Rekabet ve İşbirliği Denkleminde Türkiye-İran İlişkileri: Suriye Krizi Örneği

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 237 - 257, 31.12.2019

Yusuf Sayın , İsmail Yasin Kılıncarslan

Öz

Ortadoğu bölgesinde Türkiye ve İran ilişkilerini
anlamak, bölgede meydana gelen siyasal gelişmeleri anlamlandırmaktır. Bu iki
ülkenin analiz için seçilmesinin nedeni, rekabet ve işbirliği olgularının bu
ilişki temelinde daha iyi anlaşılabileceğinin öngörülmesidir. Bu noktadan
hareketle hazırlanan çalışmada, Uluslararası İlişkiler disiplini
paradigmalarından birisi olarak liberal teorinin işbirliği ve rekabet
yaklaşımları çerçevesinde, Türkiye-İran ilişkilerinin Suriye Krizi özelinde ne şekilde
geliştiği ele alınmıştır. İki ülke arasında tarihsel süregelen rekabet
ilişkilerinin temelde yeni işbirliği imkânlarına kapı araladığı, çalışmanın
savları arasındadır. Bu bağlamda Suriye Krizi, Türkiye ve İran açısından bir
anlaşmazlık noktası konumunda bulunurken, diğer taraftan da iki tarafın siyasal
sorunlarını müzakere etmek için diplomatik bir zemin bulduğu bir mesele
halindedir. Bu çalışmanın, rekabet-işbirliği denkleminde barış-uzlaşı
siyasetinin etkin olması açısından konuya yeni bir pencere açacağı
öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, İran, Suriye, İşbirliği, Rekabet, Barış, Diplomasi

Kaynakça

• Akdevelioğlu, A., Kürkçüoğlu, Ö. (2015a). İran’la İlişkiler, Baskın Oran (Ed), 20. Baskı, Türk Dış Politikası Cilt: I 1919-1980, (ss. 648-652). İstanbul: İletişim Yayınları.Akdevelioğlu, A., Kürkçüoğlu, Ö. (2015b). İran’la İlişkiler, Baskın Oran (Ed), 20. Baskı, Türk Dış Politikası Cilt: I 1919-1980, (ss.801-807). İstanbul: İletişim Yayınları.Akdevelioğlu, A., Kürkçüoğlu, Ö. (2015c). İran’la İlişkiler, Baskın Oran (Ed), 15. Baskı, Türk Dış Politikası Cilt: II 1980-2001, (ss.152-157). İstanbul: İletişim Yayınları.Al Arabiya.(2015). “Iran Spending $6 Bln Annually to Support Assad Regime: Report”, http://english.alarabiya.net/en/News/middle-east/2015/06/10/Iran-spending- 6-bln- annually-to-support-Assad-regime-report.html (18.05.2019). CNN Türk (2018). “ABD'den YPG’ye Yeni Silah Yardımı”, https://www.cnnturk.com/turkiye/abdden-ypgye-yeni-silah-yardimi (18.05.2019). CNN Türk (2019). "Rusya'dan S-400 Açıklaması”, https://www.cnnturk.com/dunya/rusyadan-s-400-aciklamasi070619 (09.06.2019). Daily Sabah .(2017). “Turkey, Iraq and Iran Agree To Put Pressure On KRG Over independence Referendum”, https://www.dailysabah.com/diplomacy/2017/09/21/turkey-iraq-and-iran-agree-to- put-pressure-on-krg-over-independence-referendum (20.05.2019). Djalili, M.R., Kellner, T. (2013). Arap Baharı Karşısında İran ve Türkiye, (Çev), Hande Güreli, 1.Baskı, İstanbul: Bilge Kültür Sanat. EPDK (2018a). “Doğal Gaz Piyasası Yıllık Sektör Raporu Listesi”, https://www.epdk.org.tr/Detay/Icerik/3-0-94-1007/dogal-gazyillik-sektor-raporu, (19.05.2019). EPDK (2018b). “Petrol Piyasası Yıllık Sektör Raporu Listesi”, https://www.epdk.org.tr/Detay/Icerik/3-0-107/yillik-sektor-raporu (19.05.2019).Erşen, E. (2016). “Suriye Sorunu Gölgesinde Türkiye-Rusya İlişkilerinde Normalleşme Süreci”, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Cilt 3, ss. 153-171. Gasparetto, A. (2018). “Iranian-Turkish Relations in a Changing Middle East”, International Studies. Interdisciplinary Political and Cultural Journal, Vol. 21, No. 1, 83-98. Glaser, C. (2010). Rational Theory of International Politics: The Logic of Competition and Cooperation. Princeton University Press.Goldstein, J.S, Pevehouse, J.C.(2015). Uluslararası İlişkiler, (Çev), Haluk Özdemir, 1. Baskı, Ankara: BB101 Yayınları.Griffiths, M., Roach, S.C., Solomon, M.S. (2011). Uluslararası İlişkilerde Temel Düşünürler ve Teoriler, (Çev), CESRAN, 2. Baskı, Ankara: Nobel Yayıncılık. Gürkaynak, M. ve Yalçıner, S. (2009). “Uluslararası Politikada Karşılıklı Bağımlılık ve Küreselleşme Üzerine Bir İnceleme”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 6, Sayı 23 s. 73-92. http://www.uidergisi.com.tr/wp-content/uploads/2013/02/karsilikli-bagimlilik-ve- kuresellesme.pdf (10.06.2019).Hale, W. (2003). Türk Dış Politikası: 1774-2000, (Çev), Petek Demir, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Heywood, A.(2013). Küresel Siyaset, (Çev), Nasuh Uslu, Haluk Özdemir, 1.Baskı, Ankara: Adres Yayınları. Johnson, D. W., & Johnson, R. T. (2011). Intellectual legacy: Cooperation and competition. In P. T. Coleman (Ed.), Peace psychology book series. Conflict, interdependence, and justice: The intellectual legacy of Morton Deutsch (pp. 41-63). New York: Springer.Larrabee, F.S., Nader, A. (2013). Turkish-Iranian Relations in a Changing Middle East, https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/research_reports/RR200/RR258/RAND _RR258.pdf, Rand Corporation (04.5.2019).Milliyet.(2019). “Son Dakika: ABD’den Türkiye’ye Yönelik Skandal Adım!”, http://www.milliyet.com.tr/abd-den-turkiye-ye-yonelik-skandal-dunya-2886047 09.06.2019.Nye, J.S., Welch, D.A. (2018). Küresel Çatışmayı ve İşbirliğini Anlamak, (Çev), Renan Akman, 5. Baskı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Olson, R. (2005). Türkiye-İran İlişkileri 1979-2004: Devrim, İdeoloji, Savaş, Darbeler ve Jeopolitik, (Çev), Kezban Acar, 1. Baskı, Ankara: Babil Yayıncılık. Özpek, Burak. B., (2015). Liberalizm ve Uluslararası İlişkiler, Ramazan Gözen, (Der), 2. Baskı, Uluslararası İlişkiler Teorileri, (ss. 121-157). İstanbul: İletişim Yayınları. Raşid, A.(1996). Orta Asya'nın Dirilişi İslam mı Milliyetçilik mi? 1. Baskı, İstanbul: Cep Kitapları.Roux, J.P. (2014). Orta Asya Tarih ve Uygarlık, (Çev), Lale Arslan Özcan, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık. Rüma, İ., Çelikpala, M. (2019). "Russian and Turkish Foreign Policy Activism in the Syrian Theater", Uluslararasi Iliskiler, Vol. 16, No. 62, 2019, pp. 65-84. Sabah.(2019). “Erdoğan, Putin ile 3'üncü Kez Bir Araya Gelecek”, https://www.sabah.com.tr/gundem/2019/04/03/erdogan-putin-ile-3uncu-kez-bir- araya-gelecek (28.05.2019). Sander, O.(2010). Siyasi Tarih (1918-1994), 19.Baskı, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. Saray, M. (1994). Rus İşgali Devrinde Osmanlı Devleti ile Türkistan Hanlıkları Arasındaki Siyasi Münasebetler (1775-1875), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Shanghai Cooperation Organisation.(2019). “About SCO”, http://eng.sectsco.org/about_sco (28.03.2019). Sputnik.(2019). “Soçi’de Suriye Zirvesi: Çözüm Umutları Hiç Bu Kadar Filizlenmemişti”, https://tr.sputniknews.com/rusya/201902141037670550-socideki- uclu-zirve-sona-erdi (21.05.2019). Taheri, A.(2018). “Exclusive: Why Iran’s Intervention in Syria Proved so Costly”, https:://aawsat.com/english/home/article/1204601/exclusive-why-iran%E2%80%99s- intervention-syria-proved-so-costly (18.05.2019). Terrill, W.Andrew. (2015). “Iran’s Strategy for Saving”, Middle East Journal, Vol.69 No.2, 222-236. TÜİK.(2019). http:://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1046 (20.04.2019).T.C. Cumhurbaşkanlığı.(2019). “NATO’daki Dostlarımızdan, Ittifak Ruhuna Uygun Davranıp Ittifakın Kurucu Değerlerine Sahip Çıkmalarını Bekliyoruz” https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/105269/-nato-daki-dostlarimizdan-ittifak- ruhuna-uygun-davranip-ittifakin-kurucu-degerlerine-sahip-cikmalarini-bekliyoruz (09.06.2019).T.C. Dışişleri Bakanlığı.(2016). “Rusya Federasyonu, Türkiye Cumhuriyeti ve İran İslam Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlarının Suriye İhtilafının Sonlandırılmasına Matuf Siyasi Süreci Yeniden Canlandırmak İçin Mutabık Kaldıkları Adımlara İlişkin Ortak Açıklama, 20 Aralık 2016, Moskova”, http: //www.mfa.gov.tr/rusya-federasyonu_- turkiye-cumhuriyeti-ve-iran-islam-cumhuriyeti-disisleri-bakanlarinin-suriye- ihtilafinin-sonlandirilmasina-mat.tr.mfa (21.05.2019). T.C. Dışişleri Bakanlığı.(2019). “Türkiye-İran Siyasi İlişkileri”, http://www.mfa.gov.tr/turkiye-iran_siyasi-iliskileri.tr.mfa (13.05.2019). T.C. Ticaret Bakanlığı.(2019). “Dış Ticaret”, https:://ticaret.gov.tr/yurtdisi- teskilati/guney-asya/iran/ulke-profili/ekonomik-gorunum/dis-ticaret (19.05.2019). T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü.(2019). “Geçici Koruma”, http://www.goc.gov.tr/icerik6/gecici-koruma_363_378_4713_icerik (26.05.2019). United Nations (2019). “Overview”, https://www.un.org/en/sections/about- un/overview/index.html (28.03.2019). Uygur, H. (2017). “A New Era in Turkish-Iranian Relations”, https://www.sharqforum.org/2017/07/31/a-new-era-in-turkish-iranian-relations (12.05.2019).Yeşilyurt, N.(2013). Orta Doğu'yla İlişkiler, Baskın Oran (Ed), 2. Baskı, Türk Dış Politikası Cilt: III 2001-2012 (ss.401-462). İstanbul: İletişim Yayınları.