An Evaluation on Morocco Policy of Ottoman Empire

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 107 - 121, 22.12.2018

Gökhan Yeşilmen

Öz

It is seen that the
relations between Ottoman Empire and Morocco starting with Algeria joining into
the State’s territories in XVI century generated a political pressure on
Morocco. Moreover, since Caliphate institution created an additional rivalry
issue, a reversed case in terms of politics appeared in relations between
Ottoman Empire and Morocco. In the beginning of XIX century, the fact that
European colonial powers started to share Middle East and Africa constituted
the start of alliance searches between the two states. For this purpose, during
the reign of Sultan Abdulhamid II, the political relations, desired to be
established between Ottoman Empire and Morocco, were hindered by France. That
Germany entered into the colonial race together with the policy she followed
for Morocco led to the fact that she and Ottoman State acted jointly. After
Abdulhamid II was dethroned, Morocco policy of Union and Progress government
remained in the form of military activity. Morocco policy of Ottoman Empire
ended completely after French patronage had been established in Morocco.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Morocco, North Africa, Algeria

Osmanlı Devleti’nin Fas Siyaseti Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

XVI. yüzyılda Cezayir’in Osmanlı topraklarına
katılması ile başlayan Osmanlı Devleti ve Fas ilişkilerinin uzun süre boyunca
Fas için siyasi bir baskı oluşturduğu görülmektedir. Buna ilaveten halifelik
kurumu iki devlet arasında bir rekabet konusu olduğundan, Osmanlı Devleti ile Fas
arasındaki ilişkilerde siyaseten mesafeli bir durum ortaya çıkmasına neden
olmuştur. XIX. yüzyıl başlarında Avrupalı sömürgeci güçlerin bir yandan
Ortadoğu’yu diğer yandan Afrika topraklarını kendi aralarında paylaşmaya
başlaması iki devlet arasında ittifak arayışlarının başlangıcını oluşturmuştur.
Bu amaçla sultan II. Abdülhamid döneminde Osmanlı Devleti ve Fas arasında
başlatılmak istenen siyasi ilişkiler Fransa’nın Kuzey Afrika’daki çıkarlarına
ters düştüğü için bu devlet tarafından engellenmiştir. Almanya’nın sömürge
yarışına girmesi ile beraber Fas konusundaki müspet siyaseti, Osmanlı
Devleti’nin Fas’ta Almanya ile beraber hareket etmesine neden olmuştur. II.
Abdülhamid’in tahttan indirilmesinden sonra da İttihat ve Terakki hükümetinin
Fas politikası askeri faaliyet boyutunda kalmıştır. Fas’ta Fransız himayesinin
tesis edilmesinden sonra da Osmanlı Devleti’nin Fas politikası tamamen sona
ermiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Fas, Kuzey Afrika, Cezayir

Kaynakça

• Benhadda, A. (2005). el-Duhul el-Turki İla Medinet’ül Fas Beyn el-Vesaik’ül İsbaniye Ve’l Vesaik’ül Osmaniye (1554-1576)”: Kıraat Fi İhtilaf Ve’l Tekamül, el-Osmaniyyun Fi Mağrib Min Hilal’il Arşivat’ül Mahalliye Ve Mutavassıta, el-Memleket’ül Mağribiyye Camia Muhammed’ül Hamis el-Agdal, Menşurat Külliyet’ül Edeb Ve Ulum’ül İnsaniyye, Silsile: Nedvat ve Münazarat, Rakam 123, Matbbat el-Emniye, Ribat, 11-34.
• Bilge, M. L. (1998). Osmanlı-Fas Münasebetleri. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (ss.190-192), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. Ceran, İ. (2012). Fas Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çetin, A. (1996). Garp Ocakları. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt. 13, ss. 382-386). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Harekat, İ. (1984). el-Mağrib Abr’et-Tarih Arz el-Ahdas’il Mağrib Ve Tatavvuratahu Fi’l Meyadin’ül Siyasiyye Ve’l Diniye Ve’l İçtimaiye Ve’l Umraniye Ve’l Fikriye Munzu Ma Kabıl’el İslam Ve İla Asr’el Hazır ( H.14- M.20) Min Bidayet el-Meriniyyin İla Nihayet el-Sadiyyin, Cilt. 3, Dar’ül Reşad’ül Hadise, Darülbeyza.
• Hülagü, M. (2006). Pan-İslamizm Osmanlının Son Umudu. İstanbul: Yitik Hazine Yayınları.
• İlter, A. S. (1936). Şimali Afrika’da Türkler, İstanbul: Vakit Gazete Matbaa Kütüphane.
• Karpat, K. (2017). İslam’ın Siyasallaşması. Çeviren: Şiar Yalçın. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kavas, A. (2011). Osmanlı-Afrika İlişkileri. İstanbul:,Kitabevi Yayınları.
• Karal, E. Z. (1999). Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Muariş, M. el-A. (1989). El-Mağrib’ül Aksa Fi Ahd Sultan Hasan el-Evvel (m.1873-1894), (h.1290-1311), Dar’ül Ğarb el-İslami, Beyrut, el-Tab el-Evvel, 185-197.
• Naki, E. (2016). 1574 Tunus Seferi Üzerine Yeni Bir Bakış. OTAM, 40/ Güz, 129-144.
• Sarıcaoğlu, F. (2002). 1774-1789 Yıllarında Osmanlı Devleti’nin Dış Politikası. Türkler Ansiklopedisi (Cilt. 12, ss. 887-904). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Tandoğan, M. (2013). Afrika’da Sömürgecilik ve Osmanlı Siyaseti (1800-1922), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yalçınkaya, A. (2002). III. Selim ve II. Mahmud Dönemleri Osmanlı Dış Politikası. Türkler Ansiklopedisi (Cilt 12, ss.1032-1088). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Osmanlı Arşiv Belgeleri
• BOA, BEO, D. 2338, G.325289-1
• BOA, BEO, D.314, G.23491
• BOA, BEO, D.4149, G.311157-4/2-4
• BOA, BEO., D.4149, G.311157-6/2-7
• BOA, BEO, D.2338, G.325289-4
• BOA, C.HR., D.47, G.2344
• BOA, HAT., D.1381, G.54471
• BOA, HAT., D.181, G.8274
• BOA, HR. TO., D.555, G.5
• BOA, HR.SYS., D.404, G.35-5
• BOA, İ.DH., D.262, G.16284
• BOA, Y.MTV., D.238, G.28/1-5
• BOA, Y.PRK.TKM., D.29, G.28
• BOA, Y.PRK.TŞF., D.7, G.119-1