex in Tekirdağ, 1/200.
• https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/78840 adresinden 21 Ekim 2022 tarihinde alınmıştır.
• Zobar, G. (2021, 17 Mayıs). Sultan II. Bayezid Külliyesi için hedef UNESCO’nun kalıcı listesi. https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/sultan-ii-bayezid-kulliyesi-icin-hedef-unesconun-kalici-listesi/2244040 adresinden 18 Ekim 2022 tarihinde alınmıştır.